Een hele reeks niet zeer spectaculaire, maar wel belangwekkende gebeurtenissen in deze Strijdkroniek. Een gevangenisopstand, een vakbondsconflict. Maar ook vrij veel rond verkiezingen her en der, jawel. Niet omdat verkiezingen een effectief middel tot emancipatie en bevrijding zijn, want dat zijn verkiezingen niet. Wel omdat in verkiezingstijd en verkiezingsstrijd vaak sociale spanningen voelbaar worden die een betekenis hebben die verder gaat dan die stembusstrijd zelf. Laten we niet vergeten dar de grote revolutie in Myanmar uitbrak als antwoord van een boze bevolking op een staatsgreep waarmee de militairen een verkiezingsuitslag terzijde schoven die hen niet beviel.
- Benin: verkiezingen
- Ecuador: verkiezingen en meer
- VS: gevangenisprotest in St Louis
- VS: vakbondsstemming Amazon, Alabama
Benin: verkiezingen
We beginnen in Benin, een West-Afrikaans land grenzend aan Nigeria. In 1991 is daar een soort democratische machtswisseling geweest: voor het eerst verloor een zittend president niet alleen de verkiezingen maar erkende hij nog zijn nederlaag ook. De laatste jaren is van deze modeldemocratie weinig overgebleven. De huidige president, Patrice Talon, had kort na zijn aantreden beloofd om maar een enkele ambtstermijn aan te blijven. Maar hij kon de verleiding van de macht niet weerstaan, en ging toch over tot ambtstermijn nummer twee. Een gebroken belofte, en dat maakt mensen logischerwijs boos.
Oppositiekandidaten werden gedwarsboomd, van verkiezingsdeelname uitgesloten, het land uit gedreven, met twijfelachtige beschuldigingen belaagd. Overigens komen veel van die kandidaten ook uit de buurt van de macht. Eentje ervan was eerder premier, een ander burgemeester en zoon van een eerdere president, een derde zakenman. Twee oppositiekandidaten deden wel mee: Corentin Kohoué en Alassane Soumanou. Die laatste was eerder minister geweest, ook weer een teken dat politiek stoelendans waarmee een kleine groep elkaar de topfuncties betwist. Maar ja, zie #Rutte en #kabinetsformatie, voor voorbeelden dichter bij huis.(1) Talon zelf is ook een zakenman en doet in katoen.(2)
Het team van president Talon vindt overigens dat er niets mis is met de democratie. Alain Arounla, minister van Communicatie: ‘We hebben het niet nodig dat iedereen als kandidaat meedoet om een verkiezing representatief te kunnen noemen. Zodra de regeringspartij en de oppositie vertegenwoordigd zijn, is een verkiezing compleet – en is de democratie operationeel.’ Om die democratie ‘operationeel’ te houden is ook nog bedacht dat partijen 424.000 dollar moeten neertellen om een lijst in te dienen bij parlementsverkiezingen.(3)
Maar het was vooral de schending van de belofte om het bij een enkele termijn te laten, die protest uitlokte. Donderdag 8 april: protesten in Savé veiligheidstroepen in actie, twee dodelijke slachtoffers volgens overheidsfunctionarissen, en zes gewonden volgens gezondheidswerkers. Ook vijf andere steden, waaronder Parakou en Voutouno maakten protesten mee. ‘Vijf jaar betekent vijf jaar’, zo citeert de BBC demonstrant Rodrigue Amadou. En dus niet nogmaals vijf jaar. Op verkiezingsdag zelf, 11 april, was het in wijken waar de sfeer niet regeringsgezind is, opvallend stil op straat.(4). Ambassades van diverse landen waaronder Nederland riepen tot kalmte op en drongen erop aan dat ‘de verkiezingen voortgang zouden vinden op een vrije en transparante wijze’.(4) Het is in ieder geval nogal transparant dat president Patron het met de vrijheid niet al te nauw neemt. En hoe zullen mensen gaan reageren op de uitslag?
