De demonstraties vonden plaats een week nadat George Floyd uit Minneapolis op brute wijze door de politie werd vermoord. Op filmpjes is te zien hoe een racistische politieagent bijna negen minuten zijn knie in de nek van de naar adem happende Floyd had geplant. Hij werd hierbij geholpen door ten minste drie andere agenten. Pas na drie dagen van massale demonstraties en rellen werd de agent opgepakt en aangeklaagd.
In heel de Verenigde Staten kwamen mensen in verzet. De politiemoord kwam kort na andere dodelijke slachtoffers van racistisch geweld zoals zorgwerker Breonna Taylor, trans man Tony McDade en de rennende Ahmaud Arbery. Rechts probeert de aandacht af te leiden van deze moorden, door te wijzen naar de plunderingen en rellen die op sommige plekken plaatsvonden. President Trump wakkert dit vuur verder aan, maar je kunt niet van mensen verwachten dat ze lijdzaam toezien hoe hun levens verwoest worden.
Het was daarom erg belangrijk dat activisten ook in Nederland solidariteit organiseerden. Simpelweg omdat de omvang van het racistische geweld hier minder is, wil nog niet zeggen dat dit niet bestaat. Zo deelde Contole-Alt-Delete op de dag van het protest beelden van de manier waarop een Nederlander met Haïtiaanse achtergrond, Tomy Holten, op 14 maart in Zwolle door politie van het leven werd beroofd. Racisme is in Nederland even goed verankerd in de staat, de cultuur en in tradities zoals Zwarte Piet.
Het is erg positief dat op zo’n korte termijn zoveel protesten worden georganiseerd in solidariteit met de opstand in de Verenigde Staten. Het biedt de gelegenheid om lokale netwerken te bouwen die ook op andere onderwerpen in actie kunnen komen: of het nu gaat om de acties tegen zwarte piet, tegen Fort Europa of de neofascisten van Forum voor Democratie. Het zou zonde zijn als deze grote momenten niet tot een blijvende versterking van de antiracistische beweging leidt.
Hypocrisie
De afgelopen dagen lijkt de discussie over racistisch politiegeweld overschaduwd te worden door de ‘onverantwoordelijkheid’ van antiracisme-activisten en de burgemeester van Amsterdam, Femke Halsema. Deze tegenreactie is onderdeel van een vast patroon: elke keer als er een grote demonstratie tegen racisme wordt georganiseerd probeert rechts de antiracisten te criminaliseren en de aandacht af te leiden.
Zoals de organisatoren schrijven in hun verklaring hadden zij voor het protest kruizen op anderhalve meter uit elkaar op de Dam gezet en activisten opgeroepen. De opkomst was simpelweg te groot om de anderhalve meter te kunnen respecteren. Doordat het protest statisch bleef, en bijvoorbeeld niet ging lopen, werd het op de Dam alleen maar drukker. Terecht roepen de organisatoren mensen nu op om in quarantaine te gaan.
Terwijl de ideologische geestverwanten in Brazilië en de Verenigde Staten mensen de dood injagen door menigtes samen te laten komen, grijpen Wilders en Baudet het protest hier aan om Halsema aan te vallen. Het zou voor antiracistisch links slecht nieuws zijn als ze erin zouden slagen de burgemeester af te zetten.
Loraine Smith uit Amsterdam:
In 24 uur tijd was er in Amsterdam een solidariteitsdemonstratie op de Dam opgezet door Zwarte Piet is Racisme, Black Queer & Trans Resistance, Nederland wordt beter en Stop Blackface. Onverwachts was er een enorm grote opkomst, waarbij mensen vanuit verschillende delen uit het land op het protest af waren gekomen. Ongeveer 10.000 mensen deden uiteindelijk mee aan deze indrukwekkende demonstratie.
