Op Krapuul kwamen recentelijk enkele utopische gedachten over democratische alternatieven ter sprake ( Gelderloos over democratie en anarchie; het ESM-debacle en het failliet van de Nederlandse politiek…). Daar wil ik een eenvoudige opvatting tegenoverstellen over wat democratie inhoudt.
Democratie is niet een stelsel waarbij iedereen direct over allerlei politieke onderwerpen kan meebeslissen. Populisme is een ander woord voor zo’n systeem. De burgers weten gewoonweg te weinig van bepaalde onderwerpen af voor zo’n aanpak. Toen de burger kon stemmen over een ontwerpgrondwet voor de Europese Unie, die bestond uit een nauwelijks leesbaar document van meer dan 500 pagina’s, zullen slechts een uiterst gering aantal de precieze inhoud hebben gekend. Een dergelijke situatie is voer voor demagogen: Hoe verkondig je de gemakkelijkst te verstouwen boodschap? Daarentegen is democratie een indirect systeem, waarbij men deskundige en te vertrouwen mensen kiest.
Een goede metafoor vind ik in de gezondheidszorg. Als ik een bepaalde kwaal heb, zal ik naar een dokter gaan. Misschien vind ik de diagnose van die dokter niet erg vertrouwenwekkend. Dan ga ik naar een andere arts. Zelf de diagnose stellen is nauwelijks een optie. Natuurlijk kan iemand merken dat hij niet gezond is. Maar dat wil niet zeggen dat degene kan beoordelen wat de kwaal is. Daarom wordt de hulp van de dokter ingeroepen. De beoordeling van de medicus mag normaliter heel wat hoger worden aangeslagen dan de diagnose door de patiënt zelf, of dan die van een te hulp geroepen kwakzalver. (De actrice Sylvia Millecam had bijvoorbeeld weinig vertrouwen in de medische stand, met als gevolg dat ze waarschijnlijk vroegtijdig overleed.)
In de politiek spelen soortgelijke overwegingen. Voor de meeste mensen zal gelden dat ze zich niet deskundig genoeg achten om alle ins en outs van een politieke oplossing te doorgronden. Daarom kiezen ze een politicus, die ze vertrouwen en van wie ze verwachten dat hij/zij de politieke problemen op een adequate wijze kan aanpakken. Zijn ze teleurgesteld in de gekozen politicus, dan kiezen ze een andere bij een volgende stemming. Maar de meeste burgers zullen niet zelf proberen een oplossing te vinden voor allerlei politieke kwesties. Voorstanders van directe democratie gaan meestal voorbij aan deze verstandige benadering van de burger. De protagonisten zijn zelf meestal politiek goed geschoold en ze verwachten dat praktisch iedereen dat is, of dat in een situatie van een referendum zowat iedereen gegrond een politieke mening kan of wil vormen.
In een representatieve democratie kunnen mensen, die zich enigszins deskundig achten op een politiek terrein, zich aanmelden bij een politieke partij en daar trachten invloed uit te oefenen. Als blijkt dat ze op veel politieke terreinen capaciteiten hebben, kunnen ze zelf politicus worden. Maar voordat ze als politicus kunnen fungeren, hebben ze in de interne partijpolitiek wel al een leerschool doorlopen en hebben ze zich bewezen door onder meer deskundigheid en aansprekendheid. Dit proces is in wezen het kenmerk van democratie anno nu.
Iedereen kan zich aanmelden bij een politieke partij, of een eigen nieuwe partij oprichten. Daarbij komt als voordeel nog dat je altijd op een willekeurige leeftijd politiek actief kan worden. Bij geneeskunde moet je je, als je arts wilt worden, op jonge leeftijd voor een opleiding aanmelden. Het kan niet zo zijn dat een dure medische opleiding wordt gegeven aan mensen van wie de kans klein is dat ze lange tijd als medicus zullen werken. Daarentegen kan je nog een politieke carrière beginnen als je gepensioneerd bent.
Eenmaal politiek actief, komen diegenen die werkelijk iets zinvols te vertellen hebben in de spotlights. Er zullen weliswaar ook anderen op de voorgrond treden. Deze anderen, de schreeuwers zonder inhoud, is meestal een kort politiek leven beschoren. Op hen kan de burger niet veel meer doen dan proteststemmen, daarbij soms denkend dat een populaire roeptoeter ook oplossingen biedt.
Natuurlijk zijn er altijd kleine verbeteringen mogelijk in een democratie. Maar voorbijgaan aan de representativiteit in het democratische systeem, ondermijnt de democratie zelf.
Wel jammer dat in democratisch Nederland in tegenstelling tot de meeste ontwikkelde en beschaafde staten de burgemeesters niet gekozen kunnen worden.
Ze worden aangesteld door Hare Majesteit, een niet gekozen telg van een engels duitse miljonairs familie.
