Het Utrechtse veganistische restaurant Waku Waku, weigert hardnekkig om aan haar bezoekers de CoronaCheck-app te controleren en QR-code te vragen. Een horde mensen verdedigde demonstratief het restaurant tegen politie en dreigende sluiting wegens die weigering, die overtreding van de coronaregels inhield. Onder die verdedigers zijn natuurlijk weer bekende fascisten gespot, ongetwijfeld tussen minder bekende geestverwanten,(1) en dat is typerend. Juist extreem-rechts probeert uit de onvrede met de coronaregels actief en agressief munt te slaan.
Dat Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren feitelijk hun kant kiest en Waku Waku in bescherming neemt, is beschamend. Je zou toch zeggen dat veganisme en het beschermen van kwetsbare mensen hand in hand gaan. Maar Ouwehand helpt liever Naphassa Prinussa, eigenaar van Waku Waku en tevens eerder dit jaar kandidaat bij de Tweede Kamerverkiezingen voor de Partij voor de Dieren.(2) De heisa is ook al een aardige fundraiser voor het kwalijke restaurant, zo valt op Twitter te zien.
Gelukkig waren er antifascisten die, met leuzen op kartonnen borden en een grote dosis moed, de fascisten ter plekke publiekelijk tegenspraken.(3) Ongeacht de precieze inhoud van het protest waar de fascisten vooraan stonden: ze zijn niet welkom, ze verdienen actieve bestrijding en verdrijving. Goed dat mensen dat zagen en probeerden!
Corona-Check: bezwaren en alternatief
Tot zo ver is mijn verhaal niet ingewikkeld. Fascisten, virusontkenners, middenstanders en gelukkig ook antifascisten: ze doen wat ze doen. Maar het verhaal rond de CoronaCheck zelf is daarmee nog niet helder verteld. Het zit ongeveer zo: sinds 25 september zijn horeca-zaken verplicht om te checken of je, via een app of op papier, een QR-code hebt. Zo wordt dan vastgesteld of je hetzij gevaccineerd wegens, hetzij maximaal 24 uur geleden getest op, hetzij genezen bent van corona. Is het antwoord ja, dan mag je er in. Is het antwoord nee, dan blijf je buiten. Bij de check hoort ook nog ID-controle, om vast te stellen of het bewijs van vaccinatie, test of genezing wel daadwerkelijk bij de persoon hoort wiens QR-code wordt gecheckt.
Deze maatregel is om meer dan een reden problematisch. Medisch-inhoudelijk zijn die bezwaren er, maar ze zijn niet overweldigend. Ja, je kunt gevaccineerd zijn, en evengoed besmet raken, en die besmetting ook weer doorgeven. Met het toelaten van gevaccineerden ban je dus niet het besmettingsgevaar uit. Maar onderzoek wijst uit dat gevaccineerde mensen bij een besmetting veel minder besmettelijk zijn voor anderen. Een ruimte met alleen gevaccineerden levert dus voor de aanwezigen wel degelijk minder risico op ziekte op. In besloten ruimte als kroeg en restaurant vragen om een vaccinatiebewijs remt de verspreiding van het coronavirus af, al zet het die verspreiding niet helemaal stop. Helemaal onzinnig is de vaccinatie-eis dan ook niet. Zolang we er maar geen absolute bescherming van verwachten, maar dat doen we van een autogordel toch ook niet?(4)
Wat het ding problematisch maakt, zijn twee zaken. Allereerst de context. De CoronaCheck-plicht wordt ingevoerd op het moment dat vrijwel alle maatregelen om virusverspreiding te remmen, worden geschrapt. Geen anderhalve meter meer in de kroeg. Nauwelijks nog beperkingen van de aantallen die binnen mogen. De CoronaCheck is daarmee een soort symbolisch achterhoedegevecht om het hele versoepelingsbeleid nog een schijn van voorzichtigheid mee te geven. Het is een matig werkend doekje voor het versoepelingsbloeden. Het zal een nieuwe golf een beetje afremmen, maar niet voorkomen of breken.
