Media werken de huidige en komende terreur tegen anti-Zwarte Piet-actievoerders in de hand. De beschrijving van de fascistische aanval op de KOZP-bijeenkomst in Den Haag afgelopen vrijdag, laat dat duidelijk zien. Op allerlei manieren wordt de gang van zaken zo beschreven dat het veel minder ernstig lijkt dan het daadwerkelijk is. Daardoor komt de gebeurtenis er uit te zien als een vervelend incidentje, en niet als de levensbedreigende naziterreur die het was en is.
Enkele tekenen daarvan. De koppen van heel veel nieuwsartikelen zijn veelzeggend door veel te verzwijgen. Ik neem er vijf. De NOS: ‘Bijeenkomst actiegroep tegen Zwarte Piet met geweld verstoord; vijf aanhoudingen.’(1) RTL: ‘Kick out Zwarte Piet belaagd, jongste verdachte 13 jaar’(2). Het AD: ‘Bijeenkomst van Kick Out Zwarte Piet in Den Haag hevig verstoord, vijf mensen aangehouden’.(3) Omroep West: ‘Vijf aanhoudingen voor vernielingen bij bijeenkomst Kick Out Zwarte Piet in Den Haag’.(4) en Den Haag FM: ‘Vier mensen vast na vernielingen bij bijeenkomst Kick Out Zwarte Piet’.(5)
Wat valt hier op? Het doelwit van de aanval wordt heel duidelijk genoemd: KOZP, veelal voluit geschreven ook, of anders ‘actiegroep tegen Zwarte Piet’. De formulering is steeds passief: KOZP werd aangevallen. Door wie? Er zijn vernielingen aangericht. Door wat voor lui? Ja, er waren wat aanhoudingen wegens die vernielingen, dat mogen we ook nog weten. Maar de nadruk ligt op het doelwit van de actie. Aandacht voor degenen die KOZP iets naars wilden aandoen, ontbreekt in de koppen, op het noemen van die paar arrestanten na.
Dat is handig voor de aanvallers, die niet benoemd worden als het gevaar dat ze zijn. Het is ook handig voor journalisten en redacteuren. Die hoeven zich dan niet af te vragen hoe je een grote knokploeg van meerdere tientallen agressieve, met vuurwerk bewapende witte mannen, zou mogen omschrijven. Zo hoef je deze lui dus niet aan te duiden als wat het is: een extreem-rechtse menigte. Een nazi-bende. Op deze manier werken media de aard van de aanval – een fascistische terreurdaad – buiten beeld.
Dat wordt versterkt door soms in de kop ‘vernielingen’ te noemen, en het ‘detail’ dat de fascisten binnen probeerden te dringen, veel minder nadruk te geven door het uit de aanhef weg te laten. Terwijl juist de levensbedreigende agressie de kern van de gebeurtenis was. Vernieling was daar maar een uitwendig – heel vervelend – onderdeel van.
Het kan ook anders, als je wilt. Je kunt in de kop van je stuk gewoon de daders als zodanig aanduiden. Kijk naar het nieuwsartikel van Joop: ‘Tientallen Piet-extremisten vallen bijeenkomst racismebestrijders KOZP aan’.(6) Gewoon duidelijk het politieke karakter van de aanvallers voorop zetten, waarna je het doelwit van de agressors noemt. Beide kanten, daders en slachtoffers. Zodat je als lezer snel ziet wat hier eigenlijk aan de hand is: niet iets naars wat mensen overkomt, maar een gerichte doelbewuste aanval van extreem-rechts op antiracisten.
Het kost weinig moeite om meer misleidende en kwalijke formuleringen in de berichtgeving aan te treffen. In het AD lezen we: ‘Het zou gaan om een confrontatie tussen anti- en pro-zwartepieten clubs, meldt calamiteitensite Regio 15’.(7) Confrontatie tussen pro en anti? Een gerichte, gewelddadige bestorming van de ene groep op een vreedzaam vergaderende andere groep wegzetten als ‘confrontatie tussen twee groepen’, is het verschil tussen dader en slachtoffer wegwissen. Daarmee worden racisten en antiracisten op dezelfde lijn gezet als allebei gewelddadige ruziemakers. Zo wordt het fascistisch geweld onschuldiger gemaakt, en zo worden antiracisten neergezet als eigenlijk ook gewelddadig. Dit voedt de vergoelijking en maakt praatjes als ‘ja die aanval was verkeerd maar KOZP vraagt er ook zelf om’ makkelijker.
