Een verachtelijk gezelschap van gewapende figuren in uniform hebben in lopen hakken met de wapenstok op zittende, na enkele klappen zichtbaar huilende mensen. Het verachtelijke gezelschap, uit belastinggeld betaald, is beter bekend als ‘de politie’. De zittende mensen waren deel van de vele honderden actievoerders die een vreedzame zit-actie houden rond een tankenpark van de nam bij het Groningse plaatsje Farmsum. De actie, op touw gezet door het initiatief Code Rood, is bedoeld om druk uit te oefenen om tot onmiddellijke – geen trage, geleidelijke – stopzetting van de gaswinning te komen. De actie dient tegelijk om de druk op te voeren tegen de winning en het gebruik van fossiele brandstoffen als zodanig, wegens de ontwrichtende effecten op het klimaat. Zowel vanwege de aardbevingsellende als vanwege het klimaat dient het gas dus, wat actievoerders betreft, in de grond te blijven zitten en de winning ervan dus stopgezet. Gelijk hebben die actievoerders.
De actievorm behelst burgerlijke ongehoorzaamheid, en dat mag officieel niet, want ja, de wet, nietwaar? Overdag liet de politie demonstranten goeddeels begaan, maar was wel nadrukkelijk – en daarmee intimiderend – aanwezig. ’s Avonds vond de politie dat het zitten op een stille spoorlijn dicht bij hekken, aanleiding was om de mensen daar enkele keren te vertellen dat ze moesten vertrekken. Mensen bleven zitten, moedig en terecht. De politie ging vervolgens niet aan mensen sjorren om ze los te trekken, zoals vaker gebeurt in soortgelijke situaties. Dat is ook al gewelddadig, maar deze stap sloegen de dappere agenten over. Knuppelen, gericht inslaan op zittende mensen. Ik zeg het nogmaals: verachtelijk.
De resultaten: vijf gewonde demonstranten. Een van hen zelfs bewusteloos. “Die persoon wordt nu nagekeken door ambulancepersoneel”, meldt een liveblog van RTV Noord (1). Gelukkig bleek vervoer naar een ziekenhuis niet nodig. Verslaggevers van dat blog “gaan niet mee in het verhaal van de politie dat er geen gewonden zijn. Volgens hen bagatelliseert de politie de situatie”. Zoiets zul je de NOS niet gauw zien vertellen, het valt me wel vaker op dat regionale media iets meer serieuze journalistiek bedrijven dan de grote landelijke omroepen en kranten. Mogelijk is ook pepperspray gebruikt, zo blijkt uit de berichtgeving van RTV Noord ook nog, maar hoe dat zit is niet helemaal duidelijk. Het Dagblad van het Noorden schreef dat de politie ook honden zou hebben ingezet (2). Je kunt maar beter het zekere voor het onzekere nemen tegenover mensen die zoiets alarmerends doen als zitten op de grond. Toch?
Code Rood zelf meldt op haar liveblog de reactie van mensen uit de buurt: “Dit is totaal onnodig. Geen enkele provocatie.” (3) Die reactie is logisch, vanuit het gezichtspunt van mensen die denken dat de politie een ‘provocatie’ nodig heeft om tot geweld over te gaan. Vanuit Orde en Gezag is echter de loutere aanwezigheid van demonstranten die niet klakkeloos orders opvolgen, al provocatie genoeg. Wie nog dacht dat een ‘niet-provocerende’ houding, waarin de vreedzaamheid van de actie van de daken wordt getoeterd, voldoende was om politiegeweld te voorkomen, kan die gevaarlijke illusie beter onmiddellijk overboord gooien. De politie slaat, beroepshalve en in opdracht van het bevoegde gezag, vreedzaam zittende actievoerders. Wat gaan actievoerders daar tegenover stellen? Ik vermoed dat daarover in de nacht na de knuppelactie van de politie stevige discussies gevoerd zullen worden op het actiekamp, waar inmiddels, zo lees ik tussen het schrijven door, steeds meer mensen vanaf de blokkade naar terugkeren.
Overdag was de sfeer welhaast idyllisch, dat vonden ook reguliere journalisten. Dagblad van het Noorden sprak van een “gemoedelijke, vrolijke sfeer” (4). Maar hetzelfde stuk schreef ook al: “Er is veel politie op de been. Het gaat om agenten te voet, op de fiets en te paard. Zowel langs de route als bij de opslaglocatie in Farmsum, onder meer om te voorkomen dat iemand probeert over de hekken te klimmen.” The shape of things to come, zo bleek.
Verderop in hetzelfde artikel lezen we dan weer: “‘Eigenlijk is de sfeer heel leuk”, vertelt DvhN-verslaggever Sorgdrager”. Actievoerders gingen in groepen naar de blokkadeplek, dansten daar, riepen leuzen, luisterden naar een programma met toespraken en muziek. Aantallen? 400 tot 450, volgens plaatselijke media, 700 volgens Code Rood zelf. En ‘s avonds was er nog een demonstratie die ook naar de blokkadeplek ging, zodat er op een gegeven moment duizend mensen waren, nog steeds volgens de organisatie van het protest. Ik vind die opkomst trouwens wel geweldig mooi. Zulke acties van burgerlijke ongehoorzaamheid – vreedzame symbolische wetsovertreding om een hoogst noodzakelijk punt te maken – zie je in Nederland zelden in deze omvang. Dat het Code Rood lukt om zoveel mensen in beweging te helpen komen, strekt de organisatie tot eer. Mijn kritische observaties verderop in dit artikel veranderen daar niets aan.
