Misselijk meldpunt, ridicule reacties

Het misselijke meldpunt van de PVV heeft tot nogal ridicule reacties geleid. Ik doel natuurlijk op het ‘meldpunt’ dat Wilders’ partij heeft gelanceerd tegen ‘overlast’ van Oost-Europese arbeiders, een duidelijk onderdeel van haatdragendheid en zucht naar publiciteit. En ik doel op de resolutie van het Europarlement waarin Rutte gevraagd wordt van deze wanstaltigheid afstand te nemen. Dat het meldpunt verwerpelijk is, mag duidelijk zijn, al verdient de aard van die verwerpelijkheid nog wel nadere aandacht. Maar de reactie van het Europarlement is hypocriet en helpt Wilders meer dan het die hindert. De vreugdevolle begroeting door bijvoorbeeld Joop.nl vind ik een grote domheid waar voornamelijk de PVV garen bij zal spinnen.

Eerst dat meldpunt eventjes zelf. Daarin worden we aangemoedigd om ‘overlast’ te melden die Poolse en Roemeense arbeiders hier zouden veroorzaken. Dat jaagt anti-Poolse en anti-Roemeense sentimenten aan, en is bovendien een stap waarin de PVV van een puur parlementair en bestuurlijk optreden lonkt naar agressief optreden buiten officiële kanalen. Oftewel: het bevestigt nog eens dat de PVV geen gewone uiterst rechtse partij is, maar minstens een fascistische inslag heeft en een bijbehorende dynamiek ontketent.

Het aanjagen van anti-gevoelens vanwege ‘overlast’ is al kwalijk genoeg. Natuurlijk is er wel eens gedoe, er is burengerucht, geluidsoverlast, wrijving en irritatie op de werkplek. En soms zijn je buren, mede-cafébezoekers of collega’s toevallig Polen. Maar aangezien niemand een meldpunt heeft voor soortgelijk gedoe als het Nederlanders van oud-Nederlandse herkomst betreft, is het uitlichten van specifiek overlast van die éne bevolkingsgroep een doodgewone hetze. Nederlandse mensen worden aangemoedigd ergernis wegens overlast expliciet te koppelen aan de herkomst van degenen van wie ze ‘last’ zouden hebben. Zo wordt een hele bevolkingsgroep verdacht gemaakt en in de beklaagdenbank gezet. Een xenofobe hetze, die totale afwijzing verdient. Maar dan wel principiële en enigszins effectieve afwijzing.

Twee dingen maken dit meldpunt-initiatief extra opvallend. De PVV is groot geworden via het stoken tegen ‘de islam’, maar feitelijk tegen moslims. De uitvlucht was dan dat het niet om die mensen zelf ging, maar om hun ‘verwerpelijke fascistische ideologie’, zoals PVV-ers dit aanduiden. Nu gaat het opeens over Oost-Europese migrant-arbeiders, afkomstig uit landen waar de bevolking varianten van het Christendom aanhangt. Polen zijn in overweldigende meerderheid katholiek, en dus van dezelfde kerkelijke richting als heel veel mensen in Wilders’ thuisbasis Limburg. Herkomst en nationaliteit, maar níét godsdienst, is nu opeens wél het criterium om een bevolkingsgroep verdacht te maken. Het laat zien wat die islamofobie óók – niet uitsluitend, maar óók – is:  een gelegenheidsargument tegen een bevolkingsgroep, dat ingewisseld of aangevuld kan worden voor een ander gelegenheidsargument tegen een andere bevolkingsgroep. Kern is hier: afwijzing van ‘vreemdelingen’, en dus xenofobie, vreemdelingenangst en vreemdelingenhaat.

Het tweede aspect is het impliciet buitenparlementaire aspect dat we vaker zien bij de PVV, en dat hem – in samenhang met andere aspecten zoals zijn nationalisme en zijn vreemdelingenhaat en het racisme dat daar bij hoort – tot een soort van fascist maakt. Huub van Baar schetst de dreiging in een verhelderend Trouw-artikel. Het aanwijzen van een bevolkingsgroep als ‘dreiging’ wordt gecombineerd met de suggestie dat de overheid er te weinig aan doet. “De laatste provocatie van de PVV – de oprichting van een meldpunt Midden- en Oost-Europeanen – wordt gepresenteerd als een initiatief dat het falen van overheid, politie en justitie bekritiseert. Zij zouden het werkelijke probleem niet aanpakken: migratie. Zoals veel politici die zondebokken aanwijzen, zoekt ook Wilders ze in de hoek van de minderheden. En net als alle xenofobe politici hebben Wilders en de zijnen minderheden hard nodig om hun angst- en geweldsretoriek te legitimeren.”

