December is voor lijstjes. Boeken, films en niet in de laatste plaats muziek gaan nog één keer door de mangel. Wat was er de moeite waard? Wat kan er nog onder de kerstboom? Deze lijst beperkt zich tot de muziek van 2021. Luisteren naar muziek is deze eeuw definitief veranderd. De komst van streamingdiensten bezorgt luisteraars een enorm aanbod maar algoritmes sturen gebruikers naar meer van hetzelfde waardoor de spannende uithoeken van dat aanbod weer onbeluisterd blijven.
Het is voor mij dus zaak online platenzaken als Boomkat, Honest Jon en Distortion Records, sites als Bandcamp, The Quietus, DisCogs, Pitchfork en een blad als Record Collector door te vlooien op zoek naar nieuwe geluiden. Of opnieuw ontdekte oude geluiden. Op Bandcamp openen labels als Canary Records, Death is not the End en Little Axe Records (een afsplitsing van het al even uitstekende Mississippi Records) een ware schatkist met antieke Armeense, Griekse en anderstalige volksmuziek en niet te vergeten: klassieke blues, gospel en zydeco. En dit alles tegen een vrijwillige bijdrage.
Voor een dollar download je prachtige verzamelaars waar een verloren wereld voor je opengaat. Persoonlijk ben ik nogal verslingerd geraakt aan de muziek van Armeense en Griekse immigranten die begin vorige eeuw naar de VS trokken en daar hun van heimwee en melancholie doortrokken muziek opnamen voor een groeiende groep nieuwkomers. Een tip. Enfin, terug naar 2021. Wat was er de moeite?
Dit overzicht zegt natuurlijk alles over mijn voorkeuren en is verre van compleet. Onderaan het stuk staan een paar linkjes. De rest mogen jullie zelf opzoeken. Dat is ook een beetje de sport, tenslotte. Ik heb geprobeerd om de grote, bekende namen buiten schot te houden. Die verschijnen wel in de kranten en tijdschriften die jaarlijks hun eigen lijsten publiceren. Maar toch even een paar onvermijdelijke verkoopkanonnen om mee te beginnen. Dan kunnen we die achter ons laten.
Let it be, met afstand de slechtste plaat van The Beatles, is opgepoetst en in meerdere luxueuze varianten uitgebracht. Niet alleen de muziek is opgepoetst, Peter Jackson’s documentaire moet ons doen geloven dat de Let it be-sessies eigenlijk een jolige boel waren. Een vrij naargeestig staaltje geschiedsvervalsing dat volledig ten dienste staat van een gelikte marketingcampagne om dit mislukte album alsnog aan sentimentele oudere jongeren met een dikke portemonnee te slijten.
De erven Bowie hebben dat beter aangepakt: Brilliant Adventure (1992-2001) is een bij vlagen verrassend overzicht van de hobbelige laatste akte van Bowie’s carrière. Het moet gezegd: de man heeft niet aflatend gezocht naar manieren om zijn kameleontische hoogstandjes uit de jaren zeventig opnieuw als jonge konijnen uit de hoed te toveren. Dat lukt soms wel, soms ook helemaal niet maar het blijft een doorgaans aangename luisterervaring. Het nooit uitgebrachte en op talloze bootlegs verschenen ‘Toy’ is nu ook fatsoenlijk terug te horen.
Bob Dylan’s management weet al jaren heel goed hoe ze de archieven van hun dwarse broodheer moeten exploiteren en Springtime in New York (1980-1985) is een opvallend sterk overzicht uit een periode dat de meester geen goede plaat meer leek te kunnen maken.
