Links van de sociaaldemocratie is nogal verdeeld in de EU. De prima serie van Ander Europa doet in aflevering 6 verslag daarvan. Voorbeelden van de versplintering zijn de Nederlandse SP en PvdD. Ze maken in het Europees Parlement (EP) deel uit van de fractie van Europees Unitair Links/Noord Groen Links (GUE/NGL). Zo’n EP-fractie is los zand; de partijen sluiten zich aaneen op een globaal gemeenschappelijk iets vanwege een Europese subsidie maar van verdergaande politieke samenwerking dan gezamenlijk in een fractie zitten hoeft geen sprake te zijn. Natuurlijk zijn er partijen in GUE/NGL die wel proberen Europese samenwerking uit te bouwen en die zijn verenigd in de koepelpartij Europees Links (EL). Maar de SP noch de PvdD maken deel uit van die koepel. Beide partijen zijn trieste Einzelgängers.
De strategie van EL kan omschreven worden als: linkse politieke partijen dienen eerst sterker te worden in de lidstaten alvorens een hervorming van de EU door te voeren is in de richting van een solidair, vredelievend en ecologisch Europa. Dit is zogezegd strategie A. Maar vooral na de druk van de EU op de door Syriza gedomineerde regering in Griekenland die moest instemmen met nog verdere bezuinigingen kiest een aantal partijen in EU-lidstaten voor samenwerking in een hardere anti-EU-strategie, zeg strategie B. Die opteert voor een ongehoorzaamheidsbenadering door liberaliseringsrichtlijnen niet door te willen voeren, en mogelijk voor een terugtrekking uit de eurozone (voor zover van toepassing), of eventueel zelfs uit de EU. La France insoumise van Jean-Luc Mélenchon is er de drijvende kracht achter, ook het Spaanse Podemos maakt deel van uit van de beweging. Naast strategieën A en B is er nog het pan-Europese initiatief DiEM25 met als boegbeeld Yanis Varoufakis. Dat staat echter nog maar in de kinderschoenen. Meer over dit alternatief is voor een andere keer.
Zowel strategieën A als B zijn echter gebaseerd op een gevecht van een lidstaat tegen de rest van de EU. Het idee dat een Klein Duimpje een kans maakt, lijkt te idealistisch tegenover het economische gewicht van de EU. Toevallig toepasselijk daarvoor schetst Frank Slegers in een recent artikel over Brexit op Grenzeloos de beren op het pad. Over de kansen van Brexit merkt hij op dat een fundamenteel gegeven in de situatie de macht van de EU is. Hij vervolgt: ‘De Grieken hebben al eerder deze macht ervaren, en wat de Britten nu overkomt is in feite niets anders. Wie uit de Europese Unie treedt en toch intensieve handelsrelaties met de EU wil handhaven moet de Europese regels erbij nemen, gesymboliseerd in de vier vrijheden: vrij verkeer van kapitaal, goederen, diensten en arbeid. Het is alles of niets.’ Is er een alternatief in Europa voor nauwe handelsrelaties met de EU? Ja en nee. Ja, er is de keuze van een sober bestaan wat in de richting gaat van dat in de westelijke Balkanlanden. En ja, Rusland is op zoek naar westelijke bondgenoten. Maar in de praktijk komen die twee opties neer op: liever niet, dus nee. Als evenwel een land in de EU blijft, blijft het ook gehouden aan haar Europese richtlijnen. Wijkt eventueel een linkse regering te ver af van het neoliberale EU-pad, dan volgen er snel sancties – zie Griekenland. Voor het merendeel op links lijkt het geen prettig vooruitzicht maar beide strategieën A en B lopen dood, zijn culs-de-sac. Voorlopig kunnen we met Bertolt Brecht en Marcel Reich-Ranicki vaststellen: ‘Het gordijn is dicht, alle vragen open’.*
* Het citaat ‘Wir stehen selbst enttäuscht und sehn betroffen/Den Vorhang zu und alle Fragen offen’ komt uit Brechts toneelstuk Der gute Mensch von Sezuan (1943). Het werd door de bekende Duitse recensent Reich-Ranicki steevast gebruikt om het literatuurprogramma Das Literarische Quartett op de ZDF af te sluiten.
