Vergeet de outcasts van de Spaanse heistserie Casa Del Papel. De daders van de grootste overval aller tijden droegen geen gekke maskers, maar maatpakken. Wapens hadden ze ook niet nodig. De hulp van banken en financiële wizzkids volstond. De bende van bankiers en speculanten maakte zo een slordige 50 miljard euro buit.
Van de Offshore Leaks, Lux Leaks, Swiss Leaks, Bahama Leaks en de Panama Papers had u waarschijnlijk al gehoord. Het zijn datalekken die tonen dat de rijksten der aarde hun fiscale plichten niet al te nauw nemen. Ze parkeren hun geld op rekeningen in belastingparadijzen om de fiscus te ontlopen.
Vorige week kwam er nog een lek bij. Het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ) doorploegde 180.000 pagina’s waaruit blijkt dat een internationale samenzwering bankiers en beursgokkers verschillende Europese overheden op zijn minst 55,2 miljard euro lichter maakten.
De Duitse krant Die Zeit heeft het over de grootste overval aller tijden. Dat is een understatement als je bedenkt dat de tot nu grootste overval ooit – de roof van overheidsobligaties van de Britse Nationale Bank in 1990 – nog geen miljard dollar opleverde.
Complex
De CumEx-files danken hun naam aan de technische termen voor het verhandelen van aandelen met (cum) of zonder (ex) dividenden. Bij de overval werd gebruik gemaakt van twee mechanismen: CumEx en CumCum. Het gaat om complexe financiële constructies die toelaten om betaalde dividendbelasting dubbel terug te krijgen of een niet-betaalde belasting tóch terug te vorderen.
Het eerste is volstrekt illegaal en is dus belastingontduiking. Het tweede was tot voor kort in de meeste landen legaal en valt onder de belastingontwijking. Bij de twee mechanismes gaat het er om de aandelen te verkopen op het moment dat de dividenden worden uitbetaald. Bij CumEx worden de aandelen op de dagen rond de uitbetaling van het dividend – waarop een belasting moet worden betaald – zo vaak van eigenaar te doen wisselen dat de fiscus niet meer weet van wie het aandeel nu eigenlijk is. Het gaat niet om een echte verkoop, maar om het uitlenen van de aandelen aan stromannen. Verschillende kortstondige eigenaars kunnen dan de belasting terugvorderen (zonder dat ze die echt betaald hebben). De winst wordt onder elkaar verdeeld of uitbetaald in de vorm van commissielonen.
De Duitse overheid was met bijna 32 miljard euro het grootste slachtoffer. Maar de fraudeursbende sleepte ook 17 miljard weg uit Frankrijk en 4,5 miljard uit Italië. België staat ook in het lijstje van slachtoffers. Volgens De Tijd zou het gaan om minstens 201,5 miljoen euro. Minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) maakt zich sterk dat de schade in ons land beperkt bleef. De belastingdiensten zouden de fraude drie jaar geleden ontdekt hebben en zo vermeden hebben dat nog eens 782 miljoen euro verloren ging.
Die eeuwige banken
Opmerkelijk zijn de namen die in de CumEx-files opduiken. Deutsche Bank, UBS, BNP Paribas, Barclays, JP Morgan, Meryll Lynch, Banco Santander, Morgan Stanley, jawel de banken die in 2008 aan het infuus van de overheid gingen liggen nadat ze zich te diep in de ‘gokschulden’ hadden gestoken. Net in de periode dat ze gered werden met overheidsgeld hielpen ze mee aan constructies om de overheden 52 miljard euro lichter te maken.
Het dossier zegt ook iets over de fiscale samenwerking in de Europese Unie. Toen de Duitse fiscus in 2012 dankzij een klokkenluider de ontwijking en ontduiking op het spoor kwam en de gaten in de wetgeving dichtte, verhuisde de fraude gewoon naar Oostenrijk en later naar Denemarken, België en Zwitserland. Of het systeem nog altijd wordt gebruikt, kan niemand met zekerheid zeggen.
Dat er ondertussen wellicht al nieuwe systemen bestaan om de overheden te bestelen, is na alle leaks quasi zeker. Het is tien jaar na de financiële crash de belangrijkste conclusie: banken en beursgokkers zijn onverbeterlijk.
- christophe callewaert, eerder verschenen bij: dewereldmorgen.be
