De Russische invasie van Oekraïne wordt breed veroordeeld, maar radicaal links houdt een slag om de arm, of meent soms zelfs voor Poetin op te moeten komen.
Het verst gaan de communisten van de oude stempel. Voor hen is kritiek op de VS en de bondgenoten daarvan een obsessie geworden die iedere andere overweging wegneemt. Het westen is per definitie schuldig, waardoor ze er nu van overtuigd zijn dat niet Poetin de oorlog begon, maar de VS, de EU en de NAVO. De consequentie van deze opstelling is dat de meest totalitaire regimes als bondgenoten worden geaccepteerd. Kritiekloos, zolang die regimes zich maar antiwesters opstellen.
Ik volg ze via sociale media. Een ervan zei een kernoorlog niet als de grootste ramp te beschouwen omdat het in ieder een einde zou maken aan het kapitalisme. Krankzinnig, laten we het maar een uitzondering noemen. Geen uitzondering is echter de desinformatie die in deze kringen verspreid wordt; op Russische leest geschoeide desinformatie die ook hoorbaar is bij Thierry Baudets FvD en zijn tot vijfde colonne van Poetin getransformeerde leger van corona-wappies.
Een tijdje geleden keek ik nog op van een bericht over een vroeger lid van de CPN dat zich bij FvD had aangesloten, maar erg uitzonderlijk is dat niet eens. Een oude communist die op een extreemrechts Youtube kanaal verschijnt en een boek publiceert bij een extreemrechtse uitgeverij waar ook boeken van Baudet verschijnen, het gebeurt allemaal. Door zo sterk tegen extreemrechts aan te leunen hebben deze ‘anti-imperialisten’ feitelijk niets meer met links te maken.
De communistische dinosauriërs maken een karikatuur van zichzelf wanneer ze meegaan met Poetins gebazel over ‘denazificatie’ van Oekraïne. Terwijl extreemrechts bij de verkiezingen van 2019 in Oekraïne niet eens de kiesdrempel haalde. Al doet dat er niet eens toe, want wie extreemrechtse tendensen in Rusland met de mantel der liefde bedekt verliest op dit punt sowieso ieder recht van spreken.
Mantra
Gelukkig beschouwt verreweg het grootste deel van radicaal links Poetin als de misdadiger die hij is. Ook hier klinken echter voorbehouden. Erg vaak klinkt het mantra: ja, Poetin is heel erg slecht, maar de NAVO gaat evenmin vrijuit. Dit uitgangspunt is nogal breed vertegenwoordigd binnen radicaal links, met als pijnlijk aspect dat je het ook bij fascisten hoort.
Het liefst zag men een neutraal Oekraïne. Dat wil zeggen, een Oekraïne dat zich tegelijkertijd aan de invloed van Moskou als die van het westen onttrekt. Klinkt op zich prima, ware het niet dat een dergelijke tussenweg volstrekt onmogelijk is met Poetin. Oekraïne is van hen, of van hem, meer smaken kent hij niet. Anders gesteld, een neutraal Oekraïne volgens Russische voorwaarden zal binnen de korte keren een Moskou-gebonden Oekraïne worden. Daarom ben ik ook nogal sceptisch over de onderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne, waarbij de neutraliteit van het laatstgenoemde land op tafel zou liggen. Neutraliteit kan niet afgedwongen worden met het mes op de keel.
Binnen radicaal links wordt de NAVO vaak verantwoordelijk gehouden voor de ontstane situatie omdat de verdragsorganisatie zich in Oostelijke richting uitbreidde. Poetin zou niet tot zijn onbezonnen daad zijn gekomen wanneer de NAVO uit diens voortuin was weggebleven, zo luidt de stelling.
Maar kan zonder meer aangenomen worden dat Poetin zich aan zijn woord had gehouden wanneer het westen een zachtere koers met hem had gevaren? Alleen zijn leugens voorafgaand aan de invasie diskwalificeren hem als geschikte partner voor afspraken over Oekraïne.
Bovendien, kunnen autocraten en dictators sowieso worden vertrouwd? De Britse premier Neville Chamberlain maakte die fout. In 1938 stond hij toe dat Hitler Sudetenland inlijfde omdat er veel Duitsers in dit deel van toenmalig Tsjecho-Slowakije woonden (zoals Russen in Donbas…). Chamberlain kwam tot zijn beslissing in ruil voor garanties van Hitler over vrede. We weten wat daarvan terecht is gekomen…
Palingenetic ultranationalism
Flauw misschien om Hitler erbij te halen, maar de ideologie achter Poetins ultranationalisme kent zeker raakvlakken met die van de Duitse dictator. Zoals Hitler zich beriep op een glorieus Duits verleden als argument voor uitbreiding van territorium, zo doet Poetin dat wat betreft Rusland. De Britse historicus Roger Griffin noemt die hang naar het verleden Palingenetic ultranationalism en beschouwt het als een universeel kenmerk van fascisme.
