Stapel-effect verklaart klimaathype

60 jaar geleden veroorzaakte een verwoestende storm in combinatie met hoog tij de watersnoodramp in Zuidwest Nederland. Inmiddels heeft Nederland maatregelen getroffen om een herhaling te voorkomen. En ruim 6 jaar geleden presenteerde Al Gore zijn film An Inconvenient Truth. Daarin liet hij Nederland opnieuw overstromen. Het trauma van de gebeurtenissen uit 1953 ligt hier nog altijd nabij de oppervlakte. Geen wonder dat de Nederlandse bevolking gevoelig is voor rampscenario’s. Gore’s verhaal vond hier veel weerklank. De overstroming en de film vormen aanleiding om nog eens aandacht aan de hype van een rampzalige klimaatopwarming te besteden.

Eerder heb ik beargumenteerd in ‘Twee punten gescoord door Svante Arrhenius‘ dat de gevolgen van de klimaatopwarming niet eenduidig zijn, dat zelfs de positieve effecten de boventoon kunnen voeren op de negatieve. Mondiaal gezien is de klimaatstorm de laatste jaren dan ook wat overgewaaid, hoewel die nog niet is gaan liggen.

Stapel

Een vraag daarbij is hoe de klimaathype heeft kunnen ontstaan. In gebeurtenissen die pas in 2011 plaatsgrepen kan een duiding worden gevonden. De psycholoog Diederik Stapel zorgde ongewild voor een psychologische verklaring. Ik noem zijn manipulaties hier het Stapel-effect.

Diederik Stapel is beroemd. Eerst vanwege zijn opmerkelijke vondsten, bijvoorbeeld dat St. Nicolaas kinderen eerlijk leert delen. Nu is hij nog beroemder omdat hij er jarenlang in slaagde niet bestaande onderzoeken als wetenschap gepubliceerd te krijgen.

Het artikel uit de link vraagt zich af: “Maar waarom zou Stapel zelfs dit Sinterklaasonderzoek hebben verzonnen?” Het antwoord erop luidt: “Wellicht dat het met geld heeft te maken. Het How attributes of Saint Nicholas induce normative behavior-onderzoek werd gesteund door twéé subsidies. Een PIONIER-subsidie van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek én een ‘Breedtestrategie II’-subsidie van de Rijksuniversiteit Groningen.”

Stapel kon de lokroep van roem en geld niet weerstaan. Hij manipuleerde erop los. Door zijn machtige positie als hoogleraar en bekende wetenschapper slaagde hij erin criticasters lange tijd de mond te snoeren door bedreigingen aangaande hun wetenschappelijke carrière.

Klimaatwetenschappers zijn natuurlijk in het algemeen geen fraudeurs. Maar overal zijn fraudeurs, dus ook in de wetenschap. En er is een aantal klimaatwetenschappers dat begrijpt dat geld binnenstroomt door het zaaien van angst voor een komende catastrofe. “Komt er echt een ramp door de opwarming van het klimaat?” Onderzoek het! Als je het voorlopig niet kunt vaststellen, is er ook nog zoiets als het voorzichtigheidsbeginsel: wat we nu hebben is oké, als er iets verandert, weten we niet of het slecht uitpakt. Dus we moeten er naar streven het bestaande te behouden. Maar blijf vooral onderzoek doen.

De combinatie van angst voor een ramp bij het publiek en het Stapel-effect bij een aantal klimaatwetenschappers zorgt voor de Global Warming Hysterie.

Hockeystick

Bijvoorbeeld de bekende hockeystickcurve van Michael Mann wordt langzamerhand als foutief beschouwd. Maar er was geen klimaatwetenschapper die er vraagtekens bij plaatste. Slechts een wiskundige, Stephen McIntyre, die al semi-gepensioneerd was en voor wie er geen carrière in de klimaatwetenschap op het spel stond, viel Mann aan. Hij merkte op dat de hockeystickcurve verdacht veel leek op een curve in de valse prospectus, die investeerders had gedupeerd die betrokken waren in het Bre-X goudmijn schandaal. Maar omdat de machtige organisatie IPCC de hockeystickcurve in haar derde rapport had gebruikt, kost het heel veel reputaties en macht om de fout toe te geven.

Naar aanleiding van het Stapel-effect heb ik een artikel bekeken van Marcel Crok uit 2005 over de hockeystickcurve. Ik citeer er in extenso uit.

Daar vallen interessante overeenkomsten uit te destilleren. Hoofdonderzoeker Mann geeft in eerste instantie geen gegevens uit zijn klimaatonderzoek.

