Ierland: strijd voor abortusrecht laait op na dood van vrouw

Begin december riep de SGP het kabinet-Rutte-II op om het aantal abortussen terug te dringen. De partij stelt dit recht steeds opnieuw ter discussie. Maar in Ierland, waar het abortusrecht nauwelijks bestaat, is de recente dood van de 31-jarige Savita Halappanavar de reden voor een heropleving van de pro-choice beweging.

In augustus was SGP-leider Van der Staaij in opspraak door zijn bewering dat verkrachting ʻmaar in 0,5 procent van de gevallen tot zwangerschapʼ zou leiden, en dat het abortusrecht te ruim was. Na grootschalige kritiek zag hij zich later gedwongen zijn uitspraak terug te nemen. Maar dit weerhield hem er niet van om in december het huidige aantal abortussen ʻschokkendʼ te noemen — en te laten merken dat hij niet rust voor het recht is afgeschaft.

In tegenstelling tot zijn suggestie, gaan vrouwen niet luchthartig om met abortus. In Nederland staat abortus sinds 1981 in het Wetboek van Strafrecht. Een periode tot 24 weken is strafvrij, totdat de foetus geacht wordt levensvatbaar te zijn. Er is een voorwaarde ingevoegd dat de vrouw zich in een noodsituatie bevindt, en ze heeft verplicht 5 dagen bedenktijd.

Ierland is een van de weinige Europese landen met een strenge beperking op abortusrecht. Precies zoals Van der Staaij zou willen, is de ʻbescherming van het levenʼ van de foetus vastgelegd in de grondwet. Beëindiging van de zwangerschap is alleen toegestaan wanneer het leven van de moeder duidelijk in gevaar is. Zo wordt direct inbreuk gemaakt op zowel medische privacy als het recht van de vrouw op zelfbeschikking, dat het Europese Hof erkent.

Net als in Nederland, is ook in Ierland gevochten voor het abortusrecht. Twintig jaar geleden weigerde de Ierse regering abortus aan een 14-jarig meisje dat dreigde zelfmoord te plegen, in de ʻzaak Xʼ. Ze was zwanger geraakt na een verkrachting door een familievriend. Na een referendum werd het vrouwen toegestaan om abortus te ondergaan bij levensdreiging en om het land te verlaten voor een abortus in het buitenland.

Sindsdien zijn er andere zaken geweest. In 2010 werd Michelle Harte een abortus geweigerd, ondanks haar diagnose met kanker. De ethische commissie vond dat haar toestand ʻgeen direct levensgevaarʼ bood. Ze zag zich gedwongen om naar Engeland af te reizen voor de procedure, maar bij terugkomst verslechterde haar conditie zodanig dat ze alsnog overleed. Het ʻaanzienlijk risicoʼ voor het leven van de moeder is geen objectief en medisch begrip, maar subjectief en moreel.

Nooit meer!

Dat bleek ook pijnlijk duidelijk bij de dood van 31-jarige Indiase tandarts Savita Halappanavar, op 28 oktober. Zij was opgenomen in het academisch ziekenhuis van Galway toen bleek dat ze in haar 17de week spontaan een miskraam kreeg. Haar man Praveen getuigde dat ze herhaaldelijk had gevraagd om beëindiging van de zwangerschap.

Maar omdat er nog een foetale hartslag was, werd dit steevast geweigerd. De reden die de arts voor de weigering gaf, vertelde Praveen, was dat ze zich ʻin een katholiek landʼ bevonden. Pas nadat de foetale hartslag gestopt was, werd haar verzoek ingewilligd. Enkele dagen later overleed ze aan een bloedvergiftiging die ze had ontwikkeld tijdens haar ziekenhuisopname.

Het kostte Praveen twee weken, tot 14 november, om haar dood in het nieuws te krijgen. De verontwaardiging die volgde was zó groot dat diezelfde avond een protestmars van enkele duizenden mensen naar het Ierse parlement trok. De vervolgdemonstratie op zaterdag 17 november — de 20ste verjaardag van de gerechtelijke uitspraak in zaak X — trok in de hoofdstad Dublin een recordaantal van 20.000 mensen. Er waren grote spandoeken met de leuze ʻNooit meerʼ en met een portret van Savita. Er waren ook protestbijeenkomsten elders, zoals in Ennis, Sligo, Carlow en Kilkenny.

Verlaten

Conservatieve politici beweren dat abortus in Ierland gewoonweg niet bestaat. Maar per week verlaten gemiddeld 150 vrouwen het land om abortus te laten plegen in landen met ruimere wetgeving, waaronder Nederland en Engeland. Ierse vrouwen die voldoende vermogend zijn, hebben wel toegang tot abortus in eigen land. Dit gebeurt echter in het uiterste geheim, en komt logischerwijs niet terug in de overheidsstatistieken.

De vrouwen die het geld niet op tijd bijeen krijgen om het land te verlaten, zijn gedwongen de zwangerschap te voldragen, met alle (ook financiële) gevolgen van dien. zo brengt het abortusverbod een scheiding aan tussen arm en rijk. Een van de meest gebruikte leuzen tijdens pro-choice protesten (voor het abortusrecht) is: ʻRijke vrouwen krijgen abortussen, arme vrouwen krijgen kinderenʼ. Zeker nu de Ierse regering ook wil snijden in de kinderbijstand, is dit een bijzonder wrange waarheid.

De Verenigde Linkse Alliantie (ULA) had al in april van dit jaar een wetsvoorstel ingediend voor een betere regeling van abortus. Na het bericht over de dood van Savita had ook de Ierse Labour Party beloofd zich daaraan te verbinden, maar bleek een loze toezegging. Toen het ULA-wetsvoorstel op 29 november opnieuw werd ingediend, wees het parlement dit af met 27 stemmen voor en 101 tegen — inclusief Labour en Sinn Féin (ʻArbeiderspartijʼ).

Zittende politici voerden aan dat ze zich niet wilden vervreemden van hun kiezers. Maar dit is precies wat er nu gebeurt. Een studie van eind november heeft aangetoond dat inmiddels maar liefst 85 procent van de bevolking ruimere abortuswetgeving ondersteunt. Bij de tweede stemming over het ULA-voorstel blokkeerden duizend demonstranten het parlement uit onvrede over de uitkomst.

Savita Halappanavar zal een icoon blijven van de Ierse pro-choice beweging. Maar het is de vraag of haar tragische dood de laatste zal zijn. Maar ook in Nederland zouden we dit voorbeeld moeten duiden: dit soort situaties zijn de mogelijke prijs van een regering met christelijk rechts.

Dit stuk is eerder verschenen op de website van socialisme.nu; auteur Selena Jans