Verder opent het ding wel degelijk griezelige controlemogelijkheden via die ID-check. Ja, het onding past in een oprukkende controlestaat en -maatschappij. Mensen die tegen ID-controle principieel bezwaar maken, vinden mij aan hun kant. Tegelijk zou ik juist ook aan die mensen willen vragen om dan samen met mij het evidente alternatief voor CoronaCheck plus-ID-controle te bepleiten. Dat alternatief is doodsimpel: zelf, gezamenlijk en solidair dat virus de pas af snijden.
Wat houdt dat in? Pleiten en actievoeren voor mondkapjesdracht, tenminste in binnenruimtes, van treinen via winkels tot kantoren en scholen. Pleiten en actievoeren voor maximale kosteloze beschikbaarheid van adequate mondkapjes, dus FFP2-mond/neusmaskers. Pleiten en actie voeren voor ventilatie in scholen en andere bedompte gebouwen, zodat het coronavirus daar niet eindeloos en gevaarlijk in de lucht blijft rondhangen. Pleiten en actievoeren voor anderhalve meter afstand in binnenruimtes. Pleiten en actievoeren voor collectieve werkweigering met doorbetaling van loon in ruimte waar corona-veiligheid – afstand, mondkapje en ventilatie – niet adequaat is geregeld. Wie tegen die pas fulmineert, maar deze praktische doe-het-zelf aanpak van de pandemie laat liggen, helpt de pandemie. Samen met de fascisten.
Wat is verstandig?
Nu zitten we in een situatie waarin zo’n solidaire campagne waarin we samen het virus de weg versperren er niet is, en ook niet echt op handen lijkt. Intussen hebben we wel die nogal halfzachte en wel degelijk autoritair werkende Corona-Check-plus-ID-check. Wat is dan een verstandige houding?
We kunnen heel principieel zeggen: we zijn er tegen, we werken er niet aan mee, we strijden voor de afschaffing ervan. Maar dat betekent dus: de laatste zwakke horde die de virusopmars nog tegenkomt, ook helpen slopen. In de huidige context betekent dat: de komende coronagolf ruim baan geven. Newsflash: die coronagolf komt er. Het betekent ook: de versoepelaars, de horeca, de middenstand, die ondernemers en omzetjagers, hun zin geven – ten koste van een laatste restant van coronaveiligheid. Het betekent een triomf voor Thierry Baudet en Willem Engel. Niet omdat tegenstanders van de pas dat allemaal beogen, maar omdat de maatschappelijke context nu eenmaal zo in elkaar zit dat het daar op neerkomt. Een dijk lek prikken betekent de zee er in laten, of je nu een fan van het zoute water bent of niet.
Ik wil die kant niet op. In de eerste plaats omdat ik reactionaire middenstanders en nazi’s deze lol niet gun. Maar twee, omdat het leven er ook weer gevaarlijker en kariger op wordt voor mij en zeer vele anderen. Nu kan ik naar een kroeg in de wetenschap dat het er niet al te riskant is: mensen zijn er allemaal gevaccineerd, getest of genezen, en hopelijk nog vol antistoffen. Hef deze coronapas op, en kroegbezoek wordt mij alweer te riskant, zolang afstand houden en andere bescherming ontbreekt. Precies de eerdere beschermingsmaatregelen zijn juist opgedoekt, zonder dat er iets beters – collectieve bescherming op doe-het-zelf basis zoals ik hierboven bepleitte – voor in de plaats wordt gesteld. Voordeel van die doe-het-zelf bescherming is natuurlijk: meer veiligheid, en geen irritant gecontroleer meer. Want ik weet dat bij dat gecontroleer ook mensen worden buitengesloten die het helemaal niet kunnen helpen dat ze niet gevaccineerd zijn. De CoronaCheck-app en bijbehorende verplichting is wel degelijk bezwaarlijk. De opheffing ervan is dat echter minstens evenzeer, in de huidige verhoudingen althans.
