Het nieuwjaarskaartje hangt al bijna vijf maanden op het prikbord: Kom op! Geef woorden weer hun werkelijke waarden. Daar kijk ik dus al maanden tegen aan, niet wetende wat ermee te doen. De waarde van woorden is een moeilijk onderwerp als er een koppeling moet worden gemaakt met de ‘werkelijkheid’. Vanwaar dat meervoud? Wat is de werkelijke waarde van woorden? Bestaat er een werkelijke waarde van woorden?
Vandaag discussieerden we met een zoon over scheldwoorden, over de manier waarop vrouwen worden aangesproken, naar aanleiding van de aanval van GS & reaguurders op een journaliste.
Zoon: -Jullie moeten dat niet zo serieus nemen. Ik scheld mijn vriendin ook wel eens uit voor stoephoer.
Ik: -Nou nou, wat flink van je.
Zoon: -Jullie moeten dat zien als uitdaging, ik wil dat gewoon kunnen zeggen. Het betekent niks, ik haal daarmee de reaguurders op GS onderuit. Ik gebruik hun woorden en maak ze krachteloos. Het is net als een cabaretier die een taboe onderuithaalt. Het is een spel.
‘Het betekent niks’… zei hij. Is dat zo?
Hij refereert aan cabaretiers. de woorden van de cabaretier zijn het ijkpunt van ons huidige denken geworden blijkbaar. Hoe cabaretiers het zeggen is uitgangspunt voor ons communiceren met elkaar.
De rol van de cabaretier in onze samenleving was die van de nar. Hij mocht zeggen wat hij wilde, hij mocht de ‘koning’ onderuit halen, hij kon zeggen wat anderen stiekem dachten. Ondertussen is de nar een vooruitgeschoven post van de meute geworden: hij herformuleert wat het volk zegt in de sociale media. Het onderliggende taboe (niet alles zeggen wat je denkt) is onderuit gehaald, de cabaretier heeft geen uitzonderingspositie meer. In de huidige samenleving is iedereen nar, cabaretier geworden. Iedereen moet zijn diarree kunnen spuien. De stank die het oplevert is een gratis bijproduct van de vrijheid van meningsuiting. En geen hond die het iets kan schelen dat op deze manier de vrijheid van meningsuiting een vat vol natte shit wordt.
Nu zouden we een discussie kunnen voeren over de zin van taboes met verwijzingen naar Norbert Elias CS. Zinnig, maar het leidt af van de vraag of dit nu een staaltje was van het ontwaarden van de werkelijke betekenis van woorden.
Je zou kunnen zeggen dat hoe vaker een scheldwoord wordt gebruikt, hoe meer het zijn waarde verliest. Voor mijn zoon is dat een strategie, voor mij is het een teken dat we bezig zijn de waarde van bepaalde scheldwoorden te verliezen, ze worden betekenisloos en er valt eigenlijk niets meer mee uit te drukken.
Maar als dat zo is, waarom zou je die woorden dan nog gebruiken? Het zijn beschadigde woorden, dode woorden, taal die er niet langer toe doet, taal die geen essentie meer blootlegt. Spielerei.
De oproep om ‘woorden weer hun werkelijke waarden te geven’ blijft daarmee voor mij nog steeds raadselachtig. Wat valt er terug te geven als een woord zijn waarde heeft verloren? Zoals ik hiervoor al betoogde: betekenis (waarde) gaat verloren als krachtige woorden (krachttermen) te pas en te onpas worden gebruikt. Er is dus nauwelijks nog een waarde en er valt geen waarde terug te geven: aan te veel gebruikte en misbruikte woorden blijft niets meer kleven. Ze moeten ‘rusten’ alvorens ze iets van hun glans kunnen terugkrijgen, of kunnen enkel nog klinisch worden gebruikt, in het kader van theoretische beschouwingen bijvoorbeeld.
Wellicht is mijn zoon een romanticus en beoogt hij in zijn romantische overmoed het onderuithalen van alle betekenis, zodat we weer fijn opnieuw kunnen beginnen met stilletjes zoeken naar woorden die er nog wel toe doen.
Een mooi en integer streven, maar tot mislukken gedoemd. We zouden daarvoor nieuwe woorden moeten uitvinden of oude woorden moeten afstoffen, en dat is een onzinnig project. Elk woord is gekoppeld aan zijn geschiedenis, aan de (veranderende) waarde die er in de loop van tijd aan wordt gehecht. Zo’n project is slechts in private omstandigheden mogelijk en resulteert in communicatie die voor een buitenstaander vreemd aandoet.
Woorden waarde teruggeven is een onmogelijkheid. Wat blijft er over? De waarde die er is bewaren, en accepteren dat er veranderingen optreden in betekenis, in de kracht van woorden. We kunnen aanvaarden dat woorden besmet raken, ze niet meer gebruiken. Zie Orwells Newspeak (oorlog = vrede etc), zie de devaluatie van de betekenis van de woorden die politici gebruiken, de woorden die reaguurders op GS gebruiken, de woorden uit de reclame, de propaganda.