En dan was er de heruitgave van Déjà Vu, het legendarische album van Crosby, Stills, Nash & Young, door corona een jaar later dan gepland en om met de deur in huis te vallen: de outtakes zijn absoluut de moeite waard. De demo van ‘Our House’ waar je Joni Mitchell mee hoort zingen en giechelen met haar toenmalige minnaar Graham Nash is een ontroerend kleinood. Déjà Vu is beslist geen gedateerd hippie-onderonsje maar bonafide Amerikaans cultuurgoed. Het album is geïnspireerd op de eerste twee platen van The Band, de erfenis van de late Byrds en lost de belofte in van het door ego’s en uitbundig talent (Stills en Young) voortijdig ontplofte Buffalo Springfield.
Tot zover de oude getrouwen. Om soepel in 2021 te belanden: David Crosby, inmiddels 80 jaar, vrolijk twitteraar, a doobie a day guy en al jaren voorzien van een tweedehands lever maakt afgelopen jaar zijn vijfde uitstekende soloplaat sinds zijn opmerkelijke comeback Croz uit 2014. Op For Free staat zijn nog steeds prachtige, jazzy stem centraal, deels ondersteund door vocalen van Donald Fagen, Michael McDonald en Sarah Jarosz. Joni Mitchell schilderde het hoesportret. For Free is een hartverwarmende plaat waar geen boomer zich voor hoeft te schamen.
De meest opvallende stem uit 2021 behoort toe aan Lady Blackbird (Marley Munroe uit Los Angeles) die met haar debuutalbum Black Acid Soul de kunst van interpreteren tot nieuwe, emotionele hoogtes brengt. Haar uitvoeringen van Ruler of my heart, ooit vereeuwigd door souladel als Irma Thomas en Otis Redding en Nina Simone’s Blackbird kunnen de vergelijking met de klassiekers makkelijk aan. Muziek om oude breuken in het hart opnieuw te laten knarsen en kraken.
De Amerikaanse Shannon Lay grijpt met haar Geist terug op klassieke songwriters als Carole King en Sandy Denny zonder in slaafse pastiche te vervallen. Haar eigen songs zijn opvallend sterk en laten je steeds weer terugkeren naar dit originele- en tegelijk vertrouwd klinkende album. Opgenomen met begeleiders als Bonny Prince Billy, Ty Segall en Sharon van Etten.
Een andere opvallende song schrijvende vrouw is Allison Russell die met Outside Child een confronterend, ontroerend en strijdbaar portret schildert van het gewelddadige gezin waarin ze opgroeit. Aanrader. Veel luchtiger van toon is het nieuwe album van Lake Street Dive dat met Obviously een dijk van een plaat maakt waarop jazz, funk, soul en pop schijnbaar moeiteloos uit de prachtige powerhouse strot van zangeres Rachel Price rollen.
Change van cultartieste Anika is een product van de pandemie en zet zich tegelijk af tegen de dystopische drab die uit de stilgevallen wereld bleef opborrelen. Sterke synth gedreven songs, persoonlijke, soms politieke teksten die op haar aangenaam monotone stem uit je speakers vloeien.
Componiste en geluidstovenares Marina Rosenfeld tapt uit een radicaal ander vaatje. Teenage Lontano bevat vier verbijsterende stukken waarin tienerkoorzang, geluid van aanwezig publiek en aan Ligetti verwante klanken een fascinerend geheel opleveren. Van een ongehoorde spanning en schoonheid.
Marta del Grandi, een jazz-zangeres van Italiaanse afkomst, debuteert met het verrassende Until we fossilize. Maar dit is geen jazz. Haar kleine, bewegelijke stem sluipt door een afwisselend pastoraal, en vervreemdend geluidsdecor om tenslotte je hoofd en hart binnen te druppelen. Een ontdekking.
Tijd voor STROOM, het Belgische label dat sinds een aantal jaren verbazingwekkende platen uitbrengt. Stroom komt afgelopen jaar met maar liefst tien platen die allemaal de moeite waard zijn. Wat brengen ze dan uit? Op hun Bandcamppagina staat: ‘The girl that won’t return your love but is totally worth it’. En in dergelijke omschrijvingen moet je het zoeken.