Ecuador: verkiezingen en meer
Uit Ecuador komt het bericht dat de conservatieve zakenman Guillermo lasso de tweede ronde van de presidentsverkiezingen heeft gewonnen. De linkse kandidaat, econoom Andrés Arauz, heeft zijn nederlaag ook al erkend. De uitkomst is nogal verrassend, ze ontliepen elkaar in opiniepeilingen heel weinig. En het rechtse beleid waar Lasso voor staat ontmoet nogal eens forse weerstand. In 2019 dwong een opstand de regering om een neoliberaal bezuinigingspakket maar weer van tafel te halen. De opstand was heftig en indrukwekkend, zoals een artikel van CrimethInc. destijds duidelijk maakte.(5) Lucia Newman in Aljazeera over kandidaat Lasso: “zijn conservatieve economische beleid is helemaal niet zo populair. Maar Ecuadoranen zijn bereid deze bankier en zakenman een kans te geven.’(6)
De verkiezingen kenden aanvankelijk geen twee, maar drie kandidaten. In de eerste ronde deed ook nog een andere linkse kandidaat mee, Yaku Peres. Het had weinig gescheeld of die had de tweede ronde gehaald, en dan had electoraal vandaag hoe dan ook het presidentschap gewonnen. Het liep dus anders. Peres had zijn aanhang opgeroepen om geen van de andere kandidaten te steunen, en Auraz’ eigen overtuigingskracht schoot klaarblijkelijk te kort.
Op de achtergrond speelt meer. Ecuador werd vanaf 2007 bestuurd door een linkse president, Rafael Correa. Die combineerde economische groei met armoedebestrijding, in een tegenstrijdige en uiteindelijk fatale mix. De economie stond in het teken van winstgevende grondstoffenwinning, mijnbouw en dergelijke. Daar roomde de regering genoeg geld van af om in armoedebestrijding te steken, en met resultaat. ‘Onder Correa werd armoede met 38 procent teruggebracht, extreme armoede met 47 procent, en ongelijkheid met bijna 10 procent (zoals gemeten met de Gini coëfficiënt)’.(6) Hoe dat werkt met Gini mag je even zelf opzoeken.
Indrukwekkende sociale verbeteringen! Probleem was echter de manier waarop. Mijnbouwprojecten betekenden maar al te vaak milieuschade, en schending van de bestaansvoorwaarden van inheemse gemeenschappen Die protesteerden herhaaldelijk, en zo ontstond er een breuk in de linkse aanhang, van Correa, waarvan een flink deel zich niet als achterban wenste te gedragen.
In 2017 maakte Correa via verkiezingen plaats voor een van zijn volgelingen, Lenin Moreno. Aanvankelijk volgde die in de voetsporen van Correa, met soortgelijk linksig maar pro-mijnbouw beleid. Na enige tijd maakte hij echter een openlijk neoliberale draai en botste met zijn voorganger. Dat bracht hem op ramkoers met sociale bewegingen, en leidde tot de opstand van oktober 2019. De linkse presidentskandidaat Arauz kan gezien worden als iemand die een terugkeer naar de aanpak van Correa voorstaat.
Probleem is natuurlijk dat er geen enkele garantie is dat ook hij niet onder zaken-pressie een draai naar rechts maakt. Dieper probleem is ook dat hele beleidsmodel van Correa, met de inbreuk op inheemse rechten en de milieuschade die het inhoudt. Peres belichaamt daartegen de weerstand vanuit inheemse gemeenschappen, een weerstand die maar al te rechtmatig is, hoezeer Peres die weerstand ook voor politiek gewin exploiteert. Probleem bij hem is dat hij ieder onderscheid tussen openlijk rechts en wat we mijnbouw-links zouden kunnen noemen, soms lijkt weg te wuiven als helemaal irrelevant. De veranderingswil die onder de arme bevolking – arbeiders, arme boeren, mensen van inheemse gemeenschappen – springlevend is, is aldus verdeeld geraakt over twee electorale alternatieven. Lachende derde bleek vandaag de zakenelite die haar president zag winnen van allebei.
Maar het laatste woord is door bewegingen van onderop – sterke bewegingen, met een indrukwekkende staat van dienst in de sociale strijd – nog geenszins gesproken. Daar, en niet uit de stembus, zit de mogelijkheid om veranderingen door te zetten ten gunste van de arme bevolking, zonder over de rechten van een aanzienlijk deel van die bevolking zelf heen te walsen uit naam van de economische groei.
VS: gevangenisopstand St Louis
Heel iets anders nu! Op zondag 4 april protesteerden gevangenen in de Amerikaanse staat St. Louis. De radicale website It’s Going Down informeert ons er over.(8)
Gevangenen sloegen ramen in van binnenuit, en brandend spul vloog naar buiten. Gevangenen riepen: “We want court dates!’ Wij willen data waarop we daadwerkelijk voor de rechter moeten verschijnen. Kennelijk betreft het mensen die vast zitten terwijl ze op hun proces wachten en maar niet te horen krijgen wanneer dat gaat plaatsvinden.
