Deze week twee berichten, allebei over geweld tegen vrouwen, heftige protesten daartegen, en de reactie van de staat. Er is meer gebeurd, waar we niet aan toe komen vandaag.
Zo lees ik dat Dimitris Koufontinas, politiek gevangene in Griekenland, gestopt is met zijn hongerstaking. Zijn strijd heeft afgelopen weken omvangrijke solidariteitsacties opgeroepen. Verder gaat het bloedige drama in Myanmar verder, met dagelijks verder oplopende dodentallen door de intense repressie die het militaire bewind tegen de protesterende bevolking uitoefent. Beide belangrijke onderwerpen, maar ik laat ze nu dus liggen.
Groot-Brittannië: femicide, wakes en politiegeweld
Een reeks schandalige en schokkende gebeurtenissen vormen de hoofdmoot van deze Strijdkroniek. Ze speelden zich af in Groot-Brittannië, en ze zijn bepaald nog niet voorbij. Ze betreffen een moord op een vrouw, pogingen om daartegen vreedzaam actie te voeren, pogingen die beantwoord werden met politiegeweld dat zo onverwacht grof was dat zelfs politici uit het establishment er schande van spraken. Het ziet er niet naar uit dat de ophef onmiddellijk verdwijnt.
De reeks gebeurtenissen begon op 3 maart 2021. Dat is de dag dat Sarah Everard, een vrouw van 33 jaar, voor het laatst levend is gezien. Ze was op weg naar huis, maar kwam daar niet aan.(1) Op 10 maart werd haar stoffelijk overschot gevonden. Politie hield een 48jarige man aan, verdacht van ontvoering en moord op de vrouw.(2) Zijn naam: Wayne Couzens. Zijn baan: politieagent.(3) Sarah Everard was klaarblijkelijk door een politieman vermoord.
De schok en de woede waren groot. De aandacht kwam snel te liggen op hoe wijdverbreid en systematisch het geweld tegen vrouwen ook in Groot-Brittannië is. Wat gegevens om een indruk te geven.(4)
‘De feiten zijn grimmig: elke dag sterft er een vrouw door toedoen van een man, volgens de Femicide Census uitgevoerd door Karen Ingala Smith en Clarrie O’Callaghan. Volgens hun sombere calculatie zijn er 1425 vrouwen en meisjes gedood in het VK tussen 2009 en 2018. De organisatie End Violence Against Women kwam in januari 2021 met een rapport, met een reeks gruwelijke statistieken: ‘bijna een op de drie vrouwen ervaart huiselijk geweld, twee vrouwen per week worden in Engeland en Wales gedood door hun huidige of vroegere partner, elk jaar worden meer dan een half miljoen vrouwen verkracht of aangerand.’
Aan de politie hebben vrouwen na verkrachting bar weinig. ‘Veroordelingen wegens verkrachting, die sinds 2017 in aantal dalen, zakten dit jaar naar een dieptepunt – slechts 1,4 procent van de zaken die aan de politie gemeld werden leidden tot een aanklacht door de CPS (het Openbaar Ministerie, PS) Minstens 1000 mannen minder dan twee jaar geleden worden momenteel op beschuldiging van verkrachting vervolgd.’ Wie nog denkt dat het strafrecht vrouwen tegen verkrachting verdedigt, heeft hier wat extra stof tot nadenken.
Deze cijfers, en de barre realiteit die ze enigszins weergaven, vormden de achtergrond. En nu bleek er dus een vrouw te zijn vermoord door nota bene een politieagent. Er volgde een golf, niet enkel van rouw maar van diepe verontwaardiging, van woede. Rouw en woede zochten een uitweg op straat.
