In een paar dagen tijd zijn de winkels gesloten en zijn de straten leeggemaakt. Gisteren kondigde de regering hardere maatregelen aan, waardoor eindelijk alle economische activiteiten die niet “strategisch” zijn, zouden moeten worden gesloten. Velen vragen zelfs om het leger om de straten te controleren, wat in feite begint te gebeuren. De besmetting is niet gestopt. Vanaf het begin van de epidemie tot 21 maart zijn er in Italië 42.821 mensen besmet geraakt en zijn er 4.825 mensen gestorven. Op 21 maart zijn 793 mensen gestorven.
Leven en dood in afzondering
Ongeveer twee weken na het decreet dat Italië in één grote rode zone veranderde, groeit het isolement. De toegestane redenen en mogelijkheden om het huis uit te gaan worden steeds verder beperkt. Er zijn meer activiteiten stilgelegd. Supermarkten hebben kortere openingstijden. De parken zijn gesloten. De controle van de politie neemt overal toe.
Volgens officiële cijfers zijn er van 11 tot 20 maart 1.650.644 personen door de politie aangehouden. 70.973 personen zijn gemeld en riskeren 3 maanden gevangenisstraf en een boete van 203 euro voor het niet naleven van de bevelen van de overheid. De minister van Binnenlandse Zaken Luciana Lamorgese zei woensdag dat “iedereen zijn eigen controleur moet worden”. Eigenlijk lijkt het erop dat velen al verder zijn gegaan: er zijn mensen die hun quarantaine doorbrengen met het schreeuwen naar mensen die op straat joggen; of het nemen van foto’s van koppels die hand in hand lopen; degenen die de politie bellen als ze een kleine groep mensen zien kletsen op de stoep; of die hun tijd doorbrengen met het leveren van commentaar op Facebook “we hebben het leger nodig, we hebben het leger nodig”.
Op dinsdag is uit een onderzoek in de regio Lombardije, het epicentrum van de uitbraak, waarbij gebruik werd gemaakt van de gegevens van mobiele telefoons, gebleken dat 40% van de mensen nog steeds in beweging is. Maar niemand kan zeggen of ze nog steeds gaan werken, en in dat geval of hun werk nodig is of niet, of dat ze gewoon de deur uit zijn voor een wandeling. Veel eigenaren willen hun fabrieken en bedrijven niet sluiten. Op woensdag sprak de president van de regio Attilio Fontana (Lega) met Chinese artsen die hier zijn om te helpen. De artsen zeiden dat ze verbaasd waren om zoveel mensen nog op straat te zien. Fontana, die enkele weken geleden de Chinezen nog uitgemaakt had voor “levende muizenvreters”, beweerde dat dit aantoonde dat we hardere maatregelen nodig hebben om te voorkomen dat mensen naar buiten gaan. En die kwamen er dan ook. In sommige regio’s, zoals Lombardije, beperkten ze nog meer de mogelijkheden voor de mensen om de deur uit te gaan.
Bovenal heeft de minister-president Antonio Conte gisteravond om 23.00 uur het land toegesproken en aangekondigd dat alle economische activiteiten gesloten worden die niet als strategisch worden beschouwd. Dit gebeurde na een lange vergadering met Confindustria (Algemeen Verbond van Italiaanse Industrie) en de belangrijkste vakbonden. De eerste was tegen de sluiting van fabrieken en productielocaties, tot gisteren, toen zij aankondigde dat zij zou instemmen met het volgen van de aanwijzingen van de wetenschappelijke autoriteiten. De laatstgenoemden werden door de strijd en de stakingen van de werknemers gedwongen om deze maatregel te vragen. Toch is het niet duidelijk wat er precies zal worden gesloten.
De quarantaine is echter een volledige vertekening van het individuele en collectieve gedrag. Slaap-waak cycli veranderen, hoe vaak je eet en naar het toilet gaat verandert, de verslaving aan sociale netwerken en het internet neemt toe. Op het eerste weekend van isolatie begonnen muzikanten en dj’s met het organiseren van concerten en feesten op Facebook, Instagram en andere virtuele ruimtes. Totdat het copyright-algoritme ze ontdekte, verspreidden ze muziek in de geïsoleerde huizen.
Van sommige balkons hangen Italiaanse vlaggen, en veel door kinderen geschilderde posters melden “alles komt goed”. Een regenboog is dan zichtbaar boven de letters. Al snel begonnen de flashmobs uit het raam. Tijdens de eerste werd het volkslied vanuit de ramen gespeeld. Velen deden mee, vele anderen zetten heel verschillende liedjes op: van folk muziek tot antifascistische liedjes. Nu spelen mensen op veel plaatsen om 18 uur ’s avonds muziek op hun balkon en veel mensen leunen uit hun raam. Het is dan dat we onze buren ontmoeten, mensen die altijd heel dichtbij hebben gewoond, maar die we in veel gevallen nog niet eerder hebben gesproken.