Twee platen haal ik eruit: het onlangs verschenen Dali Muru and the Polyphonic Spree, een verbluffende synthese van subtiele electronica, gesproken woord en vervormde stemmen. Een melancholisch meesterwerkje dat je over de mistige oevers van de Donau tot in het hart van de Karpaten brengt. Dompel je onder. In vredesnaam.
De andere plaat is zo mogelijk nog mooier: Salos van Merope. Letse volksmuziek bewerkt voor deze bij vlagen intens droevige eeuw. Maar de droefenis die uit de groeven van deze plaat opstijgt, tilt je tegelijk op, zet je met je oor tegen een muur van onvergankelijke schoonheid. Enfin, stream het, laat je meevoeren, steun dit label. Steun deze opmerkelijke muzikanten.
Nu ik dan toch helemaal op hol sla: MJ Guider (Melissa Guion uit New Orleans) is een DJ en geluidskunstenares die na in 2020 het verbazingwekkende Sour Cherry Bell uitgebracht te hebben, nu met het mogelijk nog sterkere Temporary Requiem komt. Klassiek Latijnse missen worden elektronisch vervormd tot een opiumdroom voor onze heidense tijden.
Even terug naar de planeet: wordt er in 2021 dan geen gewone gezellige indie rock meer gemaakt? Gelukkig wel. En de leukste vond ik de comebackplaat van Dead Famous People die gewoon Harry heet. Looking at girls heet het eerste nummer en dan zijn we gelijk thuis. En het wordt alleen maar beter en vrolijker. Zet dit plaatje nou eens op nadat die lekkende olietanker Let it Be over je heen gevaren is. Zo hoort poprockmuziek dus te klinken. Beter dan de late Beatles. Harry, dus.
Waar ik ook helemaal vrolijk van word, is de laatste plaat van jazzorganist Lonnie Smith. Ons helaas ontvallen in 2021 maar dat mag de pret niet drukken. Zeker als ik je vertel dat niemand minder dan Iggy Pop op deze plaat zijn gerafelde stem aan de soulklassieker Why can’t we live together waagt. Breathe heet de plaat. En laten we dat maar als een aanmoediging opvatten van Lonnie die met dit opbeurende klassiekertje het aardse podium heeft verlaten.
Een lichtpuntje van eigen bodem is het speelse, eigenzinnige Donzin van de Don Melody Club, een staaltje lockdownvlijt dat alle BlufDijkKensingtons overbodig maakt. Wie geen herrie om te schoppen, geen slagroom om te kloppen zingt, verdient het Nederlandstalige plaat van het jaar te zijn. Alle onzin terzijde: dit is een juweel.
Zuidafrikaanse Mbaqanga meets Bubblegum op Thaba’s: Eyes rest their feet. Een samenwerking tussen de Amerikaanse producer Gabriel Cyr en de Zuid-Afrikaanse zanger Khusi Seremane die het eindresultaat nooit ziet uitkomen. Hij heeft in ieder geval ons met een feest van een plaat achtergelaten die zich extreem draaibaar laat herhalen.
Iets serieuzer nu: drie electronikaplaten die wat mij betreft echt zijn blijven hangen: Assembler van Yen Tech, een bizarre Blade Runner voor de 21e eeuw. Phoenix, la petite morte van Eartheater (de Amerikaanse Alexandra Drewchin), een ambitieus en sfeervol vervolg op haar vorig jaar verschenen, geweldige Phoenix, flames are dew upon my skin. En tenslotte: het naamloze Yl Hooi uit Australië, een vrouwelijke geluidskunstenares die fraaie, open klinkende elektronische muziek maakt waarin haar in echo gedrenkte stem de sfeer bepaalt. Alle drie helemaal goed. Aanraders.
Tot slot: het wonderschone Mi specchio e rifletto van violiste en zangeres Sylvia Tarozzi. Voor wie wil weten waar de plaat over gaat, verwijs ik graag naar de Pitchfork recensie die ik na meerdere malen lezen nog steeds niet begrijp. De muziek op deze plaat klinkt in ieder geval uniek en persoonlijk.
