Cyprus na de val

Democratisch ‘neen’ wordt financieel ‘ja’

De trojka besliste dat alle rekeninghouders in Cyprus mee zouden betalen voor het reddingsplan (er wordt meestal over ‘spaarders’ gekozen, het gaat echter over meer, ook de gewone zichtrekeninghouder komt in het vizier). Wat elke kenner van de geschiedenis van het bankwezen kon voorspellen, gebeurde effectief.

Nauwelijks was die stap gezet of er volgde een andere historisch nooit geziene reactie. Het Cypriotische parlement stemde unaniem  – zonder één onthouding – dit plan weg. Een lidstaat die democratisch gewoon ‘neen’ zei tegen de oekazen van de trojka. Nooit gezien.

Met hetzelfde respect voor de democratie dat haar de voorbije acht jaar kenmerkte, besliste de trojka onmiddellijk een nieuw plan dat op een andere manier werd opgelegd. De directeur van de Cypriotische Centrale Bank Panicos Demetriades legde een verklaring af waarin hij het parlement zonder meer afdreigde als het deze maatregelen opnieuw zou afwijzen.

Hij kreeg wat hij wilde. De Centrale Bank van Cyprus zal elke opening van een nieuwe rekening keuren en het gebruik van kredietkaarten reguleren, zelfs overschrijvingen tussen filialen van dezelfde bank zullen gereguleerd worden.

Beter nog: de Duitse minister van Financiën roemde het plan omdat het zo in elkaar zat dat het Cypriotische parlement niet meer moest stemmen.

Staatswaarborg

Maar goed, tegoeden onder de 100.000 euro zullen in dit tweede plan niet geraakt worden. Ook de rekeninghouders bij de failliete bank Laiki krijgen een staatswaarborg. Daarmee toont de trojka meteen wat het maatschappelijk beeld is dat in haar kringen wordt gecultiveerd. 100.000 euro (dat is 4.403.399 in oude Belgische frank) is immers géén groot spaartegoed.

Eender welke kleine zelfstandige die niet op een ruim overheidspensioen rekende heeft meer gespaard dan dat. Bovendien, zelfs voor een klein bedrijf is 100.000 euro in de bank peanuts.

Er worden in Cyprus dan ook zeer snel enorme problemen verwacht voor de toeleveringsbedrijven (voedsel, bouwmaterialen, papier, geneesmiddelen). Die problemen gaan dan weer een negatief effect hebben op het toerisme, tot voor twintig jaar nog de enige levenslijn van deze eilandstaat was.

Fiscaal paradijs

Nu wordt Cyprus ook verweten dat het een te gemakkelijke fiscaal paradijs was, waar geen vervelende vragen werden gesteld over de herkomst van het geld dat er toestroomde. Die praktijk dateerde nochtans niet van gisteren. De eilandstaat trad toe tot de EU in 2004 en tot de Europese Monetaire Unie (EMU = de ‘eurozone’) in 2008, nauwelijks vier jaar later. Dat is dus amper vijf jaar geleden.

De status van Cyprus als fiscaal paradijs was toen blijkbaar geen probleem voor toetreding.  Ook het feit dat heel wat van het buitenlands geld uit Rusland kwam was toen eveneens ruim bekend. Die Russische tegoeden op Cypriotische banken worden geschat op 25 procent van het totaal (schattingen spreken van 31 miljard euro).

Dat is in verhouding inderdaad zeer veel voor de economie van deze kleine staat met een totale bevolking geschat op 1,1 miljoen inwoners (150.000 Turks-Cyprioten in het noordelijke afgescheurde deel van het eiland niet meegerekend). Maar toch was het allemaal geen probleem voor de experten. Het IMF voorspelde in november 2011 nog een budget in evenwicht tot 2014.

Gasvoorraden verkopen dan maar?

Er is nu sprake van dat Cyprus zijn nog onontgonnen aardgasvoorraden zou verpatsen om uit de crisis te geraken, maar dat is wishful thinking. Het naburige Turkije heeft altijd al in niet mis te verstane woorden laten weten dat van een exploitatie van die gasvoorraden geen sprake kan zijn zoals er voor de splitsing van het eiland geen oplossing is gevonden. Turkije is het enige land ter wereld dat de onafhankelijkheid van Turks Cyprus erkent.

Al was de keuze van Cyprus om van ‘bankieren’ hun voornaamste economische activiteit te maken naast scheepvaart (logisch voor een eiland) en toerisme betwistbaar. Voor een kleine staat zonder eigen industrie of grondstoffen was het na de splitsing in 1974 één van de weinige keuzes die het had. De EU (of liever zij die het in de EU voor het zeggen hebben) lieten maar betijen. Tenslotte had de EU al een lidstaat in zijn midden dat niets anders deed (Luxemburg).

