Armoede ter leering ende vermaeck

Vandaag is het nieuws de groeiende armoede in Nederland naar aanleiding van een gezamenlijk rapport van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Volgens het CPB hebben 1,3 miljoen Nederlanders te weinig koopkracht want een te laag inkomen. Het aantal huishoudens dat niet meer kan rondkomen is in 2012 gestegen naar 664.000 van 575.000 in 2011. Het SCP kijkt naar het ‘niet-veel-maar-toereikendcriterium’ en komt uit op 1,2 miljoen Nederlanders. Het aantal kinderen dat in armoede opgroeit is 11,4%. Een vijfde van de groep armen is alleenstaand. Een zesde is allochtoon. Van de mensen die zijn aangewezen op een bijstandsuitkering leeft driekwart in armoede.

Het is natuurlijk allemaal de schuld van die economische crisis, dat ongrijpbare monster dat weer de schuld zou zijn van een te grote en bemoeizuchtige overheid. Sinds 2008 gaat het bergafwaarts, behalve natuurlijk met het aantal miljonairs dat in die periode met een derde is toegenomen. Ondertussen zijn veel deskundigen het er wel over eens dat niet de overheidsschuld, maar de private schulden het werkelijke onderliggende probleem zijn. Maar in Nederland worden niet de private schulden gesaneerd, zoals onlangs in IJsland, maar de aanbieders van die risicovolle financiële producten. Om dit te kunnen financieren worden subsidies op maatschappelijke voorzieningen geschrapt om geld vrij te spelen en dit systeem in de lucht te houden.

CBS en SCP voorspellen dat de cijfers dit jaar licht zullen toenemen, maar dat de stijging vanaf 2014 afvlakt. De schattingen en voorspellingen staan in schril contrast met het eerdere bericht dat we met 0,1% groei momenteel uit de crisis lijken te komen. Of met de winstuitkeringen van ondernemingen waarvan we niet wisten dat ze bestonden. Het is onderdeel van een maatschappelijke verandering van waarden, waarin identiteit een prijs en een verpakking heeft, goed onderwijs een voorrecht is en de toegang tot relevante en betrouwbare informatie voor velen onbereikbaar is. Je bent een watje als je niet voor jezelf kiest en jezelf verrijkt op kosten van de ander.

Politiek en media leggen een deel van de schuld van de crisis bij de instroom van goedkope arbeidskrachten uit Europa. Dat wordt door de meesten geïnterpreteerd als dat die arbeidskrachten en de hoge lonen de schuld zijn en niet hun opdrachtgevers, de Nederlandse bedrijven die hen offshore inhuren om arbeidsvoorwaarden te ontwijken. En het zou de schuld zijn van de vakbonden die fatsoenlijke betaling en werkomstandigheden eisen, want dat zijn kosten en op kosten moet je bezuinigen. Je mindert loon in ruil voor behoud van werk, bezuinigt vervolgens op de arbeidsinspectie — minder regels is beter voor het toezicht — en voilà, je hebt een arbeidsmarkt die steeds goedkoper wordt, rechten onbetaalbaar worden en waarin je iedere misstand kunt goedpraten door de denkbeeldige vijand buiten de deur te houden.

Men erkent weliswaar dat de banken een belangrijk aandeel hebben in de crisis, maar de Rabobank mag de boete die de bank van de VS en Engeland kreeg in Nederland fiscaal aftrekken. De andere grote banken werden door de staat opgekocht en na een paar jaar weer doorverkocht aan ‘de markt’. Met miljarden aan belastinggeld werd de bankcrisis getemperd, d.w.z. tijdelijk opgelost en dat moet natuurlijk ergens van betaald worden. We weten uiteraard niet wat de toekomst van ongebreideld speculeren, wegsluizen en ontduiken ons nog meer zal brengen. Het leuke van dit spel is dat je armen kunt aanzetten de andere armen de schuld te geven van hun armoede en alleen maar lootjes hoeft te verkopen als kans om hieraan te ontsnappen. Met sparen of hard werken word je niet rijk; de media bewijzen dit iedere dag opnieuw.

De effecten van het neoliberalisme en wildwestkapitalisme zijn overal te zien. Nederland is hèt belastingparadijs met duizenden brievenbusfirma’s en biljoenen verstopt in schaduwbanken. Er is een gigantische vercommercialiseerde bureaucratie ontstaan die we tegenwoordig service-economie noemen, waar je moet betalen voor de gemoedstoestand van de aanbieder van een onderhoudscontract voor een stukje plastic. Incassobedrijven maken enorm veel meer omzet dan de gezamenlijke creatieve industrie in Nederland. Door lokale overheden werd voor miljarden grond gekocht om met geleend geld allerlei fantastische vastgoedprojecten te realiseren, die niet worden gerealiseerd vanwege de crisis. Het gevolg is dat lokale overheden drastisch moeten bezuinigen op uitgaven om de rentelasten te kunnen betalen en bijna 15 miljoen m2 kantoorruimte leeg staat en veel terreinen braak liggen.

Ondertussen gaan bibliotheken dicht, culturele instellingen sluiten, voorzieningen worden minder, want we moeten de broekriem aanhalen en zelf de broek ophouden, zoals men in Nederland graag met veel beeldspraak zulke maatregelen onderbouwt. Het model gaat ervan uit dat er groei is als we meer uitgeven. Het gaat daarbij allemaal om het consumentenvertrouwen, de ongeschreven bijbel die zegt dat de burger mag kiezen waaraan hij of zij het besteedbare geld uitgeeft en als we dat niet doen dan werkt het paradijs niet. De negatieve ontwikkelingen van de laatste jaren worden overschaduwd door een lachende premier Rutte die vorig jaar nog riep dat armoede in Nederland niet bestaat, we geen belastingparadijs zijn en je het recht op goed onderwijs, zorg en welzijn eerst moet verdienen. En door een welwillende bevolking die voor partijen kiest die burgerrechten van minderheden willen afpakken, grenzen willen sluiten en mensen met een kleurtje willen criminaliseren in ruil voor een paar extra stuivers.

Je hoeft ook alleen maar wat bewakingscamera’s te installeren om mensen een beter veilig gevoel te geven en die beelden regelmatig heel creatief ergens in de media te gooien om te bewijzen dat ze toch echt ergens voor bedoeld zijn en we alle reden hebben om bang te zijn. Je opent ergens een glanzend winkelparadijs waar je voor een paar euro het resultaat van arbeidsuitbuiting en milieuvervuiling in arme landen mag kopen of alleen maar bewonderen, als je niets te besteden hebt. Een spelshow, straatrace of voetbalwedstrijd en de ruime meerderheid is niet meer met de crisis bezig en armoede bestaat niet meer. Denken dat ook jij een winnaar kunt zijn of ook eens in beeld komt, da’s immers veel gezelliger, leuker en spannender dan een vermoeiende democratische controle van waar het vele geld eigenlijk aan uitgegeven wordt.