Dat zijn de eerste twee stappen: het aanwijzen van een ‘probleemgroep’ en de suggestie dat de staat niet adequaat reageert. En dan ligt stap drie voor de hand: dan moeten mensen het zelf doen.“Dat Wilders ‘het volk’ als als activistisch voorstelt, is cruciaal: als dat het heft in eigen hand neemt, kan het een halt toeroepen aan de ‘last’ die minderheden en migranten veroorzaken. Overlast melden in de stijl van de PVV loopt vooruit op de formatie van een burgerwacht, een welbekende strategie.” Zulke burgerwachten kunnen – zo voegt niet hij maar ik er aan toe – eenmaal in het leven geroepen, van pas komen, niet alleen tegen migranten maar ook tegen politieke tegenstanders. En dan zitten we toch overduidelijk op welbekend fascistisch terrein. Het ís niet zover, maar het is niet verkeerd om dit gevaar nú te onderkenden, en niet pas straks als er gebouwen branden en doden te betreuren zijn.

Intussen scoort Wilders met zijn meldpunt, ook al zonder burgerwachten. Zijn zeteltal in peilingen, eerder wat afgebrokkeld, steeg toen de heisa rond het meldpunt rondwaarde. Niet zo vreemd. Wilders zit momenteel te overleggen over nieuwe bezuinigingen van het door hem overeind gehouden kabinet. Die bezuinigingen gaan zijn kiezers raken, en bedreigen daarmee zijn machtspositie. Dus is het voor hem nuttig om het weer eens over heel iets anders te hebben, en zijn favoriete stokpaardjes te bereiden: vreemdelingenangst en het opstoken van anti-Europese sentimenten, via het onlangs door de PVV gelanceerde leve-de-gulden-rapport. Maar juist het provocerende karakter van het meldpunt, en de door Van Laar uiteengezette dynamiek, maken het meldpunt tot nog wel iets meer dan alleen een goedkope, en helaas succesvolle, stunt om kiezers terug te winnen. Al is het dat ongetwijfeld óók.

Maar dan die reactie van het Europarlement. Dat roept, in een breed gedragen resolutie, de Nederlandse premier op om afstand te nemen van de meldpunt-website. “De Nederlandse regering wordt opgeroepen ‘niet blind te zijn voor PVV-beleid dat in strijd is met fundamentele Europese waarden’”. Het zal vluchtelingen in vreemdelingendetentie, wiens enige vergrijp is dat de staat ze geen verblijf in Nederland toestaat, niet onmiddellijk opvallen dat antiracisme tot de ‘fundamentele Europese waarden’ behoort, en Roma in zowel Hongarije als Nederland evenmin. De hele suggestie dat erkenning van menselijke gelijkwaardigheid iets ‘Europees’ is – en niet iets universeels, dat echter vertrapt wordt door staten en staatsinstellingen, de Europese incluis – is misplaatst. Daar begint de narigheid al mee.

Maar het is niet slechts deze formulering die de resolutie nogal verdacht maakt. Er is de selectiviteit van de verontwaardiging: zouden Poolse, Hongaarse, Roemeense, politici, ook hun stem verheft hebben als de PVV geen Meldpunt Midden-en Oosteuropeanen had geopend, maar een Meldpunt Overlastplegende Roma? Anders gezegd: reageren politici uit Oost-Europese staten vanuit werkelijke afkeer van discriminatie? Of is het veel meer boosheid omdat de PVV aan hun landgenoten komt? Speelt hier niet veeleer een verlangen een rol om bij de kiezers thuis gezien te worden als staatslieden die voor de eigen natie opkomen? Nationalisme, verpakt als antidiscriminatie?