Dat de politie vroeg of laat zou ingrijpen, verbaast me niets. Ze sloegen wel relatief vroeg toe – en niet pas midden in de nacht, tegenover een kleinere groep, of de volgende morgen. Maar ik zag in berichtgeving al eerder verontrustende ‘kleinigheden’. Het meest frappante: de aanhouding, al zondagavond van een drietal mensen die op weg waren naar het actiekamp. Dagblad van het Noorden citeerde de politie: “Er was een verdenking dat een van hen op een gestolen fiets reed.” (5) Natuurlijk gingen ze dat na, en natuurlijk bleek dat daarvan geen enkele sprake was. Een politieapparaat dat al in de aanloop naar dit type actie tot dit soort pesterij overgaat, heeft meer geweld in petto. Ik hoop dat organisatoren zich dat, uiterlijk vanaf dat moment, ook realiseerden. Ik ben er niet heel gerust op, want dinsdag overdag waren geluiden als ‘we zijn niet tegen de politie’ niet van de lucht. In een toespraak zei iemand iets als ‘de politie hoort er te zijn voor mensen als wij, en niet (of niet alleen, dat weet ik niet meer precies) voor de multinationals.’ Luid applaus. Zoiets heet tegenwoordig een cringe-moment.
Want politie bestaat nu juist om ons, gewone mensen in bedwang te houden zodat multinationals hun gang kunnen gaan, en om ons tegelijk wijs te maken dat ze er wel voor ons is. Dienstbaar aan de grote bedrijven en de regering, waakzaam tegenover ons. Zo alert als de politie reageert op een verzonnen fietsendiefstal door actievoerders, zo weinig heb je aan ze als je fiets werkelijk gestolen is. Mensen helpen is voor de politie bijzaak, bedoeld als PR. Kerntaak is ordehandhaving, oftewel bespottelijke regels afdwingen, bijvoorbeeld door vreedzame mensen bewusteloos te slaan. Iets in mij zegt dat het bewustzijn van die kerntaak onder actievoerders best wat meer mag worden gestimuleerd. Dan zouden we wellicht niet de gênante en schadelijke taferelen zien waarin agenten en actievoerders gezellig samen met frisbees in de weer zijn.
Ook als je om tactische reden de confrontatie met de politie niet op elk moment zoekt, is het wel handig om te beseffen dat de politie je op ieder moment een confrontatie kan opdringen. Ben je dan voorbereid? Heb je kunnen anticiperen? Over fysieke bewapening heb ik het niet, maar mentale bewapening van actievoerders is in ieder geval essentieel. Bijvoorbeeld door met elkaar in discussie te zijn, maar ook doordat de organisatie zich verre houdt van alles wat een samen-met-oom-agent-sfeertje kan bevorderen. Of hiervan in voldoende mate sprake is, kan ik vanaf waar ik nu zit – helaas thuis, knarsetandend… – niet goed beoordelen.
Maar ik zie in de berichtgeving wel symptomen van een al-te-lieve houding vanuit de actie jegens de politie. Nieuwe actievoerders kun je zo ‘n naïviteit niet kwalijk nemen. Wie nog nooit politiegeweld heeft meegemaakt, schrikt zich ongelukkig en houdt het aanvankelijk nauwelijks voor mogelijk. Helemaal vermijden kun je deze schok niet, en het is ook leerzaam, hoe akelig het tegelijk ook kan zijn. Maar ervaren actievoerders, mensen die weten hoe dit werkt, hebben hier wel een waarschuwende taak. Al is het waar dat nieuwe generaties het een keer zelf moeten ervaren om de waarde van zulke waarschuwingen tot zich door te laten dringen.
De rust is terug, voor het moment. Het misselijkmakende politiegeweld duurde niet lang. Hopelijk verwerken demonstranten, of ze nu zelf geslagen zijn, het geweld van de politie van dichtbij hebben gezien, of alleen al van de berichtgeving hevig geschrokken zijn, deze ervaring goed. Mensen raken van minder getraumatiseerd, en er is niet voor niets een werkgroep Support & Recovery op het kamp aanwezig (6) om mensen mentaal te ondersteunen. Goed dat Code Rood hier aandacht aan besteedt.
Minstens zo belangrijk: hoe gaat het nu verder? Alle demonstranten daar kracht en sterkte toewensen, maar tegelijk en dwars tegen de repressie in ook veel plezier… dat is wel het minste dat ik kan doen. Tegen de politie zeg ik: verrot in jullie eigen hel, of deserteer. Tegen de burgemeester die verantwoordelijk is voor de politieinzet, zeg ik: leg het maar eens uit, of treed meteen maar af. Tegen die demonstranten zeg ik: jullie zijn geweldig.
Noten:
3 “Live fotoblog van de actie Genoeg is Genoeg” , Code Rood, 28 augustus 2018
Pingback: Beelden van het politieoptreden in Groningen | Krapuul