Waren de motieven voor de EU om Cyprus er bij te halen betwistbaar, van de kant van Cyprus was de wil om er bij te horen zeer begrijpelijk. Het eiland zocht op die manier immers veiligheid en stabiliteit. Daar betaalt Cyprus amper acht jaar later een dure prijs voor. Ironisch genoeg zou de uitweg voor Cyprus nu gemakkelijker haalbaar zijn als ze niet bij de EMU waren gegaan en nog hun eigen munt zouden hebben.

De euro, je zal er maar mee zitten

Met de euro zit het landje met een munt waar ze de waarde niet zelf van kan bepalen. Bovendien laat de ECB niet langer een nationaal monetair beleid toe. De ECB zou natuurlijk ook gewoon geld kunnen bijdrukken. Dat is wat de Amerikaanse centrale bank Federal Reserve (Fed) doet als een deelstaat of een sector van de economie in de problemen geraakt. Dat is wat nationale banken met hun eigen munt deden. Cyprus is uiteindelijk niet meer dan de bevolking van Brussel.

Hoewel het qua schaal best meevalt binnen de eurozone – Cyprus is niet bepaald de grootste economie van de EU – is het vooral het nabootsingseffect dat wel eens verstrekkende gevolgen zou kunnen hebben. Hoe gaan gewone spaarders in andere kleine lidstaten (ook zij die ‘klein’ zijn in economische termen) reageren op donderdag 28 maart bij het heropenen van de banken in Cyprus.

Vrijheid van verkeer, altijd …

De crisis is ook nog om een andere reden uniek. Een van de basisprincipes van de EU is (was?) de volledige vrijheid van verkeer van geld, net die vrijheid die het meest letterlijk werd genomen en keihard werd opgelegd aan de lidstaten. Het akkoord met Cyprus voorziet voor het eerst controle van kapitaalverkeer in één lidstaat binnen de eurozone.

Nog voor dat goed en wel is ingevoerd blijkt al dat het lekt als een zeef. De filialen van de failliete Laiki bank in Londen zijn nog altijd gewoon open, evenals de filialen van de Bank of Cyprus (dit is niet de nationale bank) in Moskou. Deze bank is voor 80 procent in Russische handen. Nu al worden via die weg enorme bedragen van deze banken afgehaald.

Die controle op kapitaalverkeer zou maar kort duren, aldus de trojka. Goed om even naar IJsland te kijken. Daar blijkt kapitaalcontrole vijf jaar na de crisis nog steeds van kracht én nodig te zijn.

… maar nu even niet

Waarom dan deze beslissing voor Cyprus? Er is nog een ander element dat meespeelt. In de acht jaar dat deze crisis aansleept hebben de EU-regeringen halsstarrig geweigerd twee opties voor een oplossing te overwegen. Nationalisering van het bankwezen en taxering van de grote vermogens en de grote bedrijven wordt halsstarrig geweigerd. De oplossing moet en zal van de overheid – dat wil zeggen de belastingbetaler – komen.

Het is dan ook bizar dat van die basishouding ditmaal wordt afgeweken. Nu gaat men wel de vermogende ‘Cyprioten’ aanpakken. De grote media stappen gedwee mee in het discours dat het toch maar over misdadig geld zou gaan. Ironisch genoeg is dat voor een deel zeker waar.

Alleen kan je die redenering dan ook perfect doortrekken naar hier. Ook in Luxemburg en in de banksector van Londen (‘the City’) zit heel wat Russisch en ander geld van dubieuze oorsprong. The City staat of valt onder andere met de petrodollars van de feodale monarchieën in het Midden-Oosten.

Hier daarentegen

Kan men zich inbeelden dat de Belgische overheid dit hier zou beslissen? Zover komt het voorlopig niet. Hier mag dat immers niet. De vermogenden der aarde hier zijn immers geen maffiosi maar nodig en nuttig voor de economie. Je mag de investeerders niet afschrikken, enzovoort.

De Cypriotische crisis zet de trojka in zijn hemd. Zowat alles wat altijd dogmatisch werd afgewezen als uitweg uit de crisis wordt in Cyprus toegepast. Toch wordt deze waanzin gewoon verder gezet. Hoe dat kan? Ondermeer omdat de media de propagandamolen rustig laten verder draaien. Kritische stemmen zullen zeker nog aan bod komen, wanneer de teerlingen al geworpen zijn.

Verscheen eerder op dewereldmorgen.be. Auteur: Lode Vanoost.