Poetins ultranationalisme is niet uit de lucht komen vallen. Het is het voorlopige sluitstuk van de Russische expansie waar de eerste Tsaren al mee begonnen. Niet alleen vergelijkbaar met westers kolonialisme, maar bijvoorbeeld ook met de uitbreidingspolitiek van het Ottomaanse Rijk. En zoals ultranationalisme in het moderne Turkije nog altijd een politieke factor van betekenis is, zo is het dat nog sterker in Rusland. De Sovjet-Unie veranderde veel, maar nam de ambitie tot uitbreiding van territorium en invloed simpelweg over van het Russische Rijk. Bij de expansie van de Sovjet-Unie gingen dan ook heel andere factoren schuil achter het communisme. Het is veelzeggend dat de zeer tegen het Sovjet communisme gekante dissident Alexandr Solzhenitsyn zich veel voorstelde bij een groot Slavisch Rijk, maar veel minder bij een onafhankelijk Oekraïne. Solzhenitsyn kon in het westen op veel waardering rekenen, maar strikt genomen was hij een zeer reactionaire ultranationalist.
Religie
Solzhenitsyn koesterde in zijn jaren van oppositie tegen de Sovjet Unie warme gevoelens voor de Russisch orthodoxe kerk. Poetin doet dat tegenwoordig. Hij voelt zich erg geïnspireerd door het geloof, wat ook tot uiting komt in zijn opvattingen over het westen. Neem het volgende citaat, afkomstig uit een toespraak van hem in 2013: “We see many of the Euro-Atlantic countries are actually rejecting their roots, including the Christian values that constitute the basis of Western civilisation. They are denying moral principles and all traditional identities: national, cultural, religious and even sexual. They are implementing policies that equate large families with same-sex partnerships, belief in God with the belief in Satan.”
De Russisch orthodoxe kerk was honderden jaren geleden al nauw verbonden aan het Russische nationalisme en is dat ook nu weer, waarbij het gekoppeld wordt aan erg angstwekkende Apocalyptische denkbeelden. Spreekt Poetin over de eventuele inzet van kernwapens dan is de invloed van het eindtijd denken in de Russisch orthodoxe kerk duidelijk herkenbaar. Tijdens een toespraak in 2019 zei hij dat Russen in het geval van een kernoorlog in ieder geval als martelaren naar de hemel gaan, maar dat ‘de daders van de agressie’ niet eens de kans zouden krijgen om tot inkeer te komen. In hetzelfde jaar 2019 sprak Poetin vaker over een Nuclear Armageddon dan alle westerse regeringsleiders bij elkaar opgeteld.
De tekenen dat Poetin niet de rationele president is waar velen hem voor houden vielen al eerder op. Zo toonde hij zich tijdens een radio-optreden in 2007 beducht voor het monster Yog Soggoth uit de verhalen van de Amerikaanse horrorschrijver Howard Philips Lovecraft. Poetin adviseerde de Bijbel, de Torah of de Koran te lezen als bescherming tegen deze dreiging.
Buurland
Veel recenter toont Poetin een gebrek aan rationeel denkvermogen met de invasie van Oekraïne, waarmee hij niet alleen de regering in Kiev, maar ook de EU, de NAVO en het westen als geheel een toontje lager wil laten zingen. Neemt hij Oekraïne in bezit dan houdt hij de NAVO echter zeker niet op erg grote afstand, want dan heeft hij aan de Zwarte Zee Turkije, Roemenië en Bulgarije als NAVO-buren. Bovendien staat het Noordelijke buurland Finland als gevolg van zijn handelen op de nominatie om tot de NAVO toe te treden. Tel daarbij op dat de NAVO zich in militair opzicht veel prominenter zal opstellen in buurlanden van Rusland (waar de aanwezigheid van de verdragsorganisatie eerder niet veel meer dan symbolisch was) en het is duidelijk dat Poetin aardig bezig is zijn eigen ruiten in te gooien.
