Marktwerking: onze nieuwe God of gewoon dure hobby?

In de rubriek ‘Denkers in Debat’ buigen filosofen en lezers zich gedurende een aantal dagen over een actueel onderwerp. De komende dagen denken we na we over hoe de markt oprukt in de samenleving. Vandaag deel 3.

Is marktdenken op weg om de hele samenleving te beheersen? Filosoof Michael Sandel meent van wel, schreven we maandag. We zouden zelfs afkoersen op een morele crisis. Heeft Sandel gelijk? (Trouw)

Een van de reacties is dat iedereen verantwoordelijk is, maar dat niemand ergens schuld aan heeft. Dat kan natuurlijk niet, als je verantwoordelijk bent, ben je ook aanspreekbaar op je gedrag. Te veel mensen lopen weg voor hun verantwoordelijkheid. Heb je je baan niet goed gedaan en ben je topfunctionaris? Dan is er geen vuiltje aan de lucht, die bonus die je hebt bedongen bij je contract komt er toch wel. Zijn er mensen door jouw beleid ontslagen? Ja, die hebben dan pech, want die hadden geen contract met een vette bonus. Dit is toch absurd?

Sandel beschrijft hoe we met zijn allen wel zien dat het niet goed gaat, maar we blijven allemaal netjes in de tredmolen lopen die de marktwerkingsmaatschappij ons oplegt.

Ik zal als voorbeeld iets schetsen uit de zorg. Stel er is iemand die zegt ik neem de tijd die nodig is om iemand te verzorgen en geef er zoveel aandacht aan, dat deze persoon zich goed voelt en waardoor haar/zijn toestand verbeterd. De manager van deze persoon zal hier van balen, want target (= geld verdienen) zal niet worden gehaald. Hij ziet zijn bonus in het niets oplossen. Niet één zorgverzekeraar zal een instantie, die de tijd neemt om aandacht aan mensen te geven en goed te verzorgen en daardoor misschien meer geld kost, onder contract nemen. Doet een zorgverzekeraar dat toch, dan zullen mensen daar hun ziektekostenverzekering niet afsluiten, want zal misschien niet de goedkoopste zijn. Is misschien zelfs wel niet door iedereen te betalen.

Tenslotte blijven we Nederlanders en wordt er aan je geestelijke gesteldheid getwijfeld als je niet het goedkoopste hebt. Dat is een vicieuze cirkel waar alleen mensen die buiten kaders denken uit kunnen komen. Deze mensen moeten misschien nog geboren worden.

Vooralsnog is op dit moment betere zorg alleen maar te koop voor heel veel geld in de vorm van aanvullende pakketten en in privé klinieken, betaalbaar voor de happy few die alle ‘vruchten’ plukken van de marktwerkingsmaatschappij.

Zelf twijfel ik wel eens of de huidige zorg echt goedkoper is als de zorg waar er weer aandacht voor mensen is. Mensen die aandacht en erkenning krijgen voelen zich beter en knappen misschien sneller op. Of ouderen die aandacht krijgen hebben een menswaardiger leven. Maar ja dit laatste is niet echt nodig, want deze mensen zijn toch geen productie-eenheden meer.

Dat de hele zorg een simpele rekensom is geworden, met angstaanjagers over torenhoge kosten en dat er toch echt bezuinigd moet worden, daar ben ik het nog steeds niet mee eens.

Zorg zou weer zorg moeten zijn en heb je in de zorg wel zoveel managers nodig? In de zorg heb je mensen nodig die kunnen verzorgen en kunnen zorgen en daarbij wat planners om alles in goede banen te leiden. Maar in de weg lopende managers, die alleen aan hun bonussen en status denken (doe maar een nieuw gebouw, doe maar een nieuwe vleugel, doe maar een nieuw interieur), die kunnen wat mij betreft gewoon wegbezuinigd worden.