Als al het ijs op Groenland zou smelten, zou dat een zeespiegelstijging van 7 meter betekenen. Dat is behoorlijk veel en uiteraard wereldwijd problematisch voor laaggelegen land nabij de zee. Naar aanleiding van de VN-klimaatconferentie COP29 in Bakoe besteed ik hier aandacht aan het smelten op Groenland. Kan er een omslagpunt optreden waarna de ijsmassa op Groenland ineens flink aan volume verliest? Tenslotte ligt het zuiden van Groenland best zuidelijk. Kaap Vaarwel (Groenlands: Nunap Isua) is het zuidelijkste punt dat ligt op 59°46′ Noorderbreedte, dat wil zeggen op ongeveer dezelfde breedtegraad als Oslo. De gemiddelde dagelijkse temperatuur op jaarbasis is er 1° C. De kaap zelf is dan ook ijsvrij maar even noordelijk ervan begint de enorme Groenlandse ijskap.
De oorzaak van deze ijskap zit in de bijzondere geografie van Groenland. Zonder ijs zou het land er als het ware als een badkuip uitzien met bergen aan de randen en laagland in het midden, tot zelfs onder de zeespiegel, en met een aantal smalle lager gelegen kuststroken. Een illustratie ervan is te vinden op Met Ko Klimaat op wereldreis – een website bedoeld voor kinderen maar wel informatief. Deze website vermeldt tevens dat een studie door 133 onderzoekers in 2013 concludeerde dat 126.000 jaar geleden (tijdens het Eemien) het 6000 jaar lang warmer was dan tegenwoordig maar dat de Groenlandse ijskap grotendeels intact bleef.
Hoe dat grotendeels intact voortduurt, werd onbedoeld getoond in de documentaire Reizen Waes: Groenland, waar Tom Waes in de zomer vanaf de hoofdluchthaven Kangerlussuaq naar de ijskap reisde. Er is één weg op Groenland in onbebouwd gebied en die loopt vanaf de luchthaven naar de ijsmassa, of liever gezegd: bijna ernaartoe. De weg is te danken aan Volkswagen, dat er een tijdje een testcentrum had om auto’s te testen onder de barre, koude omstandigheden ter plekke. Het ijs heeft zich echter inmiddels teruggetrokken en de weg voert tegenwoordig naar een barre steenvlakte. Een paar honderd meter verderop zijn er nu kale rotsachtige heuvels en daarachter begint de ijskap. Maar aan de rand was geen smeltend ijs te zien, slechts kale rots. Dit toont hoe de uiteindelijk tot 3000 meter dikke ijslaag niet gemakkelijk kan wegglijden uit de Groenlandse kom. Bovendien houdt de grote hoogte in dat het ijs zichzelf in stand houdt. De permanente sneeuwgrens in de Alpen ligt op zo’n 3200 meter, op Groenland ligt die overal veel lager, in het noorden op zeeniveau.
De bergen van de Groenlandse kom omringen het binnenland vrijwel volledig behalve in het uiterste noordoosten en noordwesten en in een regio aan de oostkust ten westen van de Diskobaai. Deze baai ligt op een breedtegraad ongeveer ter hoogte van Moermansk – Moermansk is bekend vanwege zijn ijsvrije haven. Met name via de in de baai uitmondende Ilulissatfjord stroomt een enorme gletsjer in zee. Deze Jakobshavn Isbræ-gletsjer is de meest productieve van het noordelijk halfrond. Zijn ijsstroom beweegt zich met een snelheid van 20-35 meter per dag voort. Dat is spectaculair, maakt de plek tot een toeristische trekpleister, maar geeft tevens aan dat vooral door de flessenhals in deze laaggelegen regio de Groenlandse ijsmassa gestaag ijs verliest en er op Groenland waarschijnlijk niet plots een grote verandering optreedt.
– Uitgelichte afbeelding: Publiek domein, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=144368
