Juiste data zijn er niet over corona-slachtoffers in Ecuador, een Latijns-Amerikaans land met 17 miljoen inwoners. Achtergelaten lijken op straat, hospitalen die doodzieke mensen weigeren en begrafenisondernemers die hun diensten weigeren, spreken het officiële cijfer van 11.000 besmettingen volledig tegen. Guayaquil is de voorafspiegeling van wat landen zonder adequaat systeem van openbare gezondheidszorg te wachten staat …
n de havenstad Guayaquil, met 2,3 miljoen inwoners de grootste stad1 van Ecuador en hoofdstad van de provincie Guayas, zijn volgens de officiële cijfers in de eerste helft van april 6.700 mensen overleden (zonder specificatie van doodsoorzaak). In een normaal jaar is het provinciaal sterftecijfer in deze periode ongeveer 1.000. Guayaquil is de voornaamste import- en exporthaven van het land (in feite de enige).
Tot 15 april ligt het officiële sterftecijfer ten gevolge van COVID-19 voor heel Ecuador op 503. Volgens een analyse van The New York Times moet de echte dodentol, minstens 15 maal hoger liggen. Daarmee is Ecuador een van de zwaarst getroffen landen ter wereld. De coronapandemie heeft tot nu vooral welvarende landen getroffen. Ecuador is het eerste ontwikkelingsland waar de ziekte zo zwaar toeslaat.
Voor de ‘derde wereld’ moet het ergste nog komen
De pandemie slaat reeds zeer zwaar toe in geïndustrialiseerde landen met een uitgebouwd systeem van openbare gezondheidszorg. Het kan niet anders dan dat de ziekte nog veel zwaarder zal toeslaan in landen die reeds voor de pandemie leden onder zware gezondheidsproblemen, zonder adequate zorgfaciliteiten, zonder voldoende materiaal, zonder voldoende opgeleid en ervaren personeel, met miljoenen inwoners die reeds lang in ongezonde omstandigheden leven in krottenwijken, zonder toegang tot proper drinkwater, zonder degelijke toiletten, zonder adequate riolering.
In vele ontwikkelingslanden breekt de pandemie pas recent uit, meerdere weken later dan in Europa, de VS en andere westerse landen. Niets wijst er op dat de verspreiding van de ziekte anders gaat verlopen in de landen die nu pas met de ziekte worden geconfronteerd. Men mag er bovendien van uitgaan dat door de gebrekkige middelen de ziekte in feite reeds eerder is losgebarsten zonder dat de overheden iets merkten (of deden alsof) en in actie schoten.
In Guayaquil is de ziekte reeds losgebarsten in februari, waarschijnlijk door mensen die besmet terugkeerden uit Spanje en gedurende ongeveer tee weken zonder enige controle of quarantainemaatregel het land konden binnenkomen. De snelle escalatie van de ziekte bracht de overheid daarna vrij snel tot zeer strenge lockdown-maatregelen.
Zeer strenge lockdown
In Ecuador mag niemand zijn woning verlaten tussen 14 uur en 5 uur ‘s morgens. Voor 14 uur mag men enkel buiten voor het kopen van voedsel, voor essentiële werktaken of om naar de dokter of hospitaal te gaan voor persoonlijke gezondheidsredenen, niet voor bezoek of begeleiding. Iedereen moet overal mondmaskers en handschoenen dragen.
In de hoofdstad Quito mag de auto één weekdag gebruikt worden voor verplaatsingen, volgens een beurtrol bepaald door het laatste cijfer van de nummerplaat. Tijdens het weekend is elk gebruik van de eigen wagen verboden.
Voor de Ecuadorianen is deze lockdown echter geen nieuwe ervaring. Amper vijf maanden eerder werd een avondklok ingevoerd door de regering tegen de massale protesten tegen de harde besparingsmaatregelen opgelegd door het IMF.
Lockdown zonder sociale opvang is ramp voor miljoenen
Ecuador heeft sneller en strenger opgetreden tegen de coronapandemie dan de omringende Latijns-Amerikaanse landen. Voor miljoenen Latijns-Amerikanen is de lockdown echter een maatregel met gruwelijke gevolgen. Zij leven van onzeker dagwerk en ambulante straatverkoop, hebben geen enkele sociale maatregel om op terug te vallen en kunnen niet eens een geschat inkomen aangeven, omdat zij bijna volledig in de illegale economie leven.