Hoe de oorlog zich ook verder zal voltrekken, het ziet er dus niet naar uit dat Poetin er in zal slagen om de NAVO te dresseren. Maar het gaat hem ook niet in de eerste plaats om de uitbreiding van de NAVO. Of zoals een intellectueel uit Oekraïne opmerkte: ‘Poetin bekommert zich niet in de eerste plaats om de uitbreiding van de NAVO; in plaats daarvan ligt zijn prioriteit bij de uitbreiding van Rusland en vervolgens pas bij de mate waarin de NAVO hem daarbij hindert.
Chomsky
Desalniettemin blijft een niet geringe geleding van radicaal links het westerse establishment verantwoordelijk houden voor de oorlog. Ook Noam Chomsky sluit erbij aan. Dat deze beroemde Amerikaanse linguïst het Maidan protest in 2014 een staatsgreep met Amerikaanse steun noemde leidde tot verontwaardiging bij Artem Chapeye, Chomsky’s vertaler in Oekraïne. Verder schreef Chapeye ten aanzien van Chomsky: ‘Begin je analyse alsjeblieft bij het leed van miljoen mensen in plaats van een geopolitiek spelletje schaak.’
Chomsky heeft als criticus van het Amerikaanse imperialisme een staat van dienst om U tegen te zeggen, daar valt niets tegen in te brengen. Zijn makke is dat hij imperialisme ten onrechte voor een uniek aspect van het westen houdt. Vertonen niet-westerse totalitaire pseudodemocratieën imperialistische trekken dan schiet hij in de verdediging en weet hij ook daar het westen verantwoordelijk voor te houden.
Chomsky is het nu eenmaal gewend. En veel andere socialisten op leeftijd met hem. Dus wanneer Poetin weer eens een criticus laat vergiftigen dan hebben de meer extreme stemmen binnen radicaal links het onmiddellijk over een false flag waar de CIA achter schuil gaat. Blijkt echter dat zich in Oekraïne, zoals in talloze andere landen, een instituut bevindt waar onderzoek wordt gedaan naar ziekteverwekkers, dan wordt klakkeloos meegegaan in de Russische aantijging dat Zelensky chemische of biologische wapens wil inzetten.
MH -17? Idem dito, uitgesloten dat Rusland daar iets mee te maken heeft, zo wordt geoordeeld. De uitkomst van het MH-17 proces hoeft niet eens afgewacht te worden. Dat heet vooraf al een showproces. Het westen is immers het absolute kwaad, waardoor de rest nimmer blaam kan treffen.
Een nieuwe trend binnen niet eens het meest radicale segment van radicaal links is om Zelensky verantwoordelijk te houden voor de verschrikkingen in Oekraïne omdat hij weigert te capituleren. Er wordt dan ook gesuggereerd dat hij de wapens neer zou moeten leggen. Daar kan ik erg kwaad over worden. Wat is dit voor een onzin? Riepen socialisten de Viet Cong op om zich over te geven aan de Amerikanen? Stellen ze dat de Palestijnen zich neer moeten leggen bij de heerschappij van Israël, of de Koerden bij die van Turkije? Gaat het om de leider van het meest fascistische land op aarde dan wordt echter overgeschakeld op victim blaming, alleen omdat hij als partner tegen de westerse wereld wordt beschouwd.
Provocatie
De NAVO zou Poetin tot de oorlog hebben geprovoceerd door Oekraïne te steunen en door lidmaatschap toe te staan aan de Baltische staten, Polen, Roemenië en Bulgarije. Daarbij wordt voortdurend gehamerd op de mondelinge toezegging aan toenmalig Sovjet-leider Gorbachev waarin de NAVO gegarandeerd zou hebben van uitbreiding af te zien.
In een interview uit 2014 zei Gorbachev echter dat uitbreiding van de NAVO destijds niet eens besproken werd in zijn contacten met het westen. Het bleef volgens hem bij gesprekken over het tegengaan van NAVO-infrastructuur in oostelijk Duitsland. Gorbachev: The topic of “NATO expansion” was not discussed at all, and it wasn’t brought up in those years. I say this with full responsibility. Not a single Eastern European country raised the issue, not even after the Warsaw Pact ceased to exist in 1991. Western leaders didn’t bring it up, either. Another issue we brought up was discussed: making sure that NATO’s military structures would not advance and that additional armed forces from the alliance would not be deployed on the territory of the then-GDR after German reunification.
Op basis van een toezegging die nooit heeft bestaan blijft menigeen binnen radicaal links eraan vasthouden dat de NAVO Rusland langs deze weg belazerd heeft. Ondertussen hoor ik in dezelfde kringen verdacht weinig over de verdragen waarin Rusland de grenzen van Oekraïne erkende. Zoals het verdrag waarin Rusland de soevereiniteit van Oekraïne beloofde te respecteren in ruil voor het ontmantelen van de kernwapens die zich daar bevonden.
