Met meer dan veertigduizend mensen liepen we op 6 november 2021 door Amsterdam. Aanleiding, de klimaattop in Glasgow. Maar heel veel van de demonstranten hadden er weinig vertrouwen in. Bla bla bla, genoeg gepraat, ga echt iets doen. De verschillende woondemonstraties brachten ook tienduizenden op de been. In 2020 waren het de Black Lives Matter acties die, ondanks corona, massa’s in beweging brachten.
Als actief lid van FNV en NIVON zocht ik naar ‘mijn’ mensen. Twee NIVON vlaggen ontwaarde ik uiteindelijk aan de andere kant van de Dam. Het was een beetje vol, dus ik kon lastig naar ze toe. Maar was er ook een FNV vlag? Riep de FNV ook op voor dit klimaatprotest? Het was voor mij in elk geval niet te zien. Het zet je aan het denken. Tienduizenden op de been in verzet tegen regeringsbeleid en grote ondernemingen, en je moet de grootste organisatie van de arbeidersbeweging met een lantaarntje zoeken. Wat is er aan de hand?
Crises
We zitten nog steeds in een meervoudige crisis. De coronacrisis is nog niet opgelost. De gezondheidszorg kan het niet goed aan. De herstart van de economie kraakt en knerst. Vervoersstromen zijn verstoord. Energietekorten leiden tot extreme prijsstijgingen en problemen voor huishoudens en bedrijven. Het tekort aan betaalbare woningen is groter dan ooit in zestig jaar. Op de arbeidsmarkt zijn er tekorten aan vakmensen, maar er wordt niet naar betaald en te weinig voor opgeleid. En het is eerder 2030 dan je denkt. Er zal heel snel werkelijk een eind moeten worden gemaakt aan het gebruik van fossiele brandstoffen.
Draagvlak voor alternatieve oplossingen is er zeker. Maar dat leidt niet tot linksere verkiezingsuitslagen, integendeel. Ook politiek is er een crisis met een versterking van uiterst rechts en een totale richtingloosheid bij links. Een deel van de onvrede komt tot uiting in steun voor uiterst rechtse waanideeën en complottheorieën rond corona.
Ontbrekende verbinding
De grote bewegingen van vandaag volgen niet de modellen van vroeger. We zien bewegingen die tot stand komen rond één of enkele punten. Mensen zijn zich zeer goed bewust van de verwevenheid met andere problemen. We zien geen organisaties met veel actieve kaderleden, maar kernen activisten met een achterban die per geval in actie komt. We zien geen bewegingen die een globaal maatschappelijk alternatief bieden. Zeker, de verschillende linkse (en zelfs wat minder linkse) partijen die met hun vlag zwaaiden in Amsterdam pretenderen dat. Maar bijvoorbeeld Groen Links zou moeten nadenken wat het betekent als hun kartonnen bordjes gretig worden aangenomen, maar vaak zo omgevouwen worden vastgehouden dat wel de Klimaatrechtvaardigheid maar niet GroenLinks zichtbaar blijft. We zien geen verbinding van maatschappelijke onvrede, de eis van klimaatrechtvaardigheid en een actieplan om te komen tot systeemverandering. En natuurlijk zien we daar doorheen kleine linkse groepen die abstract roepen om die systeemverandering.
We kunnen met links niet terug naar 1918 of zelfs maar naar 1946 of 1966. De maatschappij is ingrijpend veranderd. Het werk en de loonafhankelijken ook. De verschillen tussen delen van de arbeidersklasse zijn vergroot. De globalisering heeft geleid tot een nieuwe internationale arbeidsdeling. De communicatiemiddelen die we gebruiken, zitten anders in elkaar. De partijen die ooit de hoop op verbetering belichaamden, zijn aangepast en opgevreten door het kapitalisme. De vakbeweging is de afgelopen 25 jaar ernstig verzwakt. Solidariteit is een moeilijk woord geworden. De nederlagen van de afgelopen tientallen jaren hebben geleid tot verzwakking van het vertrouwen in de mogelijkheid van echte verandering.
Maatschappelijke druk
Maar toch beweegt het. Nieuwe mensen, waaronder veel jongeren, nemen de uitdaging aan. Links heeft er weinig aan om dan vooral op de juiste interpretatie van deze of gene grootheid uit het verleden te hameren. Of voorbeelden van honderd jaar oud van stal halen. Uit het verleden kun je wel lessen trekken, maar geen modellen voor nu afleiden. De wederopbouw van een nieuwe arbeidersbeweging tegen dit onhoudbare en onmenselijke systeem dat zelfverrijking van ‘de 1 procent’ stelt boven alles, zelfs boven het voortbestaan van de menselijke beschaving, gaat nieuwe nog onbekende wegen inslaan. Dat kan alleen als vanuit de mensen zelf nieuwe verbanden en nieuwe solidariteit tot stand komen.
Als nu de linkse partijen, organisaties en verenigingen zich realiseren dat ze geen deel van de oplossing zijn, maar zolang ze niet veranderen deel van het probleem, zou dat een stap verder betekenen. Mee willen regeren onder de huidige slechte krachtsverhoudingen is dodelijk. Mee blijven polderen idem dito. Stapjes in de goede richting, zoals de exit uit fossiele brandstoffen van het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds, komen alleen onder grote maatschappelijke druk tot stand. Dat gold ook voor een verhoging van het minimumjeugdloon. Ook voor de vakbeweging geldt dat alleen consequent organiseren rond concrete punten zoals Voor 14 perspectief biedt. Fundamentelere stappen als een plan om uit de fossiele energie weg te komen, zullen massale acties vereisen.
Samenwerking
Laten degenen die graag mee willen regeren bij elkaar gaan zitten. De leidingen van PvdA, GroenLinks en SP willen in wezen hetzelfde, alleen gunnen ze elkaar het pluche niet.
En laten alle mensen, bewegingen en partijen die wel overtuigd zijn van de noodzaak van een fundamentele systeemverandering samen gaan in een nieuwe veelkleurige beweging. Geen kleurloze eenheidsworst, maar samenwerking op basis van onderling respect en vertrouwen. Samen werken aan onderzoek naar alternatieven, samen werken aan solidariteit in buurt en bedrijf, samen werken aan internationale solidariteit, samen werken aan plannen voor een andere maatschappij en samen werken aan acties.
- door Herman Pieterson, oorspronkelijk voor Solidariteit.