Gezinnen die minder dan 400 dollar per maand verdienen, krijgen van de overheid 60 dollar per maand als compensatie. Hotels werden geconfisqueerd om thuislozen op te vangen, waar een triage gebeurt van besmette personen. Er zijn echter nauwelijks middelen, ventilatoren of testkits. Wat wel voorradig is, bevindt zich grotendeels in privé-hospitalen die alleen toegankelijk zijn voor de kleine minderheid van de upper middle class en upperclass.
De bittere ironie is dat de gezondheidszorg sinds de verkiezing van president Lenin Moreno op 24 mei 2017 in versneld tempo werd afgebouwd en geprivatiseerd. Zowat elke sociale vooruitgang die werd geboekt tussen 2007 en 2017 onder vorig president Rafael Correa werd tenietgedaan.
Tien jaar vooruitgang tenietgedaan op drie jaar tijd
Onder Correa waren de uitgaven voor gezondheidszorg, sociale huisvesting en onderwijs verdubbeld van 4,3 procent van het bnp tot 8,6 procent. Het minimumloon steeg in diezelfde periode met 48 procent. De gemiddelde economische groei bedroeg 1,5 procent per jaar, tegenover gemiddeld 0,6 procent per jaar in de vorige 25 jaar. Het aantal Ecuadorianen onder de armoedegrens daalde van 36,7 procent naar 22,5 procent.
Correa’s beleid was niet feilloos. Hij bleef grotendeels rekenen op extractivisme (het exploiteren en uitvoeren van ruwe grondstoffen), waardoor de economie zeer afhankelijk bleef van buitenlandse markten. Met al zijn tekortkomingen was het echter een beleid dat aandacht had voor de structurele oorzaken van de armoede, in schril contrast met zowat de hele geschiedenis van Ecuador voor 2007.
Waarom brak zijn opvolger Moreno met een dergelijk succesvol beleid. Daar is een eenvoudige verklaring voor. Correa’s economisch beleid verdeelde de nieuwe winsten over de bevolking. De grote multinationals en de met hen collaborerende elite zagen die herverdeling niet zitten.
‘Verkeerde’ herverdeling van de welvaart
De daling van de economische cijfers onder president Moreno betekent voor de rijke Ecuadorianen en de buitenlandse bedrijven geen verlies van inkomsten, integendeel. Door de radicaal andere verdeling van de geproduceerde welvaart gaan hun winstcijfers zelfs omhoog.
Correa had de openbare schuld van de staat afgebouwd en het IMF en andere buitenlandse financiële instellingen het land uitgegooid. Ook de erfenis heeft Moreno snel verkwanseld. Het IMF staat hem een lening toe die aan zware eisen tot sociale inlevering zijn gebonden. Zware overheidsschulden zijn het ideale excuus voor een doorgedreven neoliberalisering.
De openbare gezondheidszorg was na Correa nog steeds dat van een onderontwikkeld land: een kleine privé-sector met tophospitalen, onbereikbaar voor de meerderheid van de bevolking, en openbare gezondheidszorg voor de rest. Na 2017 is het alleen maar erger geworden.
Een van de eerste maatregelen die president Moreno nam, was de uitdrijving van 400 Cubaanse dokters, die in openbare hospitalen in de armere stadswijken en op het platteland werkten. Er is bovendien nog steeds geen systeem van correcte registratie van besmette personen en slachtoffers.
De gevolgen zijn catastrofaal. Ecuador toont dat zelfs de strengste lockdownmaatregelen betekenisloos zijn zonder een adequaat systeem van gezondheidszorg. De officiële cijfers zijn een zware onderschatting van de werkelijkheid.
De achtergelaten lijken op straat, de doden die thuis blijven liggen, omdat de begrafenisondernemers niet kunnen volgen, zieken die in de gangen van de hospitalen liggen, zonder geschikte medische zorgen of onbehandeld naar huis worden gestuurd, zijn een voorafbeelding van wat de andere Latijns-Amerikaanse landen (en alle onderontwikkelde landen ter wereld) te wachten staat.
Zo dreigt bovendien de ziekte opnieuw terug te keren naar het welvarende westen in een niet-aflatende vicieuze cirkel … Guayaquil is een grimmige voorafbeelding van wat nog komen gaat.
1 Met de randgemeenten erbij is het een agglomeratie van 3 miljoen inwoners.
– door Lode Vanoost, oorspronkelijk voor De Wereld Morgen
Channel4-verslag. Wees voorbereid op schokkende beelden:
