Belastingen zijn in nationale verkiezingen meestal het hoofditem. Zo niet in de Europese stembusgang. De drie Europese hoofdthema’s waren in januari 2019: terrorisme, jeugdwerkloosheid en immigratie. Belasting staat niet bij de eerste twaalf prioriteiten. Hoewel er zich in de voorbije maanden ongetwijfeld prioriteitsverschuivingen hebben voorgedaan, zal belasting nog steeds geen belangrijk onderwerp vormen.
Daarentegen hechten EU-politici wel belang aan het belastingthema. Eva Joly, lid van de Franse Groenen, schrijft in haar mogelijk laatste artikel als Europarlementariër op Social Europe over haar tien jaar lange strijd voor een rechtvaardige belastingheffing in de EU. Ze heeft het over succesjes en teleurstellingen. Het instellen van Europese bescherming van klokkenluiders en een Europese openbare aanklager die onderzoek in grensoverschrijdende financiële fraude coördineert, noemt ze als resultaten. Haar teleurstellingen zijn evenwel groter. Bitterheid betreft vooral het niet kunnen realiseren van een uniform belastingtarief voor multinationals in de EU. Het zijn de belastingparadijzen – met Nederland – die het in daden omzetten van de meerderheidsopvatting in het Europees Parlement over een uniforme belasting blokkeren.
Een andere politica, de liberale Europees Commissaris Margrethe Vestager, wil het liefst een globale belasting voor digitech bedrijven. In een plenaire sessie in mei van het Europees Economisch en Sociaal Comité, een EU-adviesorgaan bestaande uit vertegenwoordigers van werkgevers- en werknemersorganisaties, heeft ze verklaard dat het onacceptabel is dat sommige bedrijven belasting betalen en andere niet – Shell in Nederland bijvoorbeeld niet. Maar ze zegt tevens dat druk uitoefenen voor het instellen van een globale belasting pas kan als er op Europees niveau resultaat is. Maar een Europese regeling is er tot op heden niet.
Het valt op dat beide vrouwen het over hun eigen inspanningen hebben, en in het geval van Vestager over die van de Europese Commissie, maar niet over de politieke programma’s van de politieke partijen waarvan ze lid zijn. Vreemd, op het eerste gezicht. Heeft de Europese Commissie en het Europees Parlement te weinig te zeggen in deze? Is het vooral een zaak van de lidstaten versus Europees bestuur? Als ze hun politieke partijen erbij betrekken, ontkomen ze er niet aan de onmacht van Commissie en Parlement aan de kaak te stellen. Om dat te doen is de zogenaamde soevereiniteit van de lidstaten te zeer een heilig huisje. Daarover durven de mainstream politieke partijen zich (nog) niet kritisch uit te spreken.
Belastingen zijn tot nu toe in de EU een te beladen onderwerp. In een echte democratie gaat het vooral over dat thema. Een manier om belastingheffing op Europees niveau toch in de spotlights te zetten is door er vaak over te schrijven. Wanneer belasting een hoofditem in de Europese verkiezingen is geworden, weten we dat de democratie in de EU volwassen is.