Deze gevangenisopstand, want dat was het, vond plaats in het City Justice Center, een centrum waar zich van alles en nog wat bevindt, maar overduidelijk geen ‘justice’. Het was niet het eerste protest dit jaar in deze gevangenis: in februari was er een soortgelijke gevangenisopstand, en eind december 2020 was er ook al protest. Dat ging toen om voeding, bescherming tegen COVID en het recht op bezoek.
Verzet en protest in gevangenen is de laatste jaren wijd verbreid in de VS, en verdient ook in Nederland wat meer aandacht dan het krijgt. Wie weet brengen we via zulke aandacht mensen mee op ideeën.
VS: vakbondsstemming Amazon, Alabama
Ten slotte een belangrijk arbeidsconflict in de VS, met vooralsnog een ongunstige afloop. Het betreft arbeiders bij het gigantische digitale warenhuis Amazon. In de vestiging van dat bedrijf in Bessemer, in de staat Alabama, probeerde een vakbond via een wettelijk voorgeschreven verkiezing in het bedrijf erkenning af te dwingen. Die vakbond, de Retail, Wholesale and Department Store Union oftewel RWDSU, heeft die verkiezing echter verloren.
Dat is een slag in het gezicht van arbeiders. Want hoewel gevestigde vakbonden veelal gezagsgetrouw opereren en weinig voor elkaar krijgen, zetten ze toch een zekere rem op de ondernemersmacht die zonder vakbond neerkomt op almacht. Erkende vakbonden bieden vaak enige bescherming, en dat is beter dan niets. Natuurlijk willen anarchisten een ander type arbeidersbond: eentje met rechtstreekse zeggenschap van de arbeiders, eentje die echt een vuist maakt tegen de baas, eentje die niet meegaat in bedrijfsbelang. Maar waar zoiets ontbreekt – vrijwel overal – is opkomen voor het beetje vakbondsrechten dat er is, toch nodig. Anders krijgt de dictatuur van het management helemaal vrij spel.
De stemming werd geregeld door de National Labor Relations Board, het daartoe ingestelde staatsorgaan. De uitslag sprak duidelijke taal: 1798 stemmen tegen de vakbond, 738 voor, zo bericht The Guardian (andere berichtgeving geeft soms iets andere cijfers maar ongeveer dezelfde verhoudingen). Er was een geschil over 505 uitgebrachte stemmen, maar overwinning en nederlaag konden daardoor niet meer van plek verwisselen.(9)
De vakbondsverkiezing vond bepaald niet in volle vrijheid plaats. Amazon dwong arbeiders naar vergaderingen te komen waarin ze door directiewoordvoerders werden bewerkt en tegen de vakbond opgezet. Flexwerkers werden in anti-vakbondskledij gehesen als levende reclamezuil. Personeelsleden kregen tekstberichtjes van het bedrijf: stem niet voor die vakbond! Van ruimte voor vakbondsmensen om op de werkvloer openlijk de voordelen van een vakbond uiteen te zetten, was geen sprake. Het was een openlijk ongelijke race.(10) En dit was in Alabama, een staat in het zuiden van de VS, een regio die bekend staat als uitermate vakbondsvijandig qua bestuur en politiek klimaat. belangrijk is hier wel degelijk de flinke minderheid die zich wel voor de vakbond durfde uit te spreken.
Maar er is meer over te zeggen. Waarom hechtten veel arbeiders kennelijk toch enig geloof aan bedrijfspraatjes dat een vakbond geld kost en weinig oplevert? Een verslag in Payday Report(11) geeft twijfel weer of de aanpak van de RWDSU wel erg verstandig was. Uit gesprekken met arbeiders ter plekke bleek dat mensen gewoon niet goed wisten wat een vakbond was en deed. Mensen vertrouwden de vakbond niet, en waarom zouden ze ook? Als ze de vakbond maar amper kennen?