Reclaim these Streets, een feministische groepering, wilde een wake houden in Londen. Vreedzaam in de publieke ruimte staan, met lichtjes ter herdenking, een kalme en waardige actie. De politie van Londen gaf daaraan echter geen enkele ruimte. De organisatie deed pogingen om de zaak coronaproof te organiseren, en trachtte dat aan de politie duidelijk te maken. De politie werkte op geen enkele manier mee. Sterker, de politie dreigde met zware boetes en strafvervolging. Reclaim These Streets zag zich genoodzaakt de wake af te blazen en riep mensen op om thuis te blijven. Een andere groep, Sisters Uncut, riep mensen wel op om samen te komen voor de wake, ‘ter nagedachtenis van Sarah Everard en al diegenen die gedood zijn door gegenderd geweld en staatsgeweld’.(5)
Niet iedereen liet zich zomaar naar huis commanderen door of onder druk van de politie. Met goede reden! De politie verbood een wake en protest tegen een moord waarvan dus een politieagent werd verdacht. Dat zag er al akelig uit. Het zou nog erger worden.
Op zaterdag 13 maart, de avond en plek van de geplande maar gecancelde wake stroomden vrouwen en hun bondgenoten samen. Honderden, later duizenden. Een kalme, indrukwekkende menigte. Diepe verontwaardiging., ook over het politieverbod. De 62-jarige Deborah Bestwick vroeg zich af: “De ironie ervan is zo expliciet – ga je vrouwen van de straat slepen vanwege een vrouw die van de straat is gesleept?’
Aanvankelijk was de sfeer nog rustig. Er was een symbolische minuut stilte. Er was een toespraak die bij gebrek aan geluidsversterking door de aanwezigen zin voor zin werd herhaald, zodat iedereen het kon verstaan. ‘Terwijl ze sprak, drong de politie op naar de muziektent (bandstand in het Engels; de plek waar de sprekers zich bevonden, PS), waarbij sommigen van hen de herdenkingstekens vertrapten, en duwden de sprekers opzij.’ Aanwezigen begonnen boe te roepen, waarna de spreekster alsnog kon uitspreken. De politie was enigszins teruggedeinsd. Maar snel erna verklaarden agenten de bijeenkomst voor beëindigd. Al snel volgden arrestaties en kwaadaardig politiegeweld tegen deelnemers aan wat dus nadrukkelijk als waardige coronaveilige rouwsamenkomst was bedoeld.(6)
De volgende dag dreunde de schok na. Verontwaardiging bij Priti Patel, minister van binnenlandse zaken, die opheldering eiste van de politie. Verontwaardiging ook bij Sadiq Khan, burgemeester van Londen.(7) Cressida Dick, chef van de politie in Londen, legde een oproep om haar functie neer te leggen na de schandalige politieaanval naast zich neer, sprak van ‘leunstoelcritici’ en hield vol dat de politie niet anders kon vanwege het coronagevaar. Reclaim these Streets wees er op dat juist het agressieve politieoptreden mensen in gevaar had gebracht, het gevaar van coronabesmetting inbegrepen.(8)
Dat coronaveiligheid een smoes is en geen serieuze reden bleek intussen uit het feit dat er elders in Groot-Brittannië wel degelijk wakes zijn gehouden, bijna overal zonder groot gedoe. Wederom een puntje tegen de politiepretentie dat ze vooral bezig zijn met gezondheid en verstandige voorzorgen. Afgelopen zondagavond zijn wederom honderden mensen in Londen aan het protesteren geslagen. Dat kreeg de vorm van een boze optocht waarin tegelijk geprotesteerd werd tegen nieuwe wetgeving in de maak waarmee de politie nog meer bevoegdheden dreigt te krijgen. Nu liet de politie demonstranten, duizend in getal, begaan.(9) Kennelijk is corona niet elke avond een gevaar. Of zouden er andere afwegingen spelen?
Intussen is het grondig te hopen dat dit protest vervolg krijgt, uitbreiding, in de breedte en in de diepte. Het is meer dan hoog tijd dat de arrogantie van de seksistische en geüniformeerde macht getrotseerd wordt, in een strijd tegen patriarchale onderdrukking die dag in dag uit levens van vrouwen kost.