De vrijheid van meningsuiting is een sterk wapen, des te sterker als de woorden waarmee we ons uitdrukken betekenis hebben en houden.
Misschien moet de boodschap wel gewoon luiden: Gebruik alleen woorden van waarde.
Al is voor mijn zoon de lol er wel af dan.
Dat gaat zijn vriendin echt niet pikken.
Je mag alles zeggen, in die zin dat er geen instituut zou moeten zijn, dat de waarheid in pacht heeft en verkeerde woorden moet gaan censureren. Waarom niet ? Omdat dat instituut buiten zijn eigen gebaande paden zal treden en alles preventief zal censureren.
Waar mensen mee schelden is eigenlijk een zichtbaar uitvloeisel van wat de maatschappij verwerpelijk vind. Als ik scheld met slet, dan heeft dat aan de ene kant niets te betekenen. Aan de andere kant refereert het aan het feit dat vrouwelijke seksualiteit in deze christelijke maatschappij gezien word als walgelijk. Ik kan dat niet vinden, maar als ik slet zeg, dan gebruik ik het vocabulaire van de huidige orde. Ik ben daarmee via een omweg reactionair.
Maar met slet schelden, maakt nog niet dat ik het erg vind dat vrouwen seks hebben. Met homo schelden maakt niet dat ik vind dat homo’s fout zijn. Dat is zo, in die zin, ik kan een jongeman zijn die nooit scheld, maar wel seksistische blogs, of homofobe blogs opzet. Meneren van de SGP zullen niet met homo, of hoer schelden, maar hun denkbeelden over prostitutie of homoseksualiteit dateren uit de steentijd.
Scheldwoorden zijn in die zin interessant, omdat ze ons een spiegel voorhouden. Ze laten ons zien wat het taboe is. De taboe’s in Nederland zijn ziekte/zwakte ( mensen schelden met kanker), homoseksualiteit en vrouwelijke seksualiteit ( slet, sloerie, hoer, whatever). Als die scheldwoorden uitwassen zijn van de maatschappelijke orde, dan kunnen we zeggen dat we in een extreem conservatieve, haast fascistische samenleving leven, waar ziekte, zwakte, persoonlijke uiting en seksualiteit grote taboes zijn.
We weten dat dit in grote lijnen waar is. We leven in een uiterst christelijk en tamelijk autoritair systeem. Dat de scheldwoorden refereren aan dat wat dat systeem verwerpelijk vind, is niet zo vreemd. De mensen die schelden zullen zich hier niet van bewust zijn. Zei zijn alleen maar opgegroeid in het systeem, ademen de giftige lucht in en ademen het weer uit. Reproduceren simpelweg dat wat ze geleerd is. Hard werken, naar de kerk gaan, nationalist zijn en met kanker schelden. Ze uiten het alleen wat ruwer en ondoorzichtig dan de gemiddelde dominee het zou doen.
Maargoed, je mag alles zeggen vind ik. Alleen, stel ik scheld de hele dag met kanker of homo, dan zal ik niet veel vrienden krijgen die kanker hebben, of hadden, of homo seksueel zijn. Het is meer, het mag wel, maar wil je het ook ? Scheld gewoon met chips, in plaats van met shit. Scheld met apenkool, in plaats van met kankerzooi.
Als mensen op Facebook je een mietje of sukkel noemen, ik weet niet of het dan aan Facebook is om daar iets aan te doen. Beter distantieer je jezelf dan.
Mensen hebben iets nodig om hun woede te sublimeren en er is veel woede. Bakken aan woede in mijn generatie. Veel mensen kankeren het letterlijk weg. Je kan ook proberen te letten op wat je zegt. Het hoeft niet, maar kan wel.
@Nayoko Ziekte & sex, ik vraag me af of dat de grote taboes zijn. De scheldwoorden zijn versleten, de taboes afgevlakt. En overigens denk ik dat het weinig te maken heeft met ‘fascisme’ of neoliberale heerschappij. Overigens, ik denk dat er ook in een socialistische samenleving zal worden gescholden. Vrouwen uitschelden is een populair tijdverdrijf. Het zit diep.
Uhmmm.
Ik denk dat die woorden stammen uit andere tijden, waar het taboe op homoseksualiteit groter was. Mensen blijven de woorden gebruiken.
Het woord kanker. Men scheld hier mee omdat het goed bekt, er zitten twee K’s in. Dat is de logistieke reden. Er zitten twee k’s in en het choqueert mensen. Rutte zal niet snel met kanker schelden. Als je het doet geef je aan lak te hebben aan mensen die dit erg vinden.
