Noam Chomsky, wetenschapper linguïstiek met wereldfaam en meest geciteerde hedendaagse wetenschapper, is bij miljoenen ook bekend als kritisch analist van het politieke bestel en de massamedia van zijn vaderland, de Verenigde Staten. Wie Chomsky leest of hoort spreken, kijkt met andere ogen naar de wereld. Op 7 december viert hij zijn negentigste verjaardag.
Noam Chomsky werd geboren op 7 december 1928 in Philadelphia, in de staat Pennsylvania. Zijn ouders waren Joods-Amerikaanse leerkrachten, politiek actief in radicaal-linkse milieus. Zijn moeder emigreerde met haar ouders uit Wit-Rusland toen ze één jaar oud was, zijn vader was een Russischtalige Oekraïner, uit een dorpje dat later door de nazi’s werd uitgeroeid. Chomsky’s ouders vluchtten met hun families naar de VS, kort voor de Eerste Wereldoorlog, waar ze elkaar ontmoetten en samen twee zoons hadden, Noam en de vijf jaar jongere David.
Noam werd vrij jong geconfronteerd met antisemitisme van Ierse en Duitse arbeiderskinderen in zijn buurt. Eén van zijn vroegste herinneringen was echter de brutale repressie van vrouwelijke arbeidsters door privé-veiligheidsagenten, tijdens één van de talrijke stakingen van de Grote Depressie.
Toen hij tien was (in 1938), schreef hij een opstel over de opkomst van het fascisme in Europa na de Spaanse burgeroorlog.
Dat hun oudste zoon een zeer intelligent kereltje was met een scherpe analytische geest, bleek al toen hij amper tien was. Hij schreef toen een opstel over een zelf gekozen onderwerp, de opkomst van het fascisme in Europa na de Spaanse burgeroorlog, die door Franco gewonnen werd – geen evidente keuze voor een tienjarige. Hij bleek zich uitgebreid te hebben geïnformeerd alvorens er over te schrijven.
Bertrand Russell
Zijn politieke ideeën deed hij op tijdens bezoeken aan familie in New York, waar zijn ongeschoolde maar wereldwijze oom een kranten- en boekenkraam openhield, dat een verzamelpunt voor linkse, progressieve mensen was. Chomsky zoog het allemaal op en las talloze boeken, tijdschriften en kranten, die zijn oom hem aanraadde, op de trein van en naar huis in Philadelphia, een rit van anderhalf uur.
Zo leerde hij ondermeer de Duitse anarcho-syndicalist Rudolf Rocker, de Britse socialistische schrijver George Orwell en de Britse filosoof Bertrand Russell (zie foto) kennen. Chomsky noemde Russell de grootste inspiratiebron in zijn leven.
Ondanks zijn zeer progressieve opvoeding heeft Chomsky zich nooit tot een ideologie bekeerd. Wel heeft hij meermaals zijn sympathie uitgesproken voor het anarcho-syndicalisme.
Aan de University of Pennsylvania in Philadelphia zag professor linguïstiek Zellig Harris snel het potentieel van zijn jonge student. Hij zette hem aan de menselijke faculteit tot taal te gaan bestuderen. Chomsky ontwikkelde toen al het basisconcept van zijn latere theorie. Volgens hem was de mens geen lege doos die door opvoeding leerde spreken – de heersende gedachte van die tijd. Hij was daarentegen van oordeel dat de capaciteit tot ’taal’ – de fysieke capaciteit van de mens tot het uiten van gestructureerde en door andere personen zinvol interpreteerbare klanken – ingeboren is aan de mens, zoals een zintuig. Alleen de specifieke uiting van die capaciteit in één bepaalde ’taal’ is volgens Chomsky omgevingsgebonden.
Tijdens zijn doctoraat ging de 22-jarige Noam met zijn even jonge echtgenote Carol Schatz – die hij reeds als kind kende – een tijd leven op een kibboets in de toen één jaar oude staat Israël. Zij waren overtuigde linkse zionisten. De manier waarop het Palestijns personeel werd behandeld stootte hen echter tegen de borst en ze vertrokken na één jaar.
Samen hadden ze drie kinderen. Zijn vrouw was Carol eveneens een gerespecteerd academicus op gebied van opvoedingspsychologie. Zij was tot aan haar dood in 2008 zijn vaste begeleider en manager tijdens zijn talloze lezingentournees.
In 2014 huwde Chomsky opnieuw met de 55-jarige Braziliaanse taalwetenschapper Valeria Wasserman. Chomsky is heel zijn leven een zeer privé-mens gebleven. In het korte interview hieronder praatte hij heel uitzonderlijk toch even over dat nieuwe geluk.