Twee punten verdienen het om er uitgelicht te worden. Het eerste heeft met representatie te maken, met het idee dat het vooruitgang is als we in alle lagen van de machtsstructuur mensen uit onderdrukte groepen treffen, zodat mensen van die onderdrukte groepen zich bevestigd en erkend en gesterkt voelen. Het idee is geen onzin: waar vrouwen in hoge kringen aanwezig zijn, is er kennelijk een drempel op weg naar vrouwenemancipatie verwijderd of minder hoog geworden. Maar het is maar een zeer beperkte vooruitgang, zolang de machtsstructuur zelf intact blijft. Een structuur kan patriarchaal zijn en seksistisch, en tegelijk een vrouwelijke premier hebben, of een koningin.
Precies dat zien we nu ook. ‘Dat deze brute reactie op de vrouwen die samenkwamen om te herdenken plaats vond onder de leiding van de eerste vrouwelijke politiecommissaris van de Metropolitan Police en de vierde vrouwelijke minister van binnenlandse zaken, is een bittere feministische ironie. Het zou een geheugensteuntje moeten zijn om ons er aan te herinneren dat we de werking van het systeem moeten veranderen, en niet alleen de gezichten die het systeem besturen.’ Aldus schaduw-procureur generaal van Engeland en Wales Shami Chakrabarti, die er meteen op wijst dat een nieuwe wet om politiebevoegdheden nog verder uit te breiden nu bepaald geen goed voornemen is.(10) Of we dit soort geluiden blijven horen als het protest is gaan liggen, is maar weer de vraag.
Het tweede punt betreft het politieoptreden in het algemeen. Nu is er verontwaardiging over hoe de politie vreedzaam rouwende vrouwen aanviel. Toen de politie vreedzaam ongehoorzame klimaatactivisten van Exctinction Rebellion te lijf ging, was die verontwaardiging minder. En zwarte mensen maken politiegeweld mee op dagelijkse basis. Klassenheerschappij, witte overheersing en patriarchaat: de politie is van deze overheersingsvormen al vanouds de gewapende arm. Het is schokkend om te zien dat de politie nu dus ook rouwende vrouwen tot doelwit maakt van repressie. Maar het is verkeerd om te doen alsof politiegeweld in het algemeen in Groot-Brittannië iets uitzonderlijks is.
Mexico: opstandigheid tegen femicide
Ook in Mexico protesteerden mensen fel tegen femicide, de moord op vrouwen. Dat protest vindt in Mexico vaker met grote felheid plaats. Nu was Internationale Vrouwendag, 8 maart, er het moment voor.
Vrouwen probeerden een speciaal aangelegde metalen muur neer te halen waarmee de president het Nationale paleis tegen vernielingen dacht af te schermen. Politie vond het gebruik van pepperspray tegen de actievoerende vrouwen kennelijk gepast. Bij de confrontaties die volgden, raakten volgens een politiefunctionaris ‘19 burgers’ – demonstranten? kennelijk – gewond, en maar liefst 69 agenten. Ik ben erg benieuwd naar de verwondingen aan politiekant. Met zulke beschermende pakken is de kans op iets meer dan wat blauwe plekken toch niet buitengewoon groot.
Dat vrouwen zo boos zijn heeft ook in Mexico gegronde redenen. ‘Minstens 939 vrouwen werden het afgelopen jaar slachtoffer van femicide , zo laten officiële cijfers zien.’ President Lopez Obrador, die bekendstaat als wat linksig, heeft weliswaar ‘vrouwen met feministische sympathieën’ benoemd. Maar zijn beleid? ‘Hij heeft bezuinigd op kinderopvang overdag en op opvangcentra voor vrouwen, en promootte het gezin als oplossing van pandemische problemen, terwijl huiselijk geweld omhoog schoot.’