@1, richard
Dat is dan een van de verbeterpunten.
Deze metafoor is in principe zeer tegenstrijdig.
Waar is het gezond verstand te zoeken?
Er zijn legio mensen die zelf van tevoren een idee vormen over een mogelijke kwal dat ze hebben en vervolgens op zoek gaan naar een medicus die gewoon weerklank zal geven aan hun eigen gedachten.
De goede, betrouwbare diagnose wordt overgeslagen want men wil instemming aanhoren. Het heeft met psychologie te maken en daarom zit dit in de basis van het wetenschap over het manipuleren van het consumentisme.
De politiek vertoont hetzelfde kenmerken als deze gekte. Het hoeft niet een populist per se te betreffen, maar als deze politicus weet wat in de voorstellingen van de mensen leeft en weet dit goed te verwoorden is hij de beste politicus voor de massa. Het grens met de populisme is dan zeer klein.
Tony Blair begon toen geen enkel werkdag voordat hij de dagelijkse peilingen en vraag panelen had geraadpleegd over de belangrijke problemen waar hij die dag een beslissing over moest nemen. Daarna kon hij met de bazen van de lobby groepen gaan berekenen hoe zullen de problemen aan het publiek voorgesteld worden.
Zodra een belangrijke beslissing in het vooruitzicht kwam deden zijn medewerkers passende vragenlijsten voor paneelgroepen samenstellen en werden naar bepaalde peilingbedrijven opgestuurd zodat Tony straks over bruikbare informatie voor zijn beslissingen zou kunnen beschikken.
Per slot van rekening deze werkwijze die nu overal gemeen goed geworden is, heeft zoveel van manipulatie te doen dat ik dan liever een referendum, als hoogste middel voor de democratie, zou willen hebben dan deze stiekem peilinggedoe bedoeld om de massa te manipuleren.
Overigens een goede doktor is een goed doktor ook als hij 80 zou zijn. Een slechte politicus is slecht ook al hij 30 is. 🙂
@3, nexus
Een metafoor is altijd een beperkt model. Ze wordt gebruikt om het inzicht in complexe problematiek te helpen vormen. Ik denk dat deze metafoor toch gebruikt kan worden voor hetgeen je opmerkt.
Wellicht heb je gelijk dat er mensen zijn die op zoek gaan naar een dokter die hun idee over een kwaal bevestigt. Maar als ze een fout idee hebben, kan dat bijzonder gevaarlijk voor hun gezondheid zijn. In de politiek noem je zulke ‘artsen’ geen kwakzalvers maar populisten. Je geeft er zelf een prima omschrijving van:
Daarentegen begint doorwrochte politiek met een analyse van de problematiek en niet met een analyse van wat de gemiddelde stemmer ergens van vindt.
Blair (Big Liar) is het prototype van een populist. Met leugens over massavernietigingswapens in Irak is hij medeverantwoordelijk voor een oorlog die honderdduizenden doden heeft gekost. Helaas was hij zo’n gladjakker dat de meeste mensen hem pas doorkregen toen het al te laat was. Er zijn altijd uitzonderingen op de aanname dat een populist snel wordt herkend.
“Daarentegen begint doorwrochte politiek met een analyse van de problematiek en niet met een analyse van wat de gemiddelde stemmer ergens van vindt.”
Uiteraard is het tegenovergestelde de recept voor de hedendaagse populisme.
Het is het neoliberale mantra van het consumentisme direct in de politiek overgebracht.
Ik vind het ook zeer fout, maar populisten varen uiterst gelukkig ermee.
Wat ga je als tegenmaatregel inzetten?
Op belangrijke punten moet je een ijkmiddel als een referendum nodig hebben, toch?
@5, nexus
Zie tweede alinea van het artikel. Of iets uitgebreider: Populisme en referenda zijn twee handen op één buik.
Tja, als je een drukke leven heb, dan blijft er weinig tijd om politicus te worden.
Veel belangrijker in een democratie is dat je als burger een mening over problemen en situaties mag vormen en uiten.
Het vormen wordt belet door het massaal hersenspoelen van de mensen die allerlei soorten irrationele gedachten erop nahouden waarbij populisten uitstekend bij varen want ze hebben zombies nodig voor hun politiek handelen.
Aan het eind van het traject bij elke belangrijke beslissing mag de Democratie niet afgeschaft worden onder de ultraconservatieve motto ” Ze zijn te dom om te beslissen” – komt de referendum als institutioneel middel voor het bewerkstelligen en subliem bewijs voor de aanwezigheid van democratie in de staatwezen.
Sjaax, wat dacht je zou Iceland gaan doen onder druk van Nederland en aderen die meteen geld wouden zien, indien men niet in de beste Democratische traditie besloten had om een referendum te houden?
Het Icelandse volk heeft zich uitgesproken en de maatregelen werden van tafel afgewogen.