Reissues 2021
Wie op zoek is naar bijzondere reissues en niet naar de zoveelste opgeleukte versie van een oude Rolling Stones plaat, belandt al snel bij labels die voornamelijk uit ware liefde voor muziek platen, cd’s en downloads uitbrengen. Even iets over downloads: afspelen via een streamer anders kan je beter naar Spotify blijven luisteren. Zelf heb ik twee jaar geleden een Volumio-streamer aangeschaft en een abonnement genomen op Qobuz waardoor ik muziek tenminste in CD-kwaliteit kan beluisteren maar de in high resolution (Hi-Res) uitgebrachte streams klinken bijna (!) zo goed als vinyl.
Terug naar de muziek. Één van beste (en grootste) reissuelabels is de Numero Group uit Chicago. Deze liefhebbers krijgen vaste grond onder de voeten met hun prachtig uitgebrachte Eccentric Soul serie waar ze lokale en regionale soullabels ontsluiten en voor een internationaal publiek van liefhebbers toegankelijk maken. Maar inmiddels brengen ze veel meer uit dan alleen soul. Check hun site en stap een duizelingwekkende goudmijn van onbekende muziek in.
Mijn drie favoriete Numero-releases van 2021 zijn Soft Summer Breeze, een superieure verzamelaar van hippie flowerpop met voor mij alleen maar onbekende namen. Dan is er de sprankelende meidenpop van Female Species op Tale of my lost love, weer zo’n tussen wal en schip geraakt groepje dat veel meer verdiende dan lokale faam. Hoogtepunt is echter het 4 X A Dream-album van de Japanse zanger en acteur Masumi Hara, een obscuur album uit 1984 waarop dub, new wave en acid folk organisch in elkaar lijken over te vloeien. Je hoort inderdaad een man en geen vrouw zingen maar van dergelijke grenzen lijkt Masumi Hara zich weinig aan te trekken. Uitzonderlijk.
Een ander label dat al een kwart eeuw geheel eigenwijs muziek uitbrengt is het Engelse Trunk Records. Eigenaar Jonny Trunk is een verwoed platenverzamelaar en brengt alleen eigen favorieten uit. Belangrijkste wapenfeit is dat hij de muziek van jazz- en avantgarde componist Basil Kirchen opnieuw onder de aandacht weet te brengen. Maar Trunk komt ook met de gezongen reclameboodschappen van de Mike Sammes Singers. Of de geluiden van oude toetsenborden (jawel) en een schat aan obscure soundtracks en klassieke elektronica.
Dit jaar brengt hij onder meer de Roger Webb soundtrack uit van de vergeten Britse film Bartleby (1970) naar een verhaal van Herman Melville. Een must voor soundtrackfanaten. Hoogtepunt is wel de verzamelaar Pioneering Knob Twiddler van Janet Beat, een eerste reissue van het elektronische jaren tachtig werk van deze visionaire vrouw die door familie en muziekindustrie voornamelijk tegengewerkt en genegeerd is. Voor wie de wonderlijke muzikale wereld van Trunk beter wil leren kennen: in 2021 bestaat het label 25 jaar en brengt Jonny de smakelijke verzamelaar Do what you love uit. Een absolute aanrader voor iedereen die van goede foute muziek houdt.
Een derde label dat al jaren kwaliteitsreissues uitbrengt is het Amerikaanse Light in the Attic. In 2021 komen ze met tenminste drie toppers: als eerste een plaat waarvan ik verwacht dat hij ook meerdere reguliere jaaroverzichten gaat bereiken: de verloren gewaande soloplaat van voormalig Meters gitarist Leo Nocentelli, eenvoudig getiteld Another Side. Om nu te beweren zoals sommige muziekcritici dat we hier van doen hebben met een verloren klassieker uit het jaren zeventig singer-songwritergenre, is een beetje te veel van het goede. Maar de schrijver van de Meters-hit Cissy Strut verdient met deze teruggevonden LP een plaats op de eerste rij dit jaar: het is een fraaie, vooral toegankelijke rootsplaat met een aangename jaren zeventig-feel.