Opheffing van deze Corona-Check-verplichting betekent dan ook: heel veel mensen de horeca uit jagen. Dat vergeten de mensen die klagen over het ‘discriminerende’ karakter van de Corona-Check nogal vaak. Geen check-verplichting gecombineerd met de afwezigheid van andere beschermingsmaatregelen discrimineert die talloze mensen die al meer dan anderhalf jaar extra voorzichtig moeten doen, wegens extra kwetsbaarheden wegens leeftijd, ziekte, zieke partner thuis en noem maar op. Wat Waku Waku wil is daarom gewoon asociaal, net als de mensen die voor de deur staan om die tent open te houden.
Maar we kunnen ook niet zeggen: best, wat maakt het uit, prima, zo’n CoronaCheck. Die CoronaCheck is niet prima, vooral niet vanwege de bijbehorende ID-check. Een pleidooi om het ding te schrappen, maar tegelijk op serieuze coronamaatregelen aan te dringen, is niet misplaatst, ook als de vooruitzichten dat we daarin snel veel steun en resultaat vinden niet zeer groot zijn. Het is zeer verkeerd om deze pas al te gelijkmoedig te behandelen als iets onbeduidends. Het is wel degelijk een onding dat gehekeld dient te worden, ook als is het loslaten ervan zonder er iets beters voor in de plaats te stellen nu geen erg goed idee.
Wat doen we intussen zelf? Die CoronaCheck wel of niet accepteren in je persoonlijke leven? Het voelt niet goed, het voelt als buigen voor weer een autoritaire controlemaatregel. Toch denk ik dat we ons gevoel voor proporties een beetje moeten bewaren. Het is immers bepaald niet alsof we zonder corona-check nooit een ID hoeven te laten zien. En waar het bij een CoronaCheck vooral gaat om vrijetijdsbesteding, daar gaat het bij veel andere ID-plichten om dingen waar je veel minder makkelijk aan ontkomt. Weiger je ID-check bij de kroeg, dan kom je er niet in, maar kun je thuis je pilsje pakken. Weiger je ID-check bij een demonstratie, en vinden ze er geen bij het fouilleren na aanhouding, dan kan de politie je in vreemdelingenbewaring stoppen om er achter te komen wie je bent, of erger. Dan verlies je meer dan enkel je uitgaansavond.
Ga je naar een ander land, dan heb je veelal je ID bij je: in veel landen heerst een complete identificatieplicht, en ik ken weinig mensen die dat standaard principieel weigeren en het ding thuis laten als ze op vakantie gaan of voor werk dan wel studie in een ander land verblijven. Je hoeft dat niet leuk te vinden. Maar werk je het actief tegen? In veel landen geldt bovendien de eis dat je…. gevaccineerd moet zijn voor een hele reeks van ziektes. Anders kom je er niet in. Noemen we dat ‘discriminatie’?
Maar de controle begint al dichter bij huis. Als ik voor mijn uitkering naar het stadskantoor moet, dan vragen ze daar ook om mijn ID. Ik ben dan verplicht die te tonen. Voor mijn DigiD heb ik mijn burgerservicenummer nodig. En dat is maar een deel van de ID-controles die ik in mijn dagelijks leven kan tegenkomen. In trein en bus hanteer ik de OV-chipkaart. In de bibliotheek een bibliotheekpas die ik heb verkregen via mijn status als uitkeringsgerechtigde, dus ook indirect weer via een ID-check. Andere mensen hebben een iets ander leven, en lopen op andere punten tegen identiteitscontrole aan. Mensen zonder ID lopen helemaal tegen allerlei ellende aan en worden alom buitengesloten en erger. Weten we echt zeker dat, terwijl we al die dingen veelal min of meer gelaten tolereren – ten onrechte overigens, waar het om de vrijheid van mensen zonder ID gaat! -, deze CoronaCheck het waard is om te vuur en te zwaard te bestrijden, desnoods ten koste van elkaars gezondheid?