Dat verder vrijwel de hele breedte van het Europarlement de resolutie steunt vind ik ook een beetje dubieus. Zou de woede net zo groot zijn onder liberalen, christendemocraten en conservatieven, als de PVV een Meldpunt Islam had geopend? Of een Meldpunt Asielzoekers? Zit ik er ver naast als ik denk dat het, bij de brede Euro-verontwaardiging toch vooral gaat om een idee van ‘zo gaan wij in Europa niet met elkaar (maar eventueel wel met buitenstaanders…) om’? Ook is het een beetje problematisch om stelling te nemen tegen de PVV-hatelijkheden jegens Polen en Roemenen, maar het tegenhouden, opsluiten, deporteren, in zee laten verzuipen, tot zelfmoord te drijven, noem maar op – van vele duizenden vluchtelingen, zowel aan de grenzen als in de diverse Europese staten zelf – tot officieel en steeds strenger toegepast beleid te maken?

Op mij komt de hele resolutie een beetje over als ‘kijk ons eens menslievendheid uitstralen terwijl ons onmenselijke beleid, buiten het oog van publiciteit, doordendert’. Als al die politici in al die Europese staten vluchtelingen vrij laten, detentiecentra voor mensen zonder verblijfspapieren opheffen, en obstakels tegen migratie opheffen, dán zal ik ze wat serieuzer nemen als ze stelling nemen tegen een – verwerpelijk, maar in de context nog bescheiden – xenofoob initiatief als dat van de PVV. Maar dat gaat ze niet doen, want dat zou staten de zeggenschap over grondgebied en bevolkingen ontnemen, en dáár zijn politici niet voor ingehuurd.

Zeer bedenkelijk is de positieve reactie die de Euro-resolutie bij tegenstanders van Wilders en zijn meldpunt ondervindt. Joop.nl kopt“Nederland slaat pleefiguur”, kennelijk door dat meldpunt en vooral doordat Rutte het vertikt om er afstand van te nemen. Nederland zou zichzelf dus op deze manier te kakken zetten ten overstaan van andere Europese landen. Een citaat: “Bolkestein waarschuwde er tien jaar geleden al voor bij Fortuyn maar nu is het dan Rutte die het veroorzaakte: Nederland slaat een pleefiguur.” Ah, Bólkestein, dat VVD-boegbeeld, de man die in de jaren negentig al liet zien hoe handig het was om af te geven op de islam, te jammeren over multiculturele drama’s en dergelijke, om kiezers te winnen! Bolkestein, de waardige voorloper van Wilders! Die ziet in dat ál te botte vreemdelingenhaat tegen mede-Europeanen reputatieschade voor de B.V. Nederland riskeert…

Het staat er niet letterlijk, maar is het hier niet vooral de angst om orders kwijt te raken en investeringen mis te lopen die dit soort politici drijft? En wat is dáár progressief aan? Het staat er trouwens bijna wél letterlijk. “Van Baalen: PVV-meldpunt schaadt economie”, lezen we, in enkele als hyperlink naar een Elsevier-stuk van die titel geactiveerde woorden. Van Baalen is VVD-Europarlementslid. Hier zien we de“fundamentele Europese waarden” waar het om gaat. Handel! Geld! Winst! Met authentieke afkeer van discriminatie en racisme heeft dit niets te maken. Als morgen weer eens zou blijken dat racisme de handel juist bevordert, dan zouden Bolk en Baal er hoogstwaarschijnlijk geen probleem mee hebben. Per slot van rekening is het Nederlandse establishment wiens spreekbuizen zij zijn, ooit mede steenrijk geworden via slavenhandel en koloniale roof, met racisme gerechtvaardigd en al.

Intussen kan Wilders waarschijnlijk zijn lachen nauwelijks inhouden. Hoe harder het Europese establishment zich tegen hem uitspreekt, hoe meer progressieve stromingen die EU-houding verwelkomen in een wel hilarisch breed ‘antiracistisch’ bondgenootschap, hoe sterker hij in feite staat. Hij wás al tegen die ‘EU-bemoeials’, die ‘Brusselse bureaucraten’. Dat uitgerekend uit die hoek afkeuring komt voor zijn initiatief, bevestigt hem in zijn houding, het komt hem prima uit. Dat grote delen van links meezingen in dit koor, maakt het Wilders weer makkelijk om op de ‘linkse elite’ te schimpen. De hele gang van zaken versterkt hem in zijn favoriete positie van rechtse rebel, júíst in een tijd nu hij die positie dreigt kwijt te raken door zijn medeplichtigheid aan rechts bezuinigingsbeleid. Domdomdom dóm!

Verscheen eerder op Rooieravotr. Auteur: Peter Storm.