De eeuwige schuldvraag

Vandaag is het Allerzielen en tien jaar geleden dat Theo van Gogh werd vermoord. Allerzielen is een traditionele rooms-katholieke hoogtijdag die bedoeld is om alle doden te herdenken. De beroepsprovocateur Van Gogh is tegenwoordig een icoon van de vrije meningsuiting, exclusief in kringen waar men een hekel heeft aan links, moslims, joden, immigranten en gekleurde mensen. Die vinden ook dat Van Gogh niet werd vermoord door een enkele godsdienstwaanzinnige, maar, net als bij Pim Fortuyn, door half Nederland en eisen vrijwel dagelijks op populaire webfora als GeenStijl en De Dagelijkse Standaard dat de schuldigen (alsnog) worden vervolgd, berecht en in sommige gevallen zelfs moeten worden vermoord met liefst de allergruwelijkste methoden. Ze zijn immers heel erg schuldig, niet omdat er sluitende bewijzen zijn, maar omdat men dat vindt en dan is het zo. En omdat men een beschuldiging als vrijheid ervaart.

Een nieuwe trend in Nederland is dat witte mensen zich gediscrimineerd voelen door niet-witte mensen. Ze voelen zich dus niet meer alleen maar bedreigd door de gekleurde mensen, ze voelen zich ook benadeeld. Dat is opmerkelijk omdat zulke witte mensen vinden dat niet-witte mensen eigenlijk minderwaardig of zelfs achterlijk zijn; zeg maar mindere mensen of onmensen. Je leest regelmatig gejammer van bezorgde burgers die menen dat immigranten worden voorgetrokken en hun huizen, banen, uitkeringen en vrouwen afpakken en dat hun roomblanke bejaarden moeten wijken voor asielzoekers. Facebook staat er vol mee, er worden met grote regelmaat opiniestukken geschreven die dat gevoel onderschrijven en er worden zelfs boeken aan zulke thema’s gewijd. En uiteraard wordt naarstig gezocht naar schuldigen of je verzint gewoon een beschuldiging. Als je als kind geboren bent in een oorlogsgebied dan zal je er wel om gevraagd hebben en hoor je hier niet thuis.

Ondertussen woekert de schuldvraag ook op andere terreinen. Nederlanders met een bovengemiddeld inkomen krijgen een eenmalige naheffing van de belastingdienst voor een paar tientjes tot driehonderd euro. Aanleiding om alle voorgaande beschuldigingen nog eens te herhalen en aan te vullen met de mening dat de navordering wordt uitgegeven aan de EU en vluchtelingen. Tel daarbij op de samenzweringstheorieën rond de vliegramp met de MH17 en dat ons cultureel erfgoed en nationale identiteit worden bedreigd door een verbod op hagelslag en het wegpoetsen van een antisociaal, crimineel en koloniaal verleden en je hebt voor eeuwen genoeg geruchten en beschuldigingen waar het helemaal niet niet meer om misdaad, oorzaak en gevolg gaat maar de angst dat iets dat niet bestaat wordt afgepakt. Neem de idee dat oorlog en geweld in Midden-Oosten het gevolg zouden zijn van een geloof ondanks het feit en de uitgebreide documentatie, dat het westen al bijna twee eeuwen met geld en wapens de regio controleert en criminelen in het zadel houdt. Vrede zou veel minder bedeelden het recht op beschuldigen ontnemen.

Het is dan ook niet voor niets dat conservatieve populisten de fanatiekste verspreiders zijn van de propaganda van IS en hun (neo)conservatieve tegenhangers die graag heel hard op de oorlogstrommel slaan. IS moet iedere dag worden beschuldigd, veroordeeld èn gebombardeerd en die wens gaat alleen maar in vervulling als je eindeloos de gruwelijkheden blijft herhalen. Wat er zich precies afspeelt in Syrië en Irak weet vrijwel niemand en is ook helemaal niet belangrijk. Er zijn in Syrië alleen al sinds 2011 een kleine honderd partijen betrokken bij de burgeroorlog maar we zijn voortdurend op zoek naar die ene vijand. Volgens de VN zijn er meer dan 200.000 mensen gedood, die vandaag in de missen ter gelegenheid van Allerzielen niet worden herdacht, en zijn een kleine 10 miljoen mensen op de vlucht; het hoe en waarom is niet belangrijk. In Nederland zijn er mensen die serieus denken dat het doden van de leider van IS effect zal hebben. Of dat iedere Syrische vluchteling een potentiële terrorist is en eigenlijk schuldig is aan de oorlog en ellende die hij is ontvlucht en die hem daarom geen menswaardige behandeling gunnen. Zonder de eeuwige schuldvraag met bijbehorende samenzweringen, kwetsende scheldpartijen en oproepen tot afrekening en geweld voelen zulke mensen zich niet vrij.