De Sámi of Samen (Noord-Samisch: Sápmelaččat) kunnen misschien, misschien wat gerechtigheid krijgen. Dat hebben ze hard nodig, maar het afgelopen jaar is er wat beweging in gekomen.
Vroeger bekend als de ‘Lappen‘ gelden zij als het oudste inheemse volk van Europa. Al duizenden jaren leefden zij semi‑nomadisch in het Arctisch gebied, gebaseerd op rendierhoeden en visserij, tot moderne staten hun leefgebied in stukken hakten.
Curieus genoeg schijnt de oude Romeinse schrijver Tacitus al in het jaar 98 over hen geschreven te hebben. Toen noemden iedereen hen nog ‘Finnen‘. Waar trouwens de term ‘Lappen’ ooit vandaan komt, vind ik nergens – ook Wiki weet ’t niet. Sámi dus. Vandaag wonen er naar schatting 75.000 tot 100.000 in N-Europa: Noorwegen met 40-50.000, Zweden en Finland met elk ruim 10.000 en Rusland met zo’n 1.300.
Wat moet je als minderheidje ter grootte van de plaats Hilversum verwachten? Wij kennen het antwoord maar al te goed. De Sámi weten al generaties alles van landroof, gedwongen assimilatie onder leiding van wel of niet pedofiele priesters of dominees, en systematische schendingen van hun rechten. Nu zijn er waarheids- en verzoeningscommissies in Finland en blijkt het weer: de overheid of missionarissen haalden Sámi‑kinderen tot laat in de 20e eeuw uit hun gezinnen, ze mochten hun taal niet gebruiken, hun cultuur werd onderdrukt.
En nu, na jaren van gesprekken, rapporten en politieke beloften, komen regeringen eindelijk met voorstellen voor herstel. Maar verwacht niet te veel: deze herstelbetalingen — voor zover ze überhaupt concreet zijn — zijn te weinig en te laat. De beschikbare bronnen noemen geen bedragen, geen tijdlijnen en geen bindende toezeggingen. Dat gebrek aan transparantie is geen detail, maar een symptoom van een dieper probleem: regeringen willen wel excuses maken, maar bij voorkeur niet langs de kassa. Zie Nederland en Indonesië na 500 jaar kolonialisme.
Ondertussen blijft Sápmi, het traditionele Sámi‑gebied, versnipperd over vier landen. Een deel ligt zelfs in Rusland, waar Sámi‑organisaties nauwelijks kunnen functioneren en contact met de rest van Sápmi vrijwel onmogelijk is. Vergoedingen, herstelbetalingen zouden een begin kunnen vormen van echte rechtvaardigheid. Maar zolang regeringen geen duidelijke bedragen noemen, geen land teruggeven en geen echte bescherming bieden, blijft dit symbolisch. De Sámi verdienen beter dan rapporten, beter dan excuses, beter dan vage beloften. Maar het is een begin.
Zonder concrete daden blijft het patroon hetzelfde als altijd: te weinig, te laat — veel tekst, weinig recht. Overigens verergert de toestand van de Sámi in Rusland uiteraard fors door de oorlog. Enig grensverkeer was al moeilijk, nu levensgevaarlijk.
Wie meer wil weten – lees dit, van 4 december 2025:
“I want a better life for my people” : A summary of the proposals given by the Sámi Truth and Reconciliation Commission in Finland”
– Uitgelichte afbeelding: By http://posters.motechnet.com/title/tt0479937/, Fair use, https://en.wikipedia.org/w/index.php?curid=23191666
