De angst voor het extreemrechtse monster zorgde er afgelopen zondag voor dat de Spanjaarden massaal naar de stembus trokken. De intrede van Vox heeft voor een groot deel bijgedragen tot de mooie verkiezingszege van de Spaanse socialisten van de PSOE. Bijna 76 procent van de stemgerechtigden zijn hun stem komen uitbrengen. In 2016 was dat 66 procent. Tegen alle verwachtingen in, is Vox op 10 procent van de stemmen blijven steken.
Dat is wat Vlaams Belang in België haalt en dat betekent in feite dat je maatschappelijk niet zo belangrijk bent. De Franquisten van Vox doen met 24 zetels hun intrede in het parlement. Maar in feite zaten die daar al langer, want onder de vleugels van de Partido Popular hebben daar sinds de dood van Franco altijd overtuigde Franquisten gezeten.
De winst van Vox gaat ten koste van de Partido Popular en het zal moeilijk worden om die nieuwe partij uit het Spaanse parlement weg te denken. Hun volksvertegenwoordigers zullen binnenkort wellicht heel wat lawaai in het parlement komen maken, maar hun gebrul zal heel snel irrelevant worden.
Spanje verwerpt duister verleden
Negen op de tien Spanjaarden keert zich af van een duister verleden dat Vox opnieuw wenst op te rakelen. Psychologisch is dat belangrijk. Vox is gereduceerd tot haar werkelijke betekenis: een tragische geschiedenis die geen toekomst meer heeft.
Het anti-Spanje zijn niet de Catalanen, Basken of Galiciërs, maar de treurige ridders van de “reconquista” die racisme, homofobie en macho-gedrag hoog in het vaandel voeren en nog niet begrepen hebben dat uitgerekend diversiteit van Spanje een bijzonder interessant en prachtig land maakt. Het land waar op 8 maart vrouwen massaal op straat komen om voor hun rechten op te komen, waar mensen tijdens de economische crisis een enorme blijk van solidariteit gaven, een land dat trots mag zijn om tot een van de veiligste landen van Europa te behoren en waar de bewoners een stuk minder racistisch zijn dan bijvoorbeeld in heel wat andere Europese landen.
De stembusresultaten tonen dat Spanje meer begaan is met de strijd tegen gendergeweld dan de wens om naar Amerikaans model allemaal met een revolver in de hand het eigen huis te verdedigen.
Grote winnaar
De PSOE van Pedro Sánchez is de grote winnaar van deze verkiezingen die met 123 zetels dubbel zoveel zetels heeft als de tweede partij in de Spaanse kamer van volksvertegenwoordigers. Onder druk van Unidas Podemos heeft Pedro Sánchez gebroken met een lange periode van harde besparingspolitiek. Het deel van de bevolking dat het hardst getroffen werd door de gevolgen van de economische crisis heeft opnieuw vertrouwen in de Spaanse socialisten.
Drama voor de Spaanse volkspartij
De nederlaag van de Partido Popular toont aan dat het geen goede strategie was om op de kar van extreemrechts te springen door in de meest extreme hoek van de eigen partij te gaan broeden. José Manuel García-Margallo, gewezen minister van buitenlandse zaken van de Partido Popular zei dinsdagochtend tijdens een interview op RNE dat men “enkel in het centrum verkiezingen kan winnen”.
Zowel de Partido Popular als Ciudadanos hebben teveel ruimte in het centrum opgegeven en daar heeft de PSOE gretig gebruik van gemaakt. De ambitieuze Pablo Casado had niet naar oud-premier José María Aznar moeten luisteren die hem een giftige cocktail van haat en scheldpartijen aanpraatte. Casado had beter de weg van Mariano Rajoy gevolgd, iemand die het gematigde centrum nooit verloochend zou hebben.
Casado die een postgraduaat in Harvard verzon om zijn curriculum vitae aan te dikken, zal nu gebrandmerkt worden als de partijleider die de Volkspartij haar slechtste cijfers sinds 1979 bezorgde. Het is voor een grote partij dramatisch dat ze verdwenen is uit twee belangrijke autonome regio’s. In Baskenland kon ze geen enkele zetel bemachtigen, in Catalonië amper eentje.
Schade beperkt bij Unidas Podemos
Unidas Podemos valt terug naar 42 zetels en verliest daarmee een derde van haar volksvertegenwoordigers en al haar senatoren.
Kopman Pablo Iglesias heeft de schade kunnen beperken door op een uitstekende manier campagne te voeren. Hij reikte tijdens de tv-debatten verschillende malen de hand aan Pedro Sánchez die door de leiders van Ciudadanos en Partido Popular zwaar belaagd werd. Zonder de dreiging van de opmars van Vox zouden de resultaten van Unidas Podemos wellicht nog slechter zijn geweest.
PSOE en Unidas Podemos hebben tijdens de verkiezingscampagne begrepen dat ze samen moesten spannen tegen het rechtse trio PP-Ciudadanos-Vox. Met de evenwichtige houding van Iglesias tijdens de televisiedebatten heeft de paarse formatie haar radicale imago gedeeltelijk van zich af kunnen schudden. Toch aarzelt Sánchez om met Iglesias in een coalitieregering te stappen.
Coalitieregering?
Toen de verkiezingsresultaten bekend waren kwam de conservatieve pers meteen in actie door Pedro Sánchez af te raden met Unidas Podemos in zee te gaan. Uittredend premier Sánchez wordt nu aangeraden om met het rechts-liberale Ciudadanos te pacteren.
Maar zondagavond was het voor Sánchez onmogelijk om de stem van de socialistische militanten voor het PSOE hoofdkwartier in Madrid te negeren. Met “Rivera, no” en “sí se puede” werd het postelectorale pad getoond. Albert Rivera, de leider van Ciudadanos maakt op dit moment geen aanstalten om met Sánchez te onderhandelen omdat er op 25 mei Europese, regioverkiezingen in een aantal regio’s en gemeenteraadsverkiezingen volgen.
De politieke cultuur om coalitieregeringen te vormen zit er in Spanje nog niet in. Het kan dus dat Pedro Sánchez voor een minderheidsregering gaat. Maar kan hij Spanje dan wel de stabiliteit geven die het hard nodig heeft? Sánchez heeft in 2016 geen stokken in de wielen gestoken toen Mariano Rajoy een minderheidsregering vormde. Hoopt hij nu op een wederdienst van de Partido Popular?
Sánchez wil in geen geval in zee gaan met de Catalaanse nationalisten die versterkt uit deze stembusslag tevoorschijn komen. Maar vroeg of laat gaat Sánchez toch moeten onderhandelen want de Catalaanse kwestie die Vox groot maakte, heeft dringend een politieke oplossing nodig.
– Sven Tuytens, oorspronkelijk voor De Wereld Morgen
