Een belangrijk punt voor FvD is dat de EU niet deugt. Het online partijprogramma is op dit punt (welk wel) overigens niet erg uitgebreid. We lezen iets over ondemocratische moloch en ‘kartel op kartel’. Wat dat inhoudt, wordt niet duidelijk. FvD zegt dat de EU mislukt is en miljarden kost en de economieën in Zuid-Europa erdoor vernietigd worden. De onderbouwing voor deze beweringen ontbreekt. In het budget voor de EU zijn de miljarden overigens niet terug te vinden. Er zijn genoeg gegevens om te raadplegen, bijvoorbeeld over inkomsten en uitgaven per land. Dan blijkt dat Nederland inmiddels een miljard meer uitgeeft aan de EU dan het binnenkrijgt. De EU kost dus geen ‘miljarden’. Een miljard is veel geld, maar op de rijksbegroting van 2018 van 274 miljard euro, beslaan de ‘kosten’ voor de EU 0,3 procent. De voordelen van meedraaien in een interne markt zijn hierbij buiten beschouwing gelaten.
Naar de reden waarom Europa niet deugt, blijft het gissen. Het kan te maken hebben met de nationalistische signatuur van de partij die toch vooral gericht is op uitsluiting. Er zijn andere redenen te bedenken waarom alt-right partijen als FvD niet veel op hebben met de EU. In Hongarije bijvoorbeeld breekt premier Orbán stelselmatig de rechtsstaat af. Omdat het land onderdeel uitmaakt van de EU, zou de EU het land sancties kunnen opleggen. Dat is een schrikbeeld voor een partij als FvD die de abstractie soevereiniteit stelt boven de concrete rechtsbescherming van de burger.
Hoe worden we wijzer over de opvattingen over Europa? Trots meldt het Renaissance Instituut (RI), het ‘wetenschappelijk bureau’ van FvD, dat ‘dankzij de Brexit het Verenigd Koninkrijk eindelijk weer een democratie kan worden’. ‘Nu Nederland nog‘, voegt het RI er aan toe; voor Nexit dus. Het instituut linkt vervolgens naar een Brits artikel van Mick Hume in Spiked. De Britten werd aangepraat dat alle macht bij Brussel lag en dat de Britten de controle over hun land terug konden krijgen door voor Brexit te stemmen (‘Take back control’). En het klinkt toch geweldig dat het land ‘weer een democratie kan worden’? Dit is framing. Je suggereert namelijk dat het Verenigd Koninkrijk jarenlang gebukt ging onder een dictatuur. Ook binnen de EU is het Verenigd Koninkrijk een soeverein land. Door Brexit wordt het land geen spat democratischer. Wat wegvalt door Brexit zijn alle economische voordelen van opereren op een gezamenlijke markt.
Wat schrijft Hume over de EU en Brexit? Dat Brexit een voorwaarde is om het Verenigd Koninkrijk een echt democratische samenleving te maken. Het VK is als gezegd al een democratische rechtsstaat, vermoedelijk nog meer binnen de inbedding in de EU dan erbuiten. Hume noemt de EU niet alleen on-, maar zelfs anti-democratisch. Volgens hem zijn de volkeren van Europa beroofd van de mogelijkheid over hun eigen lot te beslissen. Klinkt ernstig, maar hij legt niet uit hoe. Door iets heel hard te roepen, is het nog niet waar. De tweede reden waarom Brexit moet, volgens Hume, is de uitslag van het Brexit-referendum. Om een marge van twee procentpunten ‘het grootste democratische mandaat in de geschiedenis’ te noemen, is nogal een overdrijving. En bovendien gaat Hume erg gemakkelijk voorbij aan een groot democratisch gebrek van het referendum. Het is immers bekend dat de Leave-campagne met het inmiddels failliete bedrijf Cambridge Analytica de kiezers met nepnieuws beïnvloedde.
Er volgen nog meer grote beweringen zonder onderbouwing. Het doel van de EU was volgens Hume de soevereiniteit en democratie onderdrukken. Dat klinkt dreigend, maar hij citeert slechts een Spaanse jurist die zegt er geen Europese democratie kan zijn omdat er geen Europees volk (demos) is. De natiestaat zou de enige basis voor een werkende democratie zijn. Over het al dan niet ontbreken van democratie in de EU zegt het niets. Dan citeert hij de Britse historicus Hobsbawm over het ‘democratisch tekort’ van de EU. Maar die zegt dat de EU in zijn ogen gebouwd is op een niet-democratische basis, in de zin dat het niet begonnen is als gekozen democratie. Dat klopt, want er zijn pas later rechtstreekse verkiezingen voor een Europees Parlement gekomen. Hume maakt hiervan dat de EU een inherent anti-democratisch karakter draagt en dáárom niet te hervormen is. Hume creëert het beeld van de EU als een complot van de elite tegen de bevolking. Voor de achterban van FvD (en PVV) gaat het er vermoedelijk makkelijk in, want het klinkt als aannemelijke verklaring voor zaken waar je weinig grip op lijkt te hebben. Maar wat zegt Hume eigenlijk? Dat de democratisch gekozen regeringsleiders van verschillende politieke kleur van de verschillende EU-landen samenkomen en dan opeens besluiten een eensgezinde veelkoppige dictatuur te vormen. Dat klinkt niet erg logisch en is dat ook niet.
Wat hebben we gezien? Dat alle kritiek op de EU vooral bestaat uit loze woorden en maar heel hard roepen dat het on- of anti-democratisch is. Maar behalve dat roepen en herhalen is er geen feitelijke onderbouwing. Wie ‘Voor Europa, dus tegen de EU’ in zijn partijprogramma of Twitter-biografie heeft staan, roept dus maar wat. Is hiermee dan voor eens en voor altijd het EU-standpunt van FvD onderuit gehaald? Nou nee, want als gezegd was het partijprogramma te mager om echt iets van te vinden. Het artikel van Hume, dat de partij kennelijk aanspreekt, is gebruikt omdat een deel van de retoriek terugkomt in de uitlatingen van Thierry Baudet en zijn partijgenoten. Dit artikel is met aandacht gelezen en ontleed om het politieke discours zo veel mogelijk vrij van nepnieuws en feitenvrij gebazel te houden.