De toen 55-jarige McIntyre stuurde in het voorjaar van 2003 een e-mail naar Michael Mann met de vraag waar hij de gebruikte data en rekenmethoden kon vinden.“Mann antwoordde dat hij dat niet precies wist, maar dat hij zijn collega Scott Rutherford zou vragen de informatie bij elkaar te zoeken. Ik vond deze gang van zaken direct hoogst verdacht. Het ging hier om een vaak geciteerde studie die bovendien door het IPCC in haar beleidsnota was opgenomen. Ik verwachtte dat er een due diligence-pakket klaar zou liggen. Bij het opstellen van een prospectus voor een beursgang of financieringsronde zijn bedrijven juridisch verplicht zo’n due diligence-pakket aan te leveren, waarin alle relevante data zitten. Dat zo’n pakket niet beschikbaar was deed vermoeden dat er nog nooit iemand in detail naar de data heeft gekeken. Inmiddels weten we dat zeker. Zelfs het IPCC, dat het wetenschappelijk onderzoek vertaalde in politiek beleid waar inmiddels miljarden dollars mee gemoeid zijn, heeft nooit gecontroleerd of het werk van Mann, Bradley en Hughes wel reproduceerbaar en dus betrouwbaar was.”
Ook onafhankelijke onderzoekers hebben het werk van Mann op dit gebied nooit gereproduceerd.

Wiskundige analyse

Waar Stapel volledig verzonnen data gebruikte, doet Mann dat niet, maar hij winkelt uiterst selectief in de beschikbare data en gebruikt een aangepaste wiskundige methode, die dubieus blijkt.

McIntyre en McKitrick wisten dat er iets niet klopte met de principal components analysis, maar konden hun vinger er nog niet op leggen. Het wachten was op de reactie van Mann. Die was verrassend. McIntyre: “Op de website van David Appell, een Amerikaanse wetenschapsjournalist, liet Mann weten dat wij de verkeerde data hadden gebruikt! Dat was bizar, want wij hadden die nota bene van zijn collega Scott Rutherford gekregen. We hadden volgens Mann de data van zijn ftp-site moeten halen, maar dat nieuwe adres was nooit eerder in een publicatie of op zijn website vermeld.”
Bovendien hadden McIntyre en McKitrick ‘conventionele’ PCA gebruikt, terwijl Mann een stapsgewijze methode had gevolgd, om schaarse data beter te benutten. McIntyre: “Dat was opnieuw een verrassing, want in het Nature-artikel wordt met geen woord gerept over deze stapsgewijze aanpak. PCA doe je normaal over de maximale periode waarin je data beschikbaar zijn. Omdat er verder terug in de tijd steeds minder proxy’s beschikbaar zijn hebben Mann et al. besloten PCA over verschillende perioden te doen. In meer recentere perioden kun je dan meer proxy’s meenemen.” Zonder de stapsgewijze methode zou Manns klimaatreconstructie gebaseerd zijn geweest op slechts 22 proxy’s.

Geld en roem

De motieven voor de dubieuze werkwijze van Mann zijn hetzelfde als bij Stapel: geld en roem.

Mann, Bradley en Hughes blijven ondertussen van zich af bijten. Zoals een referee ook constateerde: “Helaas, op grond van wat ik op internet gezien heb, geven Mann et al. hun fout niet toe. Die is natuurlijk ook zeer beschamend voor ze. Mann heeft z’n vaste aanstelling als professor vrijwel uitsluitend aan z’n hockeystick-artikelen te danken.”

En Mann heeft net als Stapel heel veel invloed. Zoveel zelfs dat Stapel er alleen maar van kon dromen. Het gaat bij het klimaatonderzoek om een kongsi.

McIntyre: “Mann ging slecht om met zijn data, maar andere onderzoekers zoals Crowley, Lowery, Briffa en Esper zijn nog veel erger. Na 25 emails kreeg ik van Tom Crowley te horen dat hij alleen nog maar een gefilterde versie van zijn data had. Als argument voerde hij aan dat hij verhuisd was naar een andere universiteit.
Andere onderzoekers geven vaak helemaal geen antwoord of laten weten dat ze data van collega-onderzoekers hebben gekregen en dat ze die niet kunnen vrijgeven. Keith Briffa meldt dat hij voor een studie 387 boomring-reeksen gebruikt, maar hij geeft niet prijs om welke locaties het gaat.”
Mann noemt de studies onafhankelijk maar dat zijn ze absoluut niet. Mann, Jones, Briffa en Bradley zijn leidende figuren die achter veel van de studies zitten. Bovendien worden in verschillende studies dezelfde data gebruikt.

Na zoveel jaar mag Marcel Crok uitgebreid complimenten krijgen voor zijn doorwrochte artikel. De klimaathype is te begrijpen als een product van wetenschappelijke ambities die de grenzen van het betamelijke overschrijden. Het Stapel-effect verklaart de psychologische component in het proces.