Gedonder van onder – strijdkroniekje. 10 september 2019 – Hong Kong en Jordanië.
Hong Kong…
De eerste dagen van september brachten opvallende ontwikkelingen in de opstand in Hong Kong die nu al maanden duurt. Even als aanloopje: in juni kwamen omvangrijke protesten op gang vanwege een uitleveringswet die het bestuur van Hong Kong wilde doorvoeren, Die wet zou het mogelijk maken om mensen in Hong Kong wegens vergrijpen over te dragen aan de autoriteiten van China. Daar is van rechtsbescherming weinig tot geen sprake: beschuldigd betekent daar al vrijwel veroordeeld. Te vrezen viel dat dissidenten, oppositionele activisten en critici van het Chinese staatsgezag op deze manier overgeleverd zouden kunnen worden aan de repressie van precies dat staatsgezag. Mensen in Hong Kong zagen de relatief ruime rechten en vrijheden die in Hong Kong nog bestonden, in gevaar komen. Ze gingen protesteren, al snel met honderdduizenden tegelijk. Ik schreef er op 17 augustus al uitvoerig over.(1)
Politie trad tegen protesten vaak met grote grofheid op. Daardoor verbreedden acties zich al snel tot protest tegen politiegeweld. Naast het schrappen van de uitleveringswet eisten betogers ook vrijlating van arrestanten, een onderzoek naar het politiegeweld en het schrappen van de omschrijving van demonstraties als ‘rellen’ (en dus deelnemers als ‘relschoppers’, die juridisch via die omschrijving extra hard konden worden aangepakt). Ook eisten ze het aftreden van Carrie Lam, de bestuurder van de stad die inmiddels de wet voorlopig van tafel had gehaald maar niet definitief geschrapt. Tenslotte eisten ze het recht om het stadsbestuur te kiezen.
Juli en augustus waren maanden vol immens protest, met enkele malen demonstraties met minstens één miljoen deelnemers. Er was ook stakingsactie, zij het op beperkte schaal. Kleinere groepen demonstranten vochten keer op keer met grote behendigheid en felheid tegen de politie. Het kwam allemaal neer op een brede, felle opstand voor meer vrijheid, en tegen de dreigende ontmanteling van rechten en vrijheden vanuit het Hong Kongse stadsbestuur en daarachter de Chinese autoriteiten. Uit de hoek van die autoriteiten komen intussen ook dreigende geluiden en gebaren.
Hong Kong was officieel een deel van China. Tegelijk had het echter eigen regels en bestuursvormen, zo was afgesproken bij de overdracht van Hong Kong aan China door Groot-Brittannië in 1997. ‘Eén land, twee systemen’ heette dat, een situatie die tot 2047 mocht voortduren volgens de overeenkomst. Mensen in Hong Kong voelden druk vanuit China om de vrijheden in Hong Kong de nek om te draaien. De zorg daarover voedde het protest. Die zorg was en is gegrond, het protest verdient daarom solidariteit. Maar niet zonder kritische stellingname.
Inmiddels heeft Carrie Lam dan toch aangekondigd dat de uitleveringswet definitief niet doorgaat. Daarmee ‘hebben de betogers ene grote overwinning geboekt’, aldus een nieuwsbericht op de website Joop. Dat is maar zeer ten dele het geval. In de eerste plaats omdat die andere eisen – rond het politiegeweld, rond het kiezen van stadsbestuurders en het aftreden van Carrie lam – niet zijn ingewilligd. De wet was al eerder vrijwel overleden, het schrappen ervan bevestigt wat al min of meer vast stond. En wie garandeert dat Lam of een toekomstige bestuurder de wet niet vroeg of laat weer uit de mottenballen haalt?
Bovendien dreigt met deze ene concessie de protestbeweging op een verkeerd been te worden gezet. Peter Symonds noemde op de World Socialist Website het schrappen van de wet ‘een gecalculeerde poging om de de protestbeweging in Hong Kong te verdelen’.(2) Dat zou heel goed kunnen: bestuurders dumpen die kansloze wet, stellen daarmee gematigder demonstranten enigszins tevreden, isoleren daarmee radicalere actievoerders om die vervolgens met repressie uit te schakelen. Zo bezien is het schrappen van de wet een concessie binnen een aanpak om des te effectiever de orde te kunnen herstellen. Gaat die aanpak werken?
Demonstranten gaven gelukkig meteen aan dat de ene concessie niet genoeg was, dat ze de andere eisen naar voren blijven brengen, en dat ze doorgaan met actievoeren. En doorgaan met actievoeren deden ze; Afgelopen weekend wist de politie weliswaar nieuwe ‘ordeverstoring’ bij het vliegveld – in augustus enkele dagen stilgelegd door acties – te voorkomen. Maar demonstranten verzamelden zich in een winkelcentrum en bij stations, en er volgden wederom botsingen tussen groepen actievoerders en de oproerpolitie.(3)
Kort erna hielden studenten en scholieren een soort stakingsactie: ze boycotten op 2 september bijvoorbeeld de klaslokalen. Vele duizenden studenten van 11 universiteiten – tot aan 300.000, volgens mensen die de actie hadden helpen organiseren – hielden een protestbijeenkomst, een duizendtal middelbare scholieren deden iets soortgelijks.(4) Vooral dat soort stakingen zijn belangrijk. Ze maken deelname mogelijk van mensen die het niet zien zitten om meteen de rechtstreekse confrontatie met gewapende agenten aan te gaan. Diana Chan laat in het artikel waar ik hierboven naar verwees zo iemand aan het woord. Dit soort acties oefenen druk uit, zonder dat ze makkelijk in de fuik van steeds hardhandiger confrontaties van steeds kleinere groepen actievoerders gezogen kunnen worden. Dat is inmiddels wel een gevaar dat dreigt: een welkome radicalisering, gepaard gaande aan een hoogst ónwelkome versmalling.
