De opdracht aan de kwartiermakers was om ‘voor de zomer’ De Nieuwe Vakbeweging op te richten. Daar staken de grote lidbonden een stokje voor. Vooralsnog wordt de vakbeweging niet vergruisd en is er meer ruimte om tot een nieuwe structuur te komen. Na anderhalf jaar van interne verlamming is het nu hoog tijd dat de vakbeweging de blik naar buiten richt en laat zien wat ze waard is.
Door Maina van der Zwan
Op de Dag van de Arbeid presenteerden de kwartiermakers een concept-oprichingsdocument dat de basis moest leggen voor poldermodel 2.0. De nadruk lag op individuele dienstverlening in plaats van collectieve belangenbehartiging, de grotere bonden moesten worden opgesplitst en de enige verbetering van de interne democratie was een direct gekozen voorzitter. Het was een recept voor verwatering van de vakbeweging tot een vereniging voor carrière-begeleiding.
De twee grote FNV-bonden Abvakabo en Bondgenoten hebben zich hier met succes tegen verzet, deels vanuit bureaucratisch lijfsbehoud (zij zouden namelijk worden opgesplitst) en deels vanuit de meer strijdbare middenkaders die een sterke, onverdeelde vakbeweging nastreven in plaats van een tandeloze losse-ledenvereniging.
In tegenstelling tot wat de initiatiefnemers Herman Wijffels en Han Noten wilden, is er dus niet een ‘nieuwe vakbeweging’ opgericht, maar is het bij een intentieverklaring gebleven waarmee de meeste FNV-bonden hebben uitgesproken dat ze het komend jaar stapsgewijs tot een nieuwe structuur willen komen. Dat betekent niet dat de plannen van de kwartiermakers van tafel zijn. Sterker nog, het feit dat Ton Heerts, een exponent van de rechtervleugel van de vakbeweging, op voordracht van Jetta Klijnsma zonder slag of stoot is benoemd tot interim-voorzitter van de FNV, spreekt boekdelen.
Heerts heeft in het bestuur van de CNV gezeten, was voorzitter van de Algemene Federatie Militair Personeel en van 2003 tot 2006 vicevoorzitter in het federatiebestuur. Hij is dus medeverantwoordelijk voor het Museumpleinakkoord van eind 2004, dat de brede strijdbaarheid in de vakbeweging om zeep heeft geholpen en de nederlagenstrategie inzette die onder Jongerius verder gestalte kreeg. Als lid van de Tweede Kamer voor de PvdA was Heerts aanjager van de (gedeeltelijke) privatisering van de WW. Nu wisselt hij van stoel met Klijnsma, die voor haar werk is beloond met een tweede plaats op de kandidatenlijst van de PvdA. De onverkozen tussenpaus die leiding gaat geven aan het interne veranderingsproces is dus een vertegenwoordiger van de polderpolitiek van Jongerius en bovendien niet door de leden gekozen, maar aangewezen door een niet-vakbondslid en PvdA-politica.
De tussenstand is dus dat er weinig is veranderd, dat de interne tegenstellingen die ten grondslag lagen aan de crisis niet zijn opgelost en dat het gevaar voor de vergruizing van de vakbeweging niet verdwenen is. Maar de FNV is in ieder geval nog een vakbeweging, en een aantal obstakels om deze strijdbaarder en democratischer te maken zijn verdwenen.
Zo hebben een aantal vakbondsvreemde elementen die in de afgelopen periode naar binnen waren gehaald, namelijk de liberale seniorenvereniging ANBO, de kleine ondernemers van FNV Bouw Zelfstandigen en de naar autonomie strevende FNV Mooi, hun eigen conclusies getrokken. Bovendien is er ruimte ontstaan waardoor de bond zich eindelijk kan gaan richten op datgene dat ze anderhalf jaar uit de weg is gegaan: de strijd aangaan met Rutte & Co.
De Kunduz-coalitie heeft immers laten weten dat ze niets met de vakbeweging te maken wil hebben. Het akkoord dat er ligt is niet alleen de zoveelste bezuinigingsronde, maar ook nog eens een grove aanval op de rechten van werkenden. Zo willen ze de ontslagbescherming dusdanig ontmantelen dat ontslag voortaan alleen nog achteraf kan worden getoetst. Dat betekent dat ook de zekerheid van vaste banen zal verdwijnen en daarmee iedere werknemer in Nederland in feite een flexwerker wordt.
Dit zou niet alleen een dramatische verzwakking van de rechtspositie van werkenden zijn, maar ook van het vermogen om op de werkvloer te organiseren. Want raad eens wie straks als eerste op straat worden gezet? Werknemers met een kritische mening, degenen die niet ja en amen zeggen op elk order vanuit het management, kortom, de kaderleden van de vakbeweging. Het is een oorlogsverklaring van liberalen en als dit niet het moment is om vol in de tegenaanval te gaan, wanneer dan wel?
Dat was ook de stemming op de actievergadering van de FNV in Rotterdam afgelopen dinsdag. Daar waren 120 kaderleden van FNV Bondgenoten, Abvakabo, Bouw en de AOb bijeen om het te hebben over een actietraject tegen de sloopplannen van de Kunduz-coalitie. De Rotterdamse havenwerkers zetten de toon: zij gooien op maandag 10 september, twee dagen voor de verkiezingen, de boel plat en roepen andere sectoren op zich hier bij aan te sluiten. Kaderleden van het openbaar vervoer zeiden hier bij aan te willen sluiten. Ook de langer lopende acties in de zorg-sector zullen meer in dit traject geplaatst worden, evenals lokale campagnes zoals die voor het behoud van het Havenmuseum. Gisteren werd alvast als startschot van strijd tegen het Kunduz-akkoord het partijkantoor van de VVD door vakbondsleden overvallen. De komende anderhalve week worden er door het hele land kadervergaderingen gehouden die in het kader staan van het actietraject.
Deze acties laten zien waar het hart van de vakbeweging klopt. Daar moeten er in de komende maanden veel meer van georganiseerd worden, als onderdeel van de opbouw naar een landelijke stakingsdag op 10 september. Die staat er nog niet, maar met het initiatief vanuit Rotterdam en een vakbeweging die weer van zich af wil bijten, is dat precies wat er moet komen. Wie niet luisteren wil, moet maar voelen.
Download het actiepamflet ‘Niet slopen, maar bouwen‘
Bestel hier de nieuwe brochure Van onderop en samen sterk – Argumenten voor een democratische en strijdbare vakbeweging. mei 2012. De brochure is los te koop voor 3 euro (4,50 per post). Bulkbestellingen krijgen een flinke korting: 5 exemplaren voor 12,50 en 10 exemplaren voor 20 euro (porto wordt dan niet berekend).
Verscheen eerder op socialisme.nu.
