Kerstmis, blijkbaar een dag om speciaal stil te staan bij een christendom dat een alternatief biedt voor het ideologisch geweld van het neoliberalisme. De voorganger in de Westerkerk kritiseerde duidelijk de heersende gedachte van de noodzaak van individueel succes. Maar welk christendom biedt een alternatief?
Het moeilijke van het idee dat het christendom in zijn kern iets geheel anders te bieden heeft dan kletspraatjes over family values en “succes” is dat de algehele ideologische context in een land als Nederland grondig ontkerstend is. Tot en met een partij die zich Christen-Democratisch Appèl (CDA) noemt, die in de eerste plaats verder wegzinkt tot irrelevantie en waarvan de C toch al opvallend weinig betekenis heeft, zacht uitgedrukt.
De twee christelijke partijen in de Nederlandse Staten-Generaal kan men tribaal noemen, het zullen nooit “volkspartijen” worden, een concept dat trouwens zijn tijd gehad lijkt te hebben. De ChristenUnie mag in haar handjes knijpen dat zij nu al voor de derde keer als tot altijd-kleinzijn gedoemde partij in een kabinet vertegenwoordigd is.
De ChristenUnie heeft wel een aanhang die meer openstaat voor een “andere” kijk op het christendom dan de SGP, om het CDA maar helemaal niet te noemen. Twintig jaar geleden ben ik geïnterviewd door het Nederlands Dagblad over het christen-anarchisme. Ik kreeg te horen dat er veel positieve reacties kwamen uit lezerskring. Overigens is het best een aardige krant die een groter publiek verdient dan de gereformeerde/reformatorische achterban.
Twee jaar geleden stond bij Jacobin een pleidooi de idee van christen-socialisme serieus leven in te blazen. Het stuk is sterk gericht op de VS, waar het christendom in ieder geval dominant aanwezig is in het dagelijks leven – vraag niet hoe, of liever: vraag wel hoe; het is deel van het ideologisch complex dat het “conservatisme” van geboefte dat vluchtelingen in de tuin van de vice-president dumpt. Daar kan tegen ingegaan worden.
Op het Europese continent is het probleem dat zowel christendom als socialisme als begrippen veel uitleg nodig hebben. Misschien is het simpele functioneren, zich manifesteren, duidelijker: Catholic Worker, Christian Climate Action.
Deze kerstdagen heeft Jacobin een oproep tot synthese van marxisme en christelijke kritiek, het citaat uit Zur Kritik der Hegelschen Rechtsphilosopie – Einleitung vergroot ik licht uit om een grotere context te laten zien:
De grondslag van de irreligieuze kritiek is: de mens maakt de religie, de religie maakt niet de mens. De religie is inderdaad het zelfbewustzijn of het zelfgevoel van de mens die zichzelf ofwel nog niet gevonden ofwel alweer verloren heeft. Maar de mens, dat is geen abstract, buiten de wereld hokkend wezen. De mens, dat is de wereld van de mens, staat, maatschappij. Deze staat, deze maatschappij brengen de religie voort, d.i. een verkeerd wereldbewustzijn omdat zij een verkeerde wereld zijn. De religie is de algemene theorie van deze wereld, haar encyclopedisch handboek, haar logica in populaire vorm, haar spiritualistisch point d’honneur, haar enthousiasme, haar morele bekrachtiging, haar plechtige aanvulling, haar algemene vertroostings- en rechtvaardigingsgrond. Zij is de fantastische verwerkelijking van het menselijk wezen omdat het menselijk wezen geen ware werkelijkheid bezit. De strijd tegen de religie is bijgevolg onrechtstreeks de strijd tegen die wereld, waarvan de religie het geestelijk aroma is.
De religieuze ellende is tegelijkertijd de uitdrukking van de werkelijke ellende en het protest tegen de werkelijke ellende. De religie is de verzuchting van het verdrukte schepsel, het gemoed van een harteloze wereld, zoals ze ook de geest van geestloze toestanden is. Zij is het opium van het volk.
De opheffing van de religie als illusorisch geluk van het volk is de vereiste voor zijn werkelijk geluk. De eis om de illusies over zijn toestand op te geven is de eis om een toestand op te geven die illusies nodig heeft. De kritiek van de religie is dus in kiem de kritiek van het tranendal, waarvan de religie het aureool is.
Ik heb hier een hele serie over gelovige Voorlopers geschreven, De dode korrel en de rijke vrucht. Kort in het Engels heeft Libcom hier iets over de moeilijkheid het woord “communisme” te gebruiken in verband met de vroege christenen – iets wat rond 1900 in het geheel geen probleem was. Het woord communisme was nog niet bezoedeld door Holodomor, Goelag en meer.
Enfin, u bent weer even bijgepraat over het onderwerp.
Gezegende kerst en gezegend nieuwjaar alvast.
– Uitgelichte afbeelding: CC, ontleend aan Jacobin