Betogers waren dan ook boos op de president, en op de politie. ‘Waar waren jullie toen ik verkracht werd’, aldus een van de vrouwelijke actievoerders. Vania Palacios, een 19-jarige deelneemster aan de strijd: ‘We willen dat hij ons beschermt op dezelfde manier als hij die gebouwen beschermt”, een duidelijke verwijzing naar die metalen muur.(11)
Interessant aan Mexico dat dit type van fel feministisch verzet er dus helemaal niet uitzonderlijk is. Er is in het land een stevige en radicale beweging, met anarchistische en radicale feministische initiatieven en collectieven als gangmakers van strijd. De anarchistische website It’s Going Down heeft daar eerder een uitvoerig artikel over geplaatst.(12)
Noten:
1 ‘Sarah Everard: Missing woman’s case sends UK into shock’, Aljazeera, 11 maart 2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/3/11/uk-in-shock-after-police-officer-arrested-over-missing-woman
2 ‘Moord op vrouw leidt tot debat over veiligheid op straat’, NOS, 12 maart 2021 (aangepast zaterdag 13 maart), https://nos.nl/artikel/2372300-moord-op-britse-vrouw-leidt-tot-debat-over-veiligheid-op-straat.html
3 Vikram Dodd, ‘Human remains found in the search for missing London woman Sarah Everard’, The Guardian,11 maart 2021, https://www.theguardian.com/uk-news/2021/mar/10/human-remains-found-in-the-search-for-missing-london-woman-sarah-everard
4 Alexandra Topping, ‘Endemic violence against women is causing a wave of anger’, The Guardian, 11 maart 2021, https://www.theguardian.com/world/2021/mar/11/endemic-violence-against-women-is-causing-a-wave-of-anger
5 Molly Blackall, ‘Sarah Everard: Reclaim these Streets cancels its south London vigil’, The Guardian, 13 maart 2021, https://www.theguardian.com/uk-news/2021/mar/13/sarah-everard-vigil-in-south-london-cancelled-organisers-say
6 Emma Graham-Harrison, ‘Police clash with mourners at Sarah Everard vigil in London’, The Guardian, 13 maart 2021, https://www.theguardian.com/uk-news/2021/mar/13/as-the-sun-set-they-came-in-solidarity-and-to-pay-tribute-to-sarah-everard
7 ‘Londense politie krijgt kritiek op ingrijpen tijdens wake voor Sarah Everard’, Nu.nl, 14 maart 2021, https://www.nu.nl/buitenland/6121715/londense-politie-krijgt-kritiek-op-ingrijpen-tijdens-wake-voor-sarah-everard.html
8 Clea Skopeliti en Lucy Campbell, ‘Sarah Everard vigils: Cressida Dick says she will not resign – as it happened’, The Guardian, https://www.theguardian.com/uk-news/live/2021/mar/14/sarah-everard-vigils-metropolitan-police-clapham-cressida-dick-live
9 Aamna Modin en Damien Gayle, ‘ Parliament Square crowd protests against policing of Sarah Everard vigil’ The Guardian, 14 maart 2021, https://www.theguardian.com/uk-news/2021/mar/14/parliament-square-crowd-protest-policing-sarah-everard-vigil
10 Shami Chakrabarti, ‘After the Sarah Everard vigil scandal, who still thinks the police need extra powers?’ The Guardian, https://www.theguardian.com/commentisfree/2021/mar/14/sarah-everard-vigil-police-extra-powers-met-brutal-women-priti-patel-protests
11 Info, cijfers en citaten in het bovenstaande over Mexico ontleen ik aan David Agren, ‘Mexico protests against attacks on women turn violent, as tension with president excalates’, The Guardian, 9 maart 2021, https://www.theguardian.com/global-development/2021/mar/09/mexico-protests-against-attacks-on-women-turn-violent-as-tension-with-president-escalates
12 Scott Campbell, ‘An Overview and Analysis Of Anarchist and Feminist Currents at War With Femicide in Mexico’, It’s Going Down, 18 november 2020, https://itsgoingdown.org/anarchist-feminist-currents-mexico/
Ook verschenen bij PeterStormt
Uitgelichte afbeelding: By Thayne Tuason – Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=85522537