Maar er is een nog veel ernstiger gevaar. Eergisteren betoogden duizenden mensen in Hong Kong bij het Amerikaanse consulaat. Demonstranten liepen met Amerikaanse vlaggen, sommigen zongen zelfs het Amerikaanse volkslied. De actievoerders vroegen aan de Verenigde Staten om hen te steunen tegen de repressie, tegen de dreiging vanuit de Chinese staat. ‘President Trump, alstublieft, bevrijd Hong Kong’ aldus een leus op een meegevoerd spandoek.(5) Trump als bevrijder?! De Verenigde Staten als bondgenoot in de strijd tegen onderdrukking?! Hier manifesteert zich een helaas behoorlijk invloedrijke stroming in de protestbeweging, een stroming die de nadruk legt op autonomie van Hong Kong, afkeer van China (en vaak ook van doodgewone Chinezen van het vasteland, alsof zij die wet hebben gemaakt, Carrie Lam hebben geïnstalleerd en de oproerpolitie op demonstranten hebben afgestuurd), en die Westerse mogendheden als bondgenoot tegen dat gehate China uitnodigend verwelkomt.
Het is onzin om te doen alsof de Verenigde Staten het protest heeft bedacht, op de rails gezet en georganiseerd, alsof er geen zelfstandig op gang gebrachte en georganiseerde protestbeweging bestaat maar alleen een gemanipuleerde nep-revolutie. Zoiets is ook nog eens beledigend voor al die mensen die zelf initiatieven namen, acties bedachten, communicatiemiddelen ontwikkelden en de repressie uit volle overtuiging trotseerden en trotseren: alsof zij louter marionetten zijn. Dat beeld is Chinese staatspropaganda, helaas enthousiast nagepraat door zich ongetwijfeld zeer links noemende mensen. Als het beeld zou kloppen, dan zouden demonstranten de VS ook nog eens niet te hulp hoeven te roepen.
Maar dát veel demonstranten de VS te hulp roepen, laat wel de invloed van een omvangrijke pro-Amerikaanse vleugel in het protest zien. Die invloed is rampzalig, zoals onder meer Bill Weinberg stelt op zijn blog Countervortex.(6) En inderdaad. Elke keer dat demonstranten de VS – en Trump! – te hulp roepen, voelen de Chinese autoriteiten zich bevestigd in hun retoriek dat de demonstraties slechts een ‘pro-Westers complot’ zijn. Hopelijk horen we snel weer beter actienieuws uit Hong Kong. Want hoe ontspoord een fors deel van de beweging is, aan de rechtmatigheid van de vrijheidsdrang onder demonstranten doet dit niets af.
… en Jordanië
Nog een enkel ander strijdbericht, en wel uit Jordanië. In dat land zijn leraren op 8 september aan een grote staking begonnen. De betrokken vakbond stelt dat de regering al in 2014 een loonsverhoging van 50 procent had beloofd, en wil dat die toezegging eens wordt waargemaakt. Die vakbond telt 140.000 leden. De regering wil salaris koppelen aan prestatienormen, de vakbond past voor dit soort neoliberaal arbeidsmarktgegoochel. De regering beschuldigt intussen ‘islamisten’ ervan dat ze de vakbond opstoken. Natuurlijk, docenten die zelf nadenken en samen eisen stellen en kracht bij zetten, dát heeft in de orde-en-gezag-breinen die ook Jordanié besturen geen plek, er moeten en zullen ‘agitatoren van buitenaf’ worden aangewezen. Je leest over deze staking in de Engelstalige editie van As-sharq-Al-Awsat(7) in een stuk dat ik vond via Labourstart.org. Aljazeera vertelt meer over de aanloop. Het zegt dat een vakbondsbestuurder ‘zei dat de staking ook een antwoord was op de behandeling door de Jordaanse autoriteiten van de demonstratie van vorige week, toen duizenden werden verhinderd om naar het kantoor van Eerste Minister Omar al-Raziz op donderdag door veiligheidstroepen.’ Daar gebruikte politie traangasgeweld tegen demonstranten, zo valt uit berichtgeving op te maken waarnaar Aljazeera verwijst(8).
Stevig protest voor loonsverhoging en tegen repressie. Er is slechter nieuws denkbaar om dit kroniekstukje mee af te sluiten. Maar ik hou mijn hart vast voor de dappere demonstranten in Hong Kong.
Noten:
7 Bill Weinberg, ‘Hong Kong: will protests spread to mainland?’, Countervortex, 9 september 2019, https://countervortex.org/node/16461
9 ‘Teachers in Jordan launch strike demanding salary hike’, Aljazeera, 8 september 2019
Wat je hierboven las is de eerste aflevering van wat van nu af aan een vaste rubriek op dit weblog wordt, althans zo is het bedoeld. Een kroniek over sociale strijd over en door de staatsgrenzen heen, en zaken die daarvoor relevant zijn. De bedoeling is om dit wekelijks te doen, steeds aan het eind van het weekend of het begin van de nieuwe week. Zondag of maandag dus bij voorkeur, maar deze keer pas woensdag, want ik kom nog wat moeizaam ermee op gang…
– Ook verschenen bij Ravotr (noblogs)