Dat gecontroleer van IDs is vanuit anarchistisch oogpunt, dus ook voor mij, allemaal principieel onaanvaardbaar. Het is onderdeel van de oprukkende controlemaatschappij. Maar gaan we dat allemaal boycotten en individueel weigeren? Is dat te doen? En wat maakt de huidige CoronaCheck zo heel erg veel anders en erger dan al die bestaande controlemaatregelen? Het is allemaal verwerpelijk. Het is allemaal reden om deze maatschappij door een vrije en solidaire samenleving te willen vervangen. Het is ook reden om, als je je ID toont om ergens in te komen, dat met merkbare tegenzin te doen en uit te stralen dat je het een inbreuk vindt. Want dat is het! Ik wil dat coronapas en ID-check worden geschrapt en door georganiseerde solidaire bescherming tegen het virus worden vervangen. Dat laatste is echter niet wat Waku Waku en haar verdedigers bepleiten! Die willen gewoon leve-de-lol-en-de-omzet, hoe ziek mensen er ook van worden.
Ik respecteer het als mensen, vanwege de CoronaCheck en vooral ID-controle, momenteel afzien van horeca-bezoek. Ik hoop dat die mensen mij ook respecteren als ik afzie van bezoek aan locaties waar mijn corona-veiligheid onvoldoende is gewaarborgd, bijvoorbeeld als die CoronaCheck is opgeheven zonder dat er iets beters voor in de plaats is gekomen. Maar draagt het weigeren om de CoronaCheck te gebruiken om naar kroeg of concert te gaan, aan de noodzakelijke strijd voor een andere maatschappij iets bij? In de huidige verhoudingen zeg ik: die verplichte CoronaCheck-app en wat er aan hangt is een halfzacht onding. Maar ga ik zij en zij met fascisten en cynische middenstanders het ding te vuur en te zwaard bestrijden en daarmee fascisten hun zin en het virus extra ruimte geven? No way!
Noten:
1 Pyt van der Galiën, ‘Neonazi’s vormen “beschermend cordon” rond veganistisch wappierestaurant in Utrecht’, Krapuul, 28 september 2021, https://krapuul.nl/politiek-blog/2764461/neonazis-vormen-beschermend-cordon-rond-veganistisch-wappierestaurant-in-utrecht/
2 ‘Ons Team Planet: kandidaten Tweede Kamerverkiezingen’, Partij voor de Dieren, https://www.partijvoordedieren.nl/kandidatenlijst-tweede-kamerverkiezingen-17-maart-2021
3 Emma Thies, ‘“Nazi’s fuck off”: demonstranten op de stoep bij Utrechts restaurant dat coronapas weigert’, AD, 28 september 2021, https://www.ad.nl/binnenland/nazis-fuck-off-demonstranten-op-de-stoep-bij-utrechts-restaurant-dat-coronapas-weigert~ac37fa63/ , de mensen met de kartonnen borden links in beeld, en ook op sommige van de foto’s. Uit het artikel blijkt volstrekt onvoldoende dat deze antifascisten dus nadrukkelijk tegen de beschermers van het restaurant stelling namen, en niet tot die groep behoorden. Gelukkig is er Twitter, met onder meer deze tweet van Elz Rebelz op 28 september 2021: https://twitter.com/rebelzzzz1/status/1442840207326388228?s=21 [en niet te vergeten haar stuk hier]
4 Mooi wordt dit punt gemaakt in Chris Klomp, ‘Tweedeling in je broekje’, chrisklomp.nl, 28 september 2021, https://chrisklomp.nl/tweedeling-in-je-broekje/
- Ook verschenen bij PeterStormt
