In de presidentsverkiezingen stonden twee radicaal tegengestelde stromingen tegenover elkaar. De ene presidentskandidaat vertegenwoordigt de lange democratische tradities van Chili. De andere belichaamt oud en nieuw Chileens rechts, met extreemrechtse standpunten. De progressieve kandidaat heeft het gehaald en versterkt daarmee de nieuwe linkse golf in het continent.
Tussen democratie en dictatuur
Chili heeft een lange traditie van grondwettelijke continuïteit. Sinds het ontstaan van de nationale staat in 1820, zijn er slechts twee onderbrekingen geweest. Een in de jaren 1890 en een andere in de jaren twintig. Beide waren van zeer korte duur.
Maar dan kwam er de brutale staatsgreep van 1973. Generaal Pinochet gaf opdracht tot het bombarderen van de ambtswoning van de toenmalige president Salvador Allende. Hij nam de macht over en vernietigde de Chileense democratie. Dat duurde tot 1990. Nadien kwam er een democratische overgang die zou duren tot de massale volksmobilisaties van 2019.
Die mobilisaties hebben geleid tot een Grondwettelijk Verdrag in oktober 2020. Dat verdrag verzekert o.a. een gelijke vertegenwoordiging van mannen en vrouwen en ook een vertegenwoordiging van de inheemse bevolking, de Mapuche. De voorzitter van het Grondwettelijk verdrag is een Mapuche-leider.
In november 2021 vond de eerste ronde plaats van de presidentsverkiezingen, met als verrassende uitslag de eerste plaats voor de kandidaat van extreemrechts, José Antonio Kast. Hij had een voorsprong van twee procentpunten op de kandidaat van nieuw links in Chili, Gabriel Boric, van de Frente Amplio (Breed Front).
Kast versloeg de door traditioneel rechts gesteunde kandidaat van president Sebastián Piñera. Piñera was in opspraak geraakt door het mislukken van zijn regering, maar ook doordat hij is opgenomen in de Pandora Papers.
Boric is een voormalig studentenleider. Hij nam deel aan de grote mobilisaties van de afgelopen jaren. Met zijn amper 35 jaar bereikt hij net de minimumleeftijd om president van Chili te worden. Boric versloeg de kandidaat van de Communistische Partij bij de interne verkiezingen in het linkse kamp.
Sinds de eerste ronde schommelden de peilingen enorm. Eerst was er een duidelijke voorsprong voor Boric, daarna deed Kast het iets beter, dan weer behaalde Boric een voorsprong van vier procent. Dat laatste was een week voor de tweede ronde van de verkiezingen.
De schommelingen hielden aan tot op het laatste moment. Bij de eerste ronde kwam 53 procent van de kiezers niet opdagen. Bij jongeren en armere lagen van de bevolking is dat cijfer zelfs nog hoger. De campagne voor de tweede ronde spitste zich dan ook grotendeels toe op het zoeken naar dit enorme kiesreservoir. Een reservoir dat het gevolg is van de beslissing van enkele jaren geleden om de stemplicht af te schaffen. Deze beslissing zal door het Grondwettelijk Verdrag worden herzien.
Het is niet duidelijk hoeveel van degenen die zich bij de eerste ronde hebben onthouden, deze keer zijn gaan stemmen en op wie ze gestemd hebben.
Kast steunt openlijk Pinochet – en dus ook de dictatuur -, Trump en Bolsonaro. Hij vertegenwoordigt m.a.w. extreemrechts van Chili, Latijns-Amerika en elders.
Boric heeft een democratisch, ecologisch en feministisch programma. Hij is voorstander van politieke decentralisatie ten voordele van de regio’s. Hij wordt gesteund door linkse leiders in Latijns-Amerika, waaronder Lula in Brazilië en Alberto Fernández in Argentinië.
De ene presidentskandidaat vertegenwoordigt duidelijk de lange democratische tradities van Chili. De andere belichaamt oud en nieuw Chileens rechts, met extreemrechtse standpunten.
Over deze beslissing gingen deze verkiezingen. Het waren twee kandidaten en twee radicaal tegengestelde stromingen die tegenover elkaar staan.
Een boost voor links
Eens te meer stond Chili voor de keuze tussen democratie en dictatuur. Bij winst van Boric zou Chili toetreden tot de groep van progressieve en anti-neoliberale regeringen in Latijns-Amerika. Bij winst van Kast zou Chili in een isolement terecht gekomen zijn in een Latijns-Amerikaanse omgeving die in de tegenovergestelde richting gaat van extreemrechts.
Het is gelukkig de eerste optie geworden. Met zo goed als alle stemmen geteld won Gabriel Boric met 56 procent van de stemmen. Kast moest het stellen met 44 procent. Daarmee wordt Boric de jongste president uit de geschiedenis.
De verkiezingen zijn vlot verlopen. Kast heeft zijn nederlaag al toegegeven en feliciteerde Boric “met zijn grote overwinning”. In de hoofdstad Santiago kwamen mensen op straat met spandoeken en vlaggen ter ondersteuning van Boric.
Leiders in heel Latijns-Amerika en het Caribisch gebied feliciteerden de nieuwgekozen president. Na Nicaragua, Honduras en Venezuela is dit in de afgelopen weken de vierde overwinning op rij van links in het continent. Slecht nieuws voor het Witte Huis.
Naschrift: Het eerste deel van dit artikel is een vertaling van een artikel dat geschreven werd vóór de verkiezingen. Met goedkeuring van de auteur werd het samengevoegd met een relaas over het verloop en de uitslag van de verkiezingen.
– door Emir Sander, vertaald door Walter Looten, oorspronkelijk verschenen bij De Wereld Morgen
– Uitgelichte afbeelding: Door @fotografoencampana – Comando Campaña Presidencial de Gabriel Boric, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=112684033