De actie was massaal, jong en divers. En voor veel deelnemers was het hun eerste protest. Gedurende de twee uur werden er veel toespraken gehouden, eindigend met een open mic. Over het hele plein werd er telkens enthousiast meegedaan met de leuzen ‘Black Lives Matter!’, ‘Charge them, now!’ en ‘No justice, no peace!’ Ook werd er enthousiast meegedaan met intersectionele leuzen als ‘Black trans/queer/disabled/women’s/sex workers lives matter!’
In de speeches weerklonk de pijn en woede die werd gevoeld rond het politiegeweld in de Verenigde Staten, maar ook over racisme in Nederland. Hierin was er aandacht voor racistisch politiegeweld, de racistische karikatuur Zwarte Piet die nog steeds niet uit het tijdsbeeld is verdwenen en institutioneel racisme in het onderwijs en de woningmarkt. De grootschalige etnische profilering van de Belastingdienst werd veel genoemd.
Het was wel jammer dat het publiek niet direct werd opgeroepen om zich te organiseren en te blijven bouwen aan sociale bewegingen. De opstand in de Verenigde Staten is bijvoorbeeld niet los te zien van de recente heropleving van strijd, de stakingen bij bijvoorbeeld Amazon als een voorbeeld daarvan, waar de jarenlange organisatie van verschillende groepen activisten aan vooraf is gegaan. In het Facebookevenement na afloop werd er wel opgeroepen om actief te worden.
De manifestatie werd afgesloten met de kreet ‘Let’s turn this moment in to a movement!’ Sommigen van de aanwezigen hadden, aangezien het hun eerste demonstratie was, misschien nog een extra duwtje in de rug nodig om zich ook echt bij een beweging aan te sluiten en zich verder te organiseren. Inspirerend was ook de Molukse spreker die aansloot bij de open mic die benadrukte hoe zij de dezelfde pijn voelde en solidariteit betoog door middel van de call and response ‘Mena Muria’ wat letterlijk ‘voor en achter’ betekent. Het aanstippen van de noodzaak van solidariteit tussen verschillende onderdrukte groepen kan hopelijk zorgen voor een beweging die nog meer mensen aantrekt.
Eddy Hopman uit Maastricht:
In Maastricht kwamen zo’n 350 tot 400 mensen bijeen op de Markt bij het oude stadhuis. Het was een instantdemonstratie die activisten een dag van tevoren in de steigers hadden gezet. Na jaren van getouwtrek waarbij de gemeente ons demonstratierecht inperkte, kregen we ditmaal slechts het advies ons sterk te houden aan de anderhalvemeterregel. Dit hadden we zelf al bedacht. We hebben dan ook vlak voor de manifestatie op het plein cirkels aangebracht met krijt. Slechts enkele keren hoefde de organisatie hier vanaf het podium op te wijzen.
De demonstranten bleven de hele actie aandachtig luisteren naar de geïmproviseerde rij van sprekers van overwegend jonge en zwarte vrouwen. De meesten van hen spraken voor het eerst in het openbaar over hun ervaring met racisme. Het was heel emotioneel. Wat opviel was dat alle spreeksters overweldigd waren door de grote opkomst op de Markt en dat ook empowering vonden.
Vanuit de Internationale Socialisten sprak Cassandra, die een sterk betoog afstak en een paar keer aangemoedigd werd door een spontaan applaus. Ze maakte onder andere een helder punt over dat het instituut politie gestoeld is op racisme en klassenonderdrukking. Cassandra’s speech werd breed ontvangen, omdat het een coherent politiek verhaal was.
In de tussentijd zagen we twee initiatieven van jonge studentes van kleur zonder activistisch verleden voorbij komen. We hebben contact met ze gezocht en zijn gaan samenwerken. In de praktijk betekent dit dat we volgende week weer de straat op gaan. Hopelijk bieden gezamenlijke evaluatie van onze actie en nieuwe collectieve momenten openingen om de fragmentatie en het isolement van afzonderlijke groepen te overstijgen.