Nog eentje, als giftige uitsmijter. Uit een stuk op Nu.nl, zondag 10 november verschenen. ‘Sinds het incident afgelopen vrijdag, toen een bijeenkomst van KOZP werd verstoord door vijf mannen,…’(8) Pardon?! Is de geschiedenis zo snel te herschrijven?! De terreurdaad is intussen al gedegradeerd tot ‘incident’ , dat is al typerend. De bijeenkomst is ‘verstoord’, dat is al verhullend. De bijeenkomst is aangevallen, bestormd. Desnoods ‘met grof geweld verstoord’. Maar niet enkel ‘verstoord’. Maar dan ‘door vijf mannen!’ Alsof die vijf personen die de politie oppakte, de complete fascistische knokploeg waren!
Lees eens een verslag over de toedracht, waarde journalisten, dat had na drie dagen er toch wel even van mogen komen. Jullie hadden ook zelf poolshoogte kunnen nemen, of… doodgewoon de eerdere berichtgeving volgen. Overal in media was sprake van een groep van tientallen mensen. Bijvoorbeeld in het artikel van Sanne de Vries,(9) een indringend verslag. Daar is eerst sprake van tien tot vijftien mensen die naar binnen wilden en al vervelend deden. Vervolgens kwam er een ‘groep van dertig tot veertig man’ aan rennen en was er een bestorming bezig. Dit was niet het werk van loslopende enkelingen,. Dit was een voorbereide actie van een forse groep. Het aantal van vijf is het aantal arrestanten. Niet het aantal aanvallers. Is er niemand op de redactie die zo’n stommiteit er uit haalt? Of is ook dit moedwil?
Ik sluit me op dit punt van ganser harte aan bij de woorden van Bij1-raadslid Sandra Salome op Joop.(10) Zij zegt over de fascistische aanval op KOZP:’ Dit geweld is er ook met dank aan de media die zelfs nu nog spreken over het ‘verstoren van het congres door ‘tegendemonstranten’, een confrontatie tussen voor- en tegenstanders en allerlei wollig taalgebruik om het niet de naam te geven die het verdient.’ Bij die wolligheid horen ook mechanismes zoals ik die boven heb blootgelegd: de passieve formulering kiezen en wel de slachtoffers noemen maar niet de daders. Met deze trukendoos laten media het steeds dreigender fascistische gevaar vrijwel vrijuit gaan. Dat grenst langzamerhand aan medeplichtigheid, in dit verband ook wel aangeduid als collaboratie. Waarbij gezegd mag worden dat ‘grenst aan collaboratie’ nog wel een hele vriendelijke formulering is. Te vriendelijk? Het zou zomaar kunnen.
Maar journalisten kunnen komend weekend iets goedmaken van de schade die ze tot nu toe aangericht hebben. Ze zouden voor de broodnodige variatie bij komende anti-Zwarte Piet-demonstraties eens echt aan verslaglegging kunnen gaan doen, eens ophouden met wegkijken en het gevaar dat van pro-Zwarte Piet-fanaten – als die opduiken, en dat gevaar is maar al te reëel – uit gaat eerlijk en duidelijk benoemen. Niet wegkijken en wel benoemen, daar houden we toch zo van tegenwoordig? Nou, doe dat dan ook eens een keer.
Noten:
1 ‘Bijeenkomst actiegroep Kick Out Zwarte Piet met geweld verstoord’, NOS, 8 november 2019
2 ‘Kick Out Zwarte Piet belaagd, jongste verdachte 13 jaar oud’, RTL, 8/9 november 2019
4 ‘Vijf aanhoudingen voor vernielingen bij bijeenkomst Kick Out Zwarte Piet in Den Haag’, Omroep West
6 ‘Tientallen Piet-extremisten vallen bijeenkomst racismebestrijders KOZP aan’, Joop, 9 november 2019
7 Zie noot 3.
9 Zie dit verslag van Sanne de Vries
10 Sandra Salome, Doorbraak, 10 november 2019
Ook verschenen bij PeterStormt
