Ondanks de vele controverses bij het bezoek van Donald Trump aan GB, was het in een belangrijk opzicht volgens de regels – het ritueel van het vieren van de “speciale verhouding” – zoals de president van de VS zei: “het geweldigste bondgenootschap dat de wereld ooit heeft gekend”.
Maar terwijl de diplomaten van het VK een zucht van verlichting geslaakt mogen hebben toen dit werd gezegd, isoleerde een voortdurende internationale twist over het lot van een afgelegen archipel in de Indische Oceaan het Anglo-Amerikaanse verbond in de wereld.
In een verpletterende nederlaag voor het VK heeft de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties de Britse aanspraak op voortbestaande soevereiniteit over de Chagos Archipel afgewezen. Door de aanwezigheid van een grote militaire basis van de VS zijn de Chagos Eilanden een belangrijke schakel in de keten van oorlogsbanden tussen GB en VS.
Ondanks uitgebreid lobbyen hebben verscheidene Europese bondgenoten, waaronder Griekenland en Spanje, voor het opgeven van de aanspraak van het VK op de eilanden gestemd, terwijl andere landen – waaronder Frankrijk, Duitsland en Nederland, zich onthielden.
Op een ogenblik waarop de geloofwaardigheid van het VK in de wereld door het voortdurend mislukken van Brexit haar laagste punt in een generatie heeft bereikt, was deze nederlaag bij de VN nog een voorbeeld hoe internationaal isolationisme aan beide zijden van de Atlantische Oceaan de Anglo-Amerikaanse invloed in de wereld ondergraaft.
In 1965 behield GB het bestuur over de Chagos Eilanden door het Britse Indische Oceaan Territorium (BIOT) af te scheiden van het te dekoloniseren Mauritius, om een geheime afspraak met Amerikaanse ambtenaren na te kunnen komen. Het Pentagon had Diego Garcia al als een uitstekende plaats voor een grote nieuwe militaire basis in het gebied uitgekozen.
Jarenlang is het verhaal van wat de Chagossianen is aangedaan – gedeporteerd van hun eilanden door dwang en geweld door Britse autoriteiten in de late jaren ’60 – verzwegen gebleven. Maar ondanks het voortdurende activisme van de gemeenschap in ballingschap, steun van diverse parlementsleden, een gunstige uitspraak van het Hooggerechtshof in 2000 en de huidige intensivering van het internationale dispuut, blijft de regering van het VK onbuigzaam.
De strijd van de Chagossianen voor hun terugkeer wordt als zuiver ongemak gezien. Hij is een ongemakkelijke verwijzing aan de machtigen over wat er gebeurt met mensen die door de reten van grote geopolitieke plannen vallen.
Veel groter dan het bouwen van de Naval Support Facility Diego Garcia kunnen die plannen niet zijn. Sinds de aanleg is de basis een belangrijke schakel in het mondiale netwerk van geografisch afgelegen bases die de wereldheerschappij van de VS-militairen in stand houden.
De basis is een belangrijk knooppunt geweest bij controversiële oorlogshandelingen, zoals de ‘shock and awe’-bombardementen tijdens de invasie in Irak in 2003, en als “zwarte plek” (black site) voor buitengewone uitleveringsvluchten – waarbij de VS detentie en ondervraging uitbesteedden aan enkele van de wreedste regimes ter wereld.
Terwijl Britse politici een fantasiewereld bouwen met “Empire 2.0” – waarin de oude koloniale banden herleven om de banden die geslaakt worden met het Europese vasteland te vervangen – wordt een heldere werkelijkheid duidelijk. GB moet nog zijn imperiale erfenis afronden.
Ja, zoals het geval van de Chagos Eilanden aantoont, ontkent de gedachte van een nieuw handelsrijk dat door dit nieuwe “mondiale Brittannië” wordt gebouwd, de mate waarin koloniale houdingen nog steeds bepalen hoe het VK zich gedraagt.