Wat ten slotte opviel is de gemêleerde van de opkomst. Ik stond tussen veel gemengde gezinnen. Er waren veel klimaatactivisten met politieke banners aanwezig. Zelfs een Sjeng (een lokale Maastrichtenaar) greep naar de microfoon om te melden hoe trots hij op ons was. Om vervolgens te constateren dat een aantal bewoners van het Marktplein stond te applaudisseren vanuit hun raam.
Cedric Janyczek uit Den Haag:
Het was prachtig om te zien dat er ook in Den Haag een massale opkomst was. Het Malieveld was zo vol dat het podium van achter niet te zien was. Behalve de bijna uitsluitend witte journalisten hield iedereen zich aan de regels om corona niet te verspreiden.
Mensen kwamen niet alleen uit solidariteit voor de beweging in de VS maar ook omdat ze beseffen dat witte suprematie ook deel uitmaakt van de Nederlandse samenleving. Zo hadden de spreeksters het over het koloniale verleden van Nederland, het hedendaagse racisme in dit land maar ook het institutionele racisme dat hier ook nog een groot probleem is. Het politiegeweld in Nederland werd ook genoemd met deelnemers die namen zoals Tomy Holten op hun borden geschreven hadden.
Een sterk punt aan de toespraken was een werkelijke aanwezigheid van intersectionaliteit en internationalisme in de strijd tegen racisme. Zo werd anti-racisme bijvoorbeeld verbonden met de strijd tegen seksisme en voor trans rechten. Dit is dus heel positief nieuws uit Den Haag omdat het laat zien dat mensen op willen komen voor onrechtvaardigheid zowel in de Verenigde Staten als hier en dat ze beseffen dat het een systemisch probleem is.
Max Pogrzeba uit Groningen:
Dinsdagavond kwamen in Groningen 1500 mensen samen voor een sit-in tegen anti-zwart geweld in de Verenigde Staten en de Europese Unie. De actie was georganiseerd door het Groningen Feminist Network (GFN), Black Ladies of Groningen (BLOG) en de Groningen Women’s March. De gemeente had toestemming gegeven voor een protest tot 800 deelnemers, maar de opkomst overtrof dit ruimschoots. Er was voor een sit-in gekozen om de medische veiligheid van deelnemers te garanderen. In een van te voren opgenomen toespraak zei Stacey Lamp, oprichter van Black Ladies of Groningen, dat ze niet wilden demonstreerden tijdens een pandemie, maar dat we het toch moeten doen.
Het doel van het protest was niet alleen om ‘solidariteit te tonen met anti-zwart geweld in de VS’, maar ook om te wijzen op de situatie in Nederland, aldus mede-organisator Mallika Sille. Sommige mensen zeggen dat racisme hier niet bestaat, maar dat is niet waar. ‘Elk zwart persoon in Nederland zal een verhaal te vertellen hebben over een racistische ervaring die zij heeft gehad.’
Veel van de toespraken richtten zich op het zichtbaar maken en versterken van zwarte stemmen, cultuur en ervaringen. Sommige delen van het programma lieten echter een gedepolitiseerd perspectief op racisme zien, doordat zij de nadruk legden op het vinden van verandering in jezelf. Hoewel het inderdaad nodig is om racistische ideeën ook op een individueel niveau te bestrijden, was er weinig aandacht voor structurele analyses van racisme en de vraag hoe we het effectief kunnen bestrijden.
Een spreker stelde dat we ‘het systeem moeten ontstijgen’, maar sprak in de zinnen die erop volgden over de noodzaak voor een diverser bestuur in bedrijven en regeringen. De rol van de EU in de massamoord aan de grenzen en de gevaarlijke opkomst van extreemrechts werden niet genoemd. Dit is een gemiste kans voor het bouwen van een bredere antiracismebeweging die ook strijd tegen de materiële wortels die voeding geven aan extreemrechts en hen verder versterken. Desondanks liet het protest vooral de potentie zien voor een antiracistische beweging met een zichtbare aanwezigheid in Groningen.
– door Ewout van den Berg op Socialisme.nu