Waar een vakbond bedrijfsverkiezingen voor erkenning wint, is er doorgaans een langere periode voorafgegaan waarin organisatoren van die vakbond in acties hebben laten zien waar de bond voor staat en wat je via vakbondsorganisatie kunt bereiken. Zoiets kost tijd, veel tijd. Het organisatiecomité van de RWDSU had die lange aanloop echter niet genomen. ‘Terwijl ze een uitbarsting van aanvankelijk momentum en enthousiasme hadden, ontwikkelden ze nooit een sterk organisatiecomité door actie op de werkvloer en organisatie tegen de baas. In plaats daarvan overhaastte ze een vakbondsverkiezing of bedreven wat in vakbondskringen bekend staat als ‘hot shopping’, waar vakbondsorganisatoren voordeel hopen te doen met ene uitbarsting van woede (…) over zaken als slechte COVID-arbeidsomstandigheden en een snelle vakbondsverkiezing te winnen.’ Geduldig organiseren en actie van de grond krijgen in plaats van snel willen scoren, dat is de betere aanpak, zo valt uit dit artikel op te maken. Het klinkt als verstandige taal.
Hoe nu verder? Veel linkse commentatoren vestigen hoop op nieuwe wetgeving die het makkelijker moet maken voor vakbonden om erkenning af te dwingen. Zulke wetgeving is in de maak: de Protecting the Right to Organize Act oftewel de PRO Act. Die is intussen door het Huis van Afgevaardigden heen, maar de Senaat zit nog in de weg.(12) Komt die wet er, dan is daarmee iets meer ruimte voor vakbondsorganisatie geregeld… op papier. Om die wet te benutten, is evengoed organisatie van onderop nog altijd beslissend, anders leggen ondernemers de wettelijke bepalingen doodleuk naast zich neer, zoals ze met huidige wetgeving ook maar al te vaak doen.
Het zou een tragedie zijn als na de nederlaag bij Amazon arbeidersactivisten de blik van de werkplek zouden afwenden en voornamelijk nog naar Washington, Congresleden en wetgeving gingen kijken. Eigen initiatief en kracht is het enige handvat waarvan arbeiders echt op aan kunnen. Daar, en niet in wet en staatsbestuur, zit onze solidaire kracht.
Noten:
1 ‘Benin elections: The fight for a democratic future’, BBC, 11 april 2021, https://www.bbc.com/news/world-africa-56690689
2 ‘Opposition sidelined as Benin votes in presidential election’, Aljazeera, 11 april 2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/4/11/benin-votes-in-presidential-election-opposition-sidelined
3 ‘Benin elections: The fight for a democratic future’, BBC, 11 april 2021, https://www.bbc.com/news/world-africa-56690689
4 ‘Opposition sidelined as Benin votes in presidential election’, Aljazeera, 11 april 2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/4/11/benin-votes-in-presidential-election-opposition-sidelined
5 ‘The Uprising in Ecuador: Inside the Quito Commune’, CriemethInc., 14 oktober 2019, https://nl.crimethinc.com/2019/10/14/the-uprising-in-ecuador-inside-the-quito-commune-an-interview-from-on-the-front-lines
6 ‘Banker Lasso wins surprise victory in Ecuadoran election’, https://www.aljazeera.com/news/2021/4/12/banker-lasso-wins-surprise-victory-in-ecuador-election
7 Luis Ortiz, ‘The will of the Ecuadorian people is under threat’, Aljazeera, 9 april 2021, https://www.aljazeera.com/opinions/2021/4/9/ecuador-elections-3
8 Lena Mercer, ‘ St Louis jail Again Expodes in Rebellion’, It’s Going Down, 5 april 2021, https://itsgoingdown.org/st-louis-jail-again-explodes-in-rebellion/
9 Michael Sainato, ‘ Amazon workers in Alabama vote against forming company’s first union’. The Guardian, 9 april 2021, https://www.theguardian.com/technology/2021/apr/09/amazon-union-vote-result-latest-news-bessemer-alabama-plant
10 Alex N. Press, ‘Amazon Waged a Brutal Anti-Union Campaign. Unsuprprisingly, They Won’, Jacobin, 9 april 2021, https://jacobinmag.com/2021/04/amazon-bessemer-union-drive-vote-nlrb
11 Mike Elk, ‘ Flawed Approach Sunk Amazon Union Drive, But Birthed National Movement’, Pay Day Report, 9 april 2021, https://paydayreport.com/flawed-approach-sunk-amazon-union-drive-but-birthed-national-movement/
12 Rand Wilson en Peter Olney, ‘The Message from the Amazon Union defeat in Alabama is Clear: Keep organizing’, In These Times, 9 april 2021, https://inthesetimes.com/article/amazon-union-defeat-alabama-bessemer-rwdsu-pro-act
- Ook verschenen bij PeterStormt
- Uitgelichte afbeelding: Photo by Bryan Angelo on Unsplash
