Sinds enige jaren werden wij met enige regelmaat geteisterd door auteursrechtenclaims van fotografen. Er is – doorgaans – niets mis met zo’n claim op zichzelf (alhoewel ook soms daarover wel een en ander valt te zeggen). Auteursrechten zijn er om een goede reden, immers. Ik herinner me uit de jaren dat dit nog niet zo’n issue was dat we wel eens een waarschuwende mail van een grote uitgever hebben gehad om de foto zo snel mogelijk te verwijderen, en dat was dan dat.
We letten sindsdien beter op, maar kennelijk niet goed genoeg. Er kwam jaren later ineens een claim binnen met gelijk een eis tot betaling van honderden euro’s. Sindsdien waren we in elk geval scherp op foto’s die duidelijk van professionele kwaliteit waren. Maar toen gebeurde het ons ook met enkele duidelijk amateuristisch genomen foto’s waar dan wel een bekend persoon op stond, of waar het een gebeurtenis uit de actualiteit betrof. Het kon ook foto’s betreffen die al jaren geleden waren geplaatst en waar wij ons niet meer van bewust waren.
De indruk begon te ontstaan dat dit voor fotografen en de betrokken kantoren een verdienmodel op zichzelf was geworden. Voor de duidelijkheid: het is best verdedigbaar dat men alsnog een redelijke vergoeding vraagt voor een gebruikte foto, maar men claimde met gemak 500 euro of meer voor foto’s die elke sufferd met een telefoon had kunnen maken die toevallig op het goede moment op de goede plek was. Geen hond die daar normaal gesproken 500 euro voor zou betalen.
Niet alleen voor sommige fotografen werd dit echter een verdienmodel, maar vooral ook voor bedrijven als De Visual Rights Group – voorheen Permission Machine geheten – die software gebruikt om foto’s op te sporen die in hun bestanden als auteursrechtelijk beschermd staan geregistreerd. En die software werkt tegenwoordig behoorlijk nauwkeurig. Zij zijn het ook die je aanschrijven als ze iets vinden.
Na weer een onverwachte claim zijn we vanaf een bepaald moment onverbiddelijk geworden met het gebruik van foto’s waarvan de auteursrechten niet duidelijk zijn, en hebben we alle foto’s van daarvóór verwijderd uit onze bibliotheek. Maar toen kregen we uiteindelijk alsnog een claim, deze keer over een foto van postzegelformaat die ín een screenshot van een tweet stond. Dit gaat echt de grenzen van redelijke claims ver voorbij.
Kun je daar nu iets tegen doen? Officieel wel. In dat laatste geval denk ik bijvoorbeeld dat we een goede kans zouden maken met een beroep op citaatrecht, dat zegt dat je zo’n afbeelding wel mag gebruiken als die van belang is voor de nieuwswaarde van een bericht. Maar wat kun je doen als kleine, niet-commerciële partij? Een rechtszaak beginnen? Als je hem verliest kost je dat duizenden euro’s aan advocatenkosten, die we niet hebben. Hoezo rechtsgelijkheid?
Je kunt proberen de claim te negeren, dat is ons twee keer gelukt.
Je kunt ook wel proberen te praten met de eisende partij, waardoor we enkele keren wat van de claim afgekregen hebben. Maar in het algemeen stelt men zich op het standpunt dat ook als je de foto per ongeluk plaatst, je in elk geval iets moet betalen.
Iemand die zich al jaren en (in meerdere betekenissen van het woord) uitputtend met deze problematiek bezighoudt, en inmiddels heeft vastgesteld dat de rechtspraak in Nederland wel erg vaak ten gunste van de eisende partij beslist is Martine Bakx (https://www.fotoclaim.nl/).
Wij willen hier in de komende tijd een serie artikelen plaatsen, ofwel eerder door haar samengesteld of gebaseerd op door haar vergaarde informatie, om deze misstand in de auteursrechtenrechtspraak opnieuw onder het licht te brengen, in de hoop dat daar eens iets aan gaat gebeuren. Het is onuitstaanbaar om als nota bene niet-commerciële website kaalgeplukt te worden door de aasgieren van onder andere Visual Rights Group, overigens opvallend vaak in opdracht van het ANP.
Een goed voorbeeld van zo’n ANP/Visual Rights Groupzaak waarvan zij kennis had genomen is die van Maarten Dallinga, waar het al om een even onbenullig postzegelfotootje ging als in onze laatste kwestie.
Hij heeft redelijk effectief teruggevochten en als gevolg wel een behoorlijke korting op de claim gekregen, maar onbevredigend blijft het. Ook in zijn geval komen de claims van de Visual Rights Group van het vroeger zo eerbiedwaardige ANP af:
“Ondanks dat ik een kleine €200 heb betaald, voelt de finale van deze soap als een kleine overwinning. Ik verdraag geen onrechtvaardigheid en wilde daarom dat het ANP en Permission Machine geen enkele euro aan mij zouden verdienen. Uitkomst is dat de kwestie het ANP vermoedelijk juist honderden euro’s heeft gekost. En wat te denken van de imagoschade.
Als ik de rechtszaak door had laten gaan, had ik misschien wel gewonnen (denk aan het beroep op citaatrecht), maar ik durfde het niet aan. Dat is ergens zonde, maar ik wilde het ANP mij niet nog meer positieve energie laten afnemen.” (Maarten Dallinga)
Teken ook de petitie Stop Onredelijke Fotoclaims van Martine.
(Photo by Tingey Injury Law Firm on Unsplash)