In 2009 stelde Colin Roberts, toen gouverneur van het BIOT dat een zeereservaat rond de Chagos Eilanden zeker zou stellen dat er “geen menselijke voetafdruk of Vrijdagjes op deze onbewoonde eilanden zullen zijn”. De verwijzing naar Vrijdag, de inheemse bediende in Daniel Defoe’s achttiende-eeuwse roman Robinson Crusoe, toont een flagrante minachting voor de eisen van de Chagossianen. Maar ambtenaren van het VK hebben deze houding ook in zorgwekkende mate vertoond bij de behandeling van deze verbannen gemeenschap.
Groot-Brittannië heeft consequent ontkend dat de ballingen een recht op terugkeer hebben en hebben ook een beleid gevolgd dat sommige mensen in een vreemd niemandsland heeft geplaatst, een soort dubbele ontheemding.
Advocaten die de belangen behartigen van Chagossianen van de derde generatie, aan wie nu Brits burgerschap ontzegd wordt, hebben de toestand vergeleken met het Windrush-schandaal: Chagossianen die zijn opgegroeid in het VK worden volgens hen nu onderworpen aan een “vijandige omgeving” en gedeporteerd wanneer ze achttien worden.
De verdere strijd van de ongeveer drieduizend Chagossianen die nu in Engeland verblijven, hoofdzakelijk in Crawley bij vliegveld Gatwick, wordt vertoond in de film Another Paradise..
De regisseur van de film, Olivier Magis, stelt de fundamentele huichelachtigheid van de regering van het VK tegenover de Chagossianen centraal:
“Nu duizenden mensen hun leven op het spel zetten om de kusten van Europa te bereiken, smeken de Chagossianen het VK om naar huis te mogen. Deze mensen vragen er om niet langer migranten et zijn, maar hun verzoek wordt systematisch verworpen. In een land waar de pro-Brexit-retoriek deels gebaseerd is op het aanmoedigen van angst voor immigranten, is deze houding jegens Chagossianen kafkaësk en onbegrijpelijk.”
Tot nu toe negeert de regering van het VK de internationale druk en blijft zij staan op haar soevereiniteit, waarbij “praktische uitvoerbaarheid, defensie en veiligheidsbelangen en de kosten voor de Britse belastingbetaler” worden aangevoerd als rechtvaardiging om de terugkeer naar de eilanden uit te sluiten. Als reactie op de Algemene Vergadering van de VN ontkende de regering krachtig de stelling van Mauritius dat de gedwongen verwijdering van de bevolking van de eilanden door Britse militairen een misdaad tegen de menselijkheid is.
Wanneer de open zenuw van de erfenis van het kolonialisme in contact komt met de wrede realiteit van een VK die een verdere existentiële crisis doormaakt over zijn rol in de wereld, is er een verpletterende wil tot vergeten bij de machthebbers.
Hoewel de Chagossianen in ballingschap hun cultuur in stand houden, gaat de tijd voort: wanneer de generatie van ouderen die zich nog het leven op de eilanden herinneren langzaamaan verdwijnt, neemt zij deze herinneringen en de geleefde cultuur met zich mee.
“Het is tijd om Goliath te doden,” zegt de trainer van het Chagos Voetbalteam, wiens vruchteloos pogen een internationaal voetbaltoernooi voor staatloze volkeren te organiseren een grote rol speelt in Another Paradise.
Men kan zich moeilijk een ongelijkere strijd voorstellen dan die van een paar duizend verarmde ballingen, die opstaan tegen de belangen van twee vaste leden van de Veiligheidsraad van de VN. Voor de Chagossianen is dit niet enkel een gevecht om slechte behandeling in het verleden goed te maken – het is een strijd om het voortbestaan.
– Vandaag 8 juni 2019 heeft de wereldpremière plaatsgevonden van Another Paradise op het Sheffield Doc Fest.
In eigen vertaling overgenomen van Open Democracy