De verzamelaar When I hit you – you feel it van cultartieste Leslie Winer is de real deal. Deze chanteuse noire, actrice en voormalig model voor Gaultier en Westwood krijgt eindelijk de liefdevolle Light in the Attic behandeling die deze kunstenares en alternatieve jetsetter al jaren verdient. Bij vlagen inktzwart, tekstueel eigenzinnig en altijd origineel. Één van de belangrijkste heruitgaven van dit jaar. Nogmaals: vergeet de Beatles, Bowie en Déjà Vu voor mijn part en steek je centen in iets avontuurlijks zoals Leslie Winer.
Of, en dit is wat mij betreft de werkelijke parel in de kroon: het muzikale overzicht van dichter, muzikant en filmer Willie Dunn: Creation Never Sleeps, Creation Never Dies: The Willie Dunn Anthology. Light in the Attic maakt zich al jaren sterk voor heruitgaven van Native American artiesten en bij Willie boren ze een ware goudmijn aan. Wie dit jaar één bij eerste beluistering toegankelijke plaat wil kopen, schaft dit prachtige folkalbum aan dat vooral opvalt door Dunn’s sterke stem en vaak poëtische, messcherpe teksten.
De afgelopen jaren zijn er in Engeland een groot aantal opmerkelijke nieuwe jazz-platen verschenen. In 2021 was het iets stiller maar de heruitgave van het geweldige Space Walk (1972) door het Don Rendell Quartet is een absolute aanrader. Uit de VS komen de al minstens even geweldige heruitgaven van het jazzlabel Black Jazz Records door Real Gone Music. De platen van jazzgitarist Calvin Keys Proceed with Caution en Shawn Neeq worden warm aanbevolen maar ook de muziek van pianist Doug Carn (Infant Eyes, Revelation) en saxofonist Rudolph Johnson (Spring Rain) zijn uitzonderlijk. Eervolle vermelding gaat naar het Londense label BBE dat het inmiddels derde overzicht met Japanse jazz uitbrengt: J Jazz Volume 3: Deep Modern Jazz from Japan. Een droom voor jazzcats.
Niet onvermeld mag blijven: de luxe uitgave van Linquidity (1978) van jazzlegende Sun Ra door het Engelse klasselabel Strut dat overigens eindelijk een legale versie uitbrengt van de Afro-klassieker African Rhythms 1970-1982 door Oneness of Juju.
Postpunk liefhebbers kunnen hun hart ophalen bij heruitgaven van Gang of Four, New Age Steppers en de prachtige Pylon-box. Voorlopers van dit aanstekelijke genre zijn wat mij betreft de mannen van het legendarische Duitse Can. De live archieven zijn ontsloten en Live in Stuttgart en het net verschenen Live in Brighton daveren in verbijsterende geluidskwaliteit over je heen.
Of als het nog vreemder moet: La Ola Interior, een opmerkelijke verzamelaar van Spaanse ambient en zoals de titel omschrijft ‘acid exotism’ uit de jaren 1983-1990 door het fraaie label Bongo Joe. Ook een beetje vreemd is het werk van elektronica pionier Mort Garson dat is heruitgebracht via zijn eigen archief. Music from Partch Cord Productions vind ik de leukste. Op de valreep van 2021 verschijnt Echolocation van stemkunstenares Pamela Z. Ze is nog steeds actief maar dit vroege werk uit de tachtiger jaren is zijn tijd ver vooruit. Ongehoord origineel.