Naarmate het moeilijker wordt beneden, in de openbare ruimte, zijn mensen naar het dak gegaan om te sporten of om wat tijd in de open lucht door te brengen. Als het tijd is voor een aperitief zijn er menselijke gedaantes te zien die de daken van de wijk bevolken en iets drinken. Iedereen respecteert de regel van één meter afstand.
Op straat zijn er geen omhelzingen of handdrukken meer. Negentig procent van de mensen gebruikt een chirurgisch masker en plastic handschoenen. Grote wachtrijen zijn de regel voor elke supermarkt of bakkerij in grote en kleine steden. Als iemand op de stoep een ander mens dichterbij ziet komen aan dezelfde kant van de straat is de eerste gedachte om hem of haar te ontwijken en links of rechts uit te wijken.
Dit is natuurlijk slechts een deel van het verhaal. Dit is de manier waarop de achterhoede leeft en de epidemie en het isolement dat deze heeft veroorzaakt probeert te te overleven, ook psychologisch. Maar er is altijd een frontlinie. Die wordt bemensd door koeriers die overladen zijn met werk, die voedsel en spullen van de ene kant naar de andere kant van de stad brengen. Door werknemers van supermarkten en apotheken die vaak zonder de nodige bescherming werken. Of door de anderen die werken en strijd leveren in fabrieken of in de logistiek. Bovenal zijn er de mensen in de loopgraaf die vechten tegen het virus, de gezondheidswerkers. Zij vechten en sterven als geen ander. 9% van de mensen die ziek zijn met Covid-19 zijn verpleegsters en artsen. In China was het percentage een derde.
De ergste situatie is in de provincie Bergamo. Op veel plaatsen is er geen ruimte meer in de mortuaria, de kerkklokken luiden niet meer omdat ze non-stop aan het luiden waren, en de crematoria kunnen niet alle lichamen aan die binnenkomen, hoewel ze de klok rond werken. Op woensdagavond moest het leger doodskisten naar een andere provincie brengen om de crematies te versnellen.
Solidariteit en economische maatregelen
Vrijwel onmiddellijk begonnen sociale centra, zelfbeheerde ruimtes en grassroots netwerken solidariteit van onderaf te organiseren. In verschillende steden helpen ze zwakke en oude mensen om toegang te krijgen tot voedsel, medicijnen en basisgoederen, zonder dat ze de deur uit hoeven te gaan. Ze hebben zelfbeheerde en gratis distributies georganiseerd voor mensen in nood. Op sommige plaatsen koken ze ook en geven ze voedsel aan daklozen en zeer arme mensen die op straat leven. Natuurlijk doen ook liefdadigheidsorganisaties hetzelfde en nog meer.
De werknemers van de NGO’s zijn begonnen het gezondheidszorgsysteem te ondersteunen om gemarginaliseerde mensen te blijven helpen in informele nederzettingen, vooral in het zuiden van Italië of in de grootste steden, maar ook om hun artsen naar openbare ziekenhuizen te sturen. Artsen zonder grenzen (AZG) hebben dit gedaan in de provincies Lodi, het centrum van de epidemie. Als de situatie niet zo dramatisch was, zou het misschien ironisch klinken. AZG is een NGO die op veel plaatsen actief is, waaronder midden op de Middellandse Zee, waar zij samen met Sos Mediterranée de afgelopen jaren verschillende missies hebben uitgevoerd voor de kust van Libië, aan boord van de Ocean Viking. Om deze reden werden ze hard aangevallen en vervolgd door verschillende politieke partijen en voornamelijk door de Liga, dat wil zeggen de partij waartoe Fontana behoort, de president van de Lombardische regio waar de provincie Lodi is gevestigd.
Solidariteit is heel belangrijk, maar niet genoeg. De economische situatie wordt steeds slechter en zeer gevaarlijk voor de mensen die niet terug kunnen vallen op spaargeld, of dat nu persoonlijk is of van het gezin. Het is moeilijk voor te stellen dat de quarantaine op 3 april zal eindigen, zoals aanvankelijk werd gezegd. Op dit moment lijkt het onmogelijk. Dit betekent dat veel mensen binnenkort een maand zonder werk en inkomen zullen zitten. En toch zullen ze hun huur moeten betalen en in de basisbehoeften moeten voorzien.