De hardware van het scheldwoord heeft zijn roots in het maatschappelijke. De uiting ervan niet. Een woord als godverdomme, komt uit tijden waarin men strenger christelijk was. God, verdoem mij !. Voor veel mensen in deze tijd is God, of verdoemenis niet meer een reel thema. Toch gebruiken we dit woord.
In een socialistische maatschappij. Stel een socialistische maatschappij weet zich een honderdtal jaar voort zetten. In deze maatschappij zullen nieuwe taboes optreden en nieuwe woorden gevonden worden. Ik zie mensen in Noord Korea eerder schelden met ‘klassevijand’, of kapitalisten zwijn, of iets in die richting. Het woord hoer is daar sowieso niet gebruikelijk denk ik, aangezien niemand meer hoer is en ik weet niet hoe men daar met homoseksualiteit omgaat.
Het heeft dus niet zozeer met fascisme of neoliberalisme te maken, als wel met maatschappelijke erfenissen.
We zijn allemaal nar geworden: boze (narrige!) burgers…
Ik denk dat je gelijk hebt Joost. In die zin dat de samenleving vereist dat we elkaar bestrijden en tegelijk uiterst hard is. Dit leid tot mensen dubbele agenda’s en voelbare frictie, die opkomt door de inconsistenties binnen de maatschappij. Dit verhard mensen en maken dat ze keihard van zichzelf afbijten, tegenover alles en iedereen. Rappers die eindeloos kankeren bijvoorbeeld, zijn van zich af aan het bijten. Niet geheel uit de pas met het hele idee van concurrentie met elkaar, vijandigheid tegenover elkaar. De gemiddelde brave burger zal deze concurrentie meer internaliseren en niet direct verbaliseren. De onderklasse heeft minder te verliezen en neemt geen blad voor de mond. Als jij mijn economische vijand bent, waarom zou ik dan zoet doen tegen jou ? Niet geheel onrealistisch natuurlijk.
Ik ken mensen die zich hard uiten, maar vanbinnen wel meer solidair zijn, dan de mensen die zich misschien zoet uiten, maar je wel in de steek zouden laten als het erop aan komt. Ze vragen bij Starbucks wel om je naam als je een bestelling doet, maar zijn ze geïnteresseerd in jou ? Lijkt mij niet he…..
Een vriend van je kan wel grof gebekt zijn, maar zal hij/zij je bijstaan in tijden van nood ? Daar gaat het om.
Als ik met mensen spreek en ze doen zoet tegen me, lachen me honing zoet toe, dan weet ik in mijn achterhoofd : binnen het werk zou je mij aan de baas verraden en als ik in de straat zou liggen als daklozen, zou je mij geen blik waardig achten. Kortom, je lacht zoet, maar je bent tegelijk een bedreigende factor.
Dat veel mensen dus verbaal agressief zijn, is niet geheel belachelijk. Een harde wereld leidt tot harde mensen en harde mensen leiden tot harde mensen.
@Joost Ik ben helemaal niet boos…
@Nayako Een boze wereld leidt vooral ook tot verdrietige mensen.
Tja, verdrietig en boos, soms leid verdriet tot woede en woede leid tot verdriet, verdriet ten opzichte van dat wat jou woede heeft aangericht ( been there, done that ).
De vraag is alleen, is een boze wereld niet dubbel op, zoals een ronde bal, of nat water.
Is de wereld niet per definitie boos. We hebben altijd een boze wereld gehad. Van de steentijd tot nu. Altijd is er strijd geweest. Waarom zou er dan ineens een lieve wereld zijn ?. Ja, we kunnen zeggen dat het feodalisme en de middeleeuwen extremere uitwassen van de menselijke soort waren dan waar we nu in verkeren, maar geweld is er in iedere periode geweest. Hippies in de jaren zestig konden zich van geweld distantiëren, omdat ze kinderen waren van rijke ouders bijvoorbeeld.
Een wereld zonder geweld, dat kan niet. Maar een wereld met minder geweld, een betere wereld ? Kan dat ? Ja, maar dat kan dan alleen weer met pressie, in die zin, zoals Stirner het zei. Als de arme mensen arm zijn, dan kunnen alleen zei zelf voor zichzelf opkomen, om hun EIGEN wereld te verbeteren. Je kan dus JOU wereld verbeteren en dat kan gezamenlijk, maar je kan niet ‘de wereld’ verbeteren. Het is alleen wel zo, jou wereld is ‘de wereld’. Dat is een verschil tussen post-left, libertarian left en de liberal, die op een of andere manier pacifisme en wereld verandering weet te rijmen in zijn/haar hooft.
Verdriet zit dieper dan woede. Woede zit aan het oppervlakte, verdriet zit daaronder, althans als je een gevoelig mens bent.
Niet iedereen is boos in deze tijd. Er is wel een groep mensen die inconsistentie en hypocrisie aanvoelt, maar er zijn ook tonnen aan mensen die hier veel te simplistisch voor zijn.