Door in te grijpen in Oekraïne schond Moskou deze verdragen. Nee, zegt de communistisch dinosauriër die ik eerder noemde omdat hij zich op een kernoorlog lijkt te verheugen. Volgens hem heeft juist het westen verdragen geschonden, door kernwapens in Oekraïne te plaatsen. Grote onzin, als Zelensky westerse kernwapens zou hebben, of daar binnenkort over zou kunnen beschikken, hadden we nu in een totaal andere situatie gezeten. Een waarin Poetin waarschijnlijk niet zo hoog van de toren had geblazen met zijn nucleaire dreigementen, want zo gaat het nu eenmaal in de werkelijkheid van ‘de bom’.
Binnen radicaal links leeft opvallend veel begrip voor Poetins zorgen over veiligheid, maar opvallend weinig consideratie voor de vrezen in de Baltische staten, Bulgarije, Roemenië en Polen. Terwijl de bevolking daar zelfs met NAVO-bescherming momenteel doodsangsten uitstaat. Dat laatste leidt tot de vraag hoe het had het gelopen wanneer de NAVO van uitbreiding naar het oosten had afgezien. Had de verdragsorganisatie daarmee Poetins op expansiedrift kunnen voorkomen?
Was mooi geweest, maar er had weinig kans op bestaan. Daarvoor zijn Poetins in cultureel en religieus traditionalisme gedrenkte wanen veel te bepalend voor zijn denken en handelen. Exact daar bevindt zich de oorzaak van wat er nu in Oekraïne gebeurt en nergens anders. Met de beschuldigingen aan het adres van de NAVO moet vooral het volk gepaaid worden dat er zoals gesteld nu eenmaal aan gewend is om het westen overal de schuld van te geven.
Wie kan garanderen dat Poetin zich had ingehouden wanneer Washington en Brussel hem royaal tegemoet waren gekomen? Valt het echt uit te sluiten dat Oekraïne dan nu geen onder totalitarianisme gebukt gaande satelliet was Rusland was geweest? Om maar te zwijgen van de druk die op de Baltische staten, Polen, Roemenië en Bulgarije was komen te staan wanneer het westen Poetin een cadeautje had gegeven door hem zijn gang te laten gaan.
Dat laatste was goed nieuws geweest voor malloten die er een kick van krijgen wanneer het totalitarianisme oprukt, maar iedereen die begrijpt dat een totalitair systeem en sociale rechtvaardigheid elkaar uitsluiten weet natuurlijk beter. De essentie van de situatie bevindt zich dan ook in de keuze tussen een totalitair bestuur zonder kans op verbetering, of een liberale structuur die verre van perfect is maar in ieder geval ruimte openhoudt voor aanpassingen. Oekraïne heeft voor de laatste optie gekozen en krijgt daar nu Poetins rekening voor gepresenteerd.
Gladio
Laat me tenslotte benadrukken dat ik geen fan ben van de NAVO, verre van zelfs. Daarvoor kent de geschiedenis van het bondgenootschap veel te veel zwarte pagina’s. Voorbeelden te over, maar ik noem Gladio. Dit stay behind network, dat door de Zwitserse historicus Daniele Ganser treffend NATO’s secret army werd genoemd, moest actief worden een bezetting door de Sovjet Unie, maar ging in de praktijk en onder aanvoering van de CIA vooral in zee met fascisten. Dat leidde is verschillende landen tot een extreemrechtse parallelle structuur binnen de staat, met veel fascistisch geweld als gevolg. Met name in Turkije en Italië weet men daar alles van.
Zo ging het destijds. Het Noord-Atlantische establishment sloot de rijen met extreemrechts terwijl de Sovjet Unie via links invloed in het westen vergaarde. Maar die wereld bestaat niet meer. De banden van Poetins Rusland met extreemrechts in Europa en de VS illustreren dat we in een totaal andere situatie verzeild zijn geraakt. Helaas lijkt deze niet geringe verschuiving nogal wat kinderen van Koude Oorlog 1.0 volledig ontgaan te zijn, waardoor krampachtig wordt vastgehouden aan feiten uit het verleden om die van het heden te interpreteren. Dat gaat niet op en heeft als kwalijk bijeffect dat geheel of gedeeltelijk wordt aangesloten bij extreemrechts. Er zijn zeker socialisten voor wie daarmee een grens is bereikt, de rest zit wat mij betreft met een probleem.
Uitgelichte afbeelding: By Mvs.gov.ua, CC BY 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=115859487