Op dinsdag is het regeringsdecreet met de eerste economische maatregelen in werking getreden. Het voorziet in 25 miljard euro en hoopt nog eens 340 miljard te kunnen mobiliseren. Dit zijn cijfers die we al jaren niet meer horen. Zelfs niet tijdens de crisis die in 2008 uitbrak. De reden was het “Europees begrotingspact” en het verbod om de staatsschuld te verhogen. Uiteindelijk lijkt het erop dat er een virus nodig was om af te wijken van dit neoliberale dictaat! Duizenden mensen hebben tijdens de laatste economische crisis in Griekenland, Italië, Spanje en Portugal het leven verloren of zijn arm geworden, en de regeringen hebben niets gedaan. Nu wordt het voor iedereen duidelijk dat het mogelijk was geweest om niet te bezuinigen op de overheidsuitgaven op het gebied van gezondheidszorg, onderwijs en sociale rechten.
Ook al stelt het decreet veel geld beschikbaar, de situatie is zo rampzalig dat het niet genoeg zal zijn (in feite bereidt de Europese Centrale Bank zich voor om nog eens 750 miljard euro toe te wijzen). Het probleem is niet alleen de hoeveelheid geld, maar ook het soort economische maatregelen dat de regering heeft genomen. Na 30 jaar van bezuinigingen op de openbare gezondheidszorg zijn de toegewezen 3,5 miljard euro niet genoeg. Bovendien zullen de buitengewone sociale vangnetten die door het decreet worden geboden, veel soorten werknemers niet ondersteunen: huishoudelijk personeel, mensen met een baan in de informele economie, mensen die buiten het boekje werken, enzovoorts.
Het wordt elke dag duidelijker dat er een universele maatregel nodig is. We noemen dat “quarantaine basisinkomen” en we denken dat het betaald moet worden door de eigenaren en de superrijken met een eigendomsbelasting. Deze maatregel moet tijdens de epidemie worden aangenomen, maar hij moet ook daarna worden voortgezet, om het geld te herverdelen en onze samenleving te versterken. Tot slot voert het decreet enkele zwakke maatregelen uit met betrekking tot rekeningen en leningen, waarbij de betalingen enkele weken worden opgeschort, maar het zegt niets over de huurprijzen, die in de grote steden voor velen een groot probleem vormen.
Soort en klasse
Er hangt een vreemd gevoel in de lucht. Het virus heeft een radicale “democratische” kant. Het respecteert niet de sociale orde die in de loop van de eeuwen de menselijke geschiedenis gelaagd heeft gemaakt. Natuurlijk zijn het effect van de epidemie en de maatregelen om deze te stoppen niet voor iedereen gelijk, en dit feit heeft te maken met klasse, geslacht en burgerschap. Maar desondanks verspreidt het virus zich van gevangenen naar bewakers, van cameramannen naar politici, van conciërges naar prinsen. Zonder vaccin of behandeling, en ook al zijn de sociale en klassenverschillen niet verdwenen en in veel gevallen zelfs toegenomen, stelt het virus de mens op de een of andere manier voor zijn bestaan als soort. Dit creëert een gevoel van kwetsbaarheid dat de mens en zijn instellingen doordringt.
Tegelijkertijd komen er ook andere gevoelens aan het licht. Feit is dat alles heel radicaal en heel snel is veranderd. Het is voor iedereen veranderd. Wat als het besef van de mogelijkheid van snelle en radicale veranderingen verschuift van soort naar klasse? Dingen kunnen dus veranderen. Dingen kunnen radicaal en snel veranderen. Dat is nu duidelijk. Op dit moment hangen er Italiaanse vlaggen aan de balkons en verschijnen er politici op de televisie om de werknemers in de gezondheidszorg te bedanken en hen helden te noemen. Maar wat gebeurt er na een tijdje?
Als de epidemie stopt, als er een behandeling of een vaccin wordt gevonden, als we “kudde-immuniteit” bereiken, zal dezelfde vlag dan nog in staat zijn om degenen die het gezondheidssysteem drie decennia lang hebben gesloopt en ons, de gebruikers en de werknemers bij elkaar te houden? Zullen we allemaal “mensen” blijven als de eigenaren de rekening voor deze periode presenteren en ons proberen te laten betalen voor de crisis? Dit zijn open vragen, maar we moeten onmiddellijk naar mogelijke antwoorden zoeken. Vanaf vandaag. Zelfs vanuit de quarantaine of vanuit de arbeidsplekken waar mensen nog steeds gedwongen worden naartoe te gaan.
– Eerder deel hier, via GlobalInfo