Nog een paar vergeten outsiders die in 2021 een tweede leven krijgen: Plage Arrière van Romeo Poirier, spannende, sfeervolle electronika en een klassieker in het genre. En de ‘heruitgave’ van Dans le sable van componist Loren Rush. Strikt genomen een nieuwe plaat maar het titelstuk dateert van eind jaren zestig. Dit is zo’n plaat die iedereen een keer zou moeten horen. Wie zich door de licht pompeuze gesproken woord stukken aan het begin van het titelstuk weet te wurmen, belandt in een magisch muzikaal landschap waar een prachtig gezongen aria uit Figaro slechts een onderdeel van is. Ik blijf het draaien. Verslavend.
Ook verslavend maar vooral door het vrolijk dansbare karakter van de muziek zijn A Cosmic Poet From Martinique 1979-1989 van Gratuin Midonet en het heerlijke Stories From Another Time 1982-1988 van Mario Rui Silva, een in Angola geboren Portugees die Afrikaanse en Braziliaanse muziek wel heel aanstekelijk weet te combineren. Beide aanraders zijn uitgebracht door het Londense Time Capsule. Modern Portugal is te horen op Chão Vermelho van zangeres en celliste Joana Guerra, een fraaie combinatie van moderne fado en haar eerdere avontuurlijke, experimentele werk. Uit op Miasmah, een label met lef.
Lee Perry heeft afgelopen jaar op een wolk van weed de planeet verlaten. De man is 85 geworden maar aan de stroom van reissues te zien stond hij voor zijn geboorte al in de studio. Of na zijn dood nog steeds, natuurlijk. Hoe het ook zei: Black Art from the Black Ark is weer een hele puike plaat die ook zonder blowtje het gewenste effect geeft. Het debuut van de Twinkle Brothers Rasta Pon Top is opnieuw uit en hoort in iedere zichzelf respecterende coffeeshop uit de speakers te druipen. Een hele mooie Studio One verzamelaar is Afrikan Blood. De plaat kwam vorig jaar al uit maar ik smokkel ‘m ertussen omdat in 2021 een exemplaar op rood vinyl verscheen. Bloedmooi.
Tot slot: luister in vredesnaam een keer naar de verzamelaar Transmissions van de unieke Beverley Glenn Copeland, laat je overdonderen door de monumentale stem van Tami Neilson op haar Songs of Sinners Live (alleen via Bandcamp verkrijgbaar) en de onlangs verschenen prachtige latinjazz van het Tata Vasquez Orchestra. De plaat heet niet ten onrechte: Ecstasy.
Als allerlaatste: Yoshi Wada is ons dit jaar ontvallen. Er was maar één Yoshi Wada en we zullen nooit meer zoiets horen. Yoshi speelde, jawel: doedelzak. Zijn beste plaat The appointed cloud is in 2021 opnieuw uitgebracht. Die wolk is voor ons allemaal bestemd. Dus: zit in haar schaduw, loop in haar regen en wacht tot de zon in je hart weer opkomt. Een mooi muzikaal 2022.
Een paar linkjes:
Graham Nash & Joni Mitchell – Our House
https://youtu.be/NYjRzQc_ch4
Lady Blackbird – Ruler of my heart
https://youtu.be/hhBwKwR5h0M
Merope – Oi toli
https://youtu.be/INnhEvJWJWs
Lonnie Smith (& Iggy Pop) – Why can’t we live together
https://youtu.be/ZL-Za6G-gAo
Yen Tech – Assembler
https://youtu.be/GBm0ZGtrVec
Masumi Hara – Your dream
https://youtu.be/GBhX-p2Zrmc
Janet Beat – Piangam
https://youtu.be/e5aUAMlsxUY
Calvin Keys – Shaw Neeq
https://youtu.be/CES1eBKYQm0
Willie Dunn – Charlie
https://youtu.be/ogDB10Ox2Ro
Mario Rui Silva – Kazum
https://youtu.be/dDCTM21VAr8
– Uitgelichte afbeelding: By Verne Equinox – Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=14674004
