Passagiers vragen bezorgd of je werkzaamheden iets te maken hebben met plannen de buslijn op te heffen. Dan zeg je vriendelijk dat dit niet het geval is. Waarom het van belang was het aantal passagiers te tellen weet ik nou eigenlijk ook weer niet. Er waren “denkende treeplanken” ingevoerd, die de cijfers hadden kunnen leveren maar die niet naar behoren functioneerden. En dus waren er de uitzendbanen als passagiersteller. Bij Centraal Nederland, het fusieproduct van NBM (Nederlandsche Buurtspoorweg Maatschappij) en Maarse & Kroon. Later werd CN dan weer opgenomen in de NZH, de voormalige Noord-Zuidhollandsche, en nu heet het Connexxion, en is het een “concessiehouder”. Want Connexxion is een zogeheten privébedrijf. Daar kom ik nog op terug.
Vaak deed je het werk staande op een halte. Vanaf die plaats kon je tellen hoeveel mensen in de bus zaten of stonden (in het laatste geval waren er richtlijnen op hoeveel je het aantal kon stellen, want dan was de bus behoorlijk vol). Ik heb mooie herinneringen aan zitten tussen de bosjes van de Arthur van Schendellaan in Uithoorn: je kon lezen in de tijd tussen de aankomsttijden van de bus, die was ’s ochtends vroeg ruim. Het vogelkoor zette in. Op die halte moest ik uiteraard Arthur van Schendel zelf ter hand nemen, maar het mooist vond ik het daar Rachel Carsons verkenningen van de diepzee tot mij te nemen. Dit was dan uiteraard voor of na de spits, in de spits had je eigenlijk geen tijd.
Nog een mooie herinnering van op de halte: de Amsterdamse Beethovenstraat. Het betere Zuid is moedwillig misdeeld op het punt van openbaar vervoer, zeker wat trams betreft. Dat dit een aardigheidje van de dominerende PvdA was om de proletarische partij uit te hangen was wel duidelijk, en ter plaatse wist men dat. De streekbus moest soelaas brengen.
Een nette mijnheer klaagt over het gebrek aan trams in de buurt en begint dan over de metrolijn waarmee Amsterdam geplaagd is: “Dat schorriemorrie dat er tegen was zit er nu zelf in.” Zegt hij en port mij in de zij. Ik lach maar even mee – blijkbaar ben ik niet meer herkenbaar als een van dat schorriemorrie…
Ach mijnheer, het kan allemaal nog erger: u krijgt nu (en niet als enige) de Noord-Zuidlijn die zeker drie tramlijnen in Zuid heeft gekost en ook verdere verbindingen verslechtert. Maar dit nu even terzijde.
Als er te weinig mensen voor op de halte waren, of als de buslijn te lang was om tellers te verspreiden over het traject, reed je mee met een plaats bij de chauffeur. De mooiste lijn hiervoor was lijn 120, Station Muiderpoort – Utrecht Centraal, een lange rit langs de Vecht. Lijnen die Amsterdam binnenrijden zijn een verschrikking. Automobilisten die zich het recht aanmeten om net nog even af te snijden. Op de rem! De fietsers waren in die dagen nog niet de wegterroristen (zeker in de gedaante van toeristen die het verband tussen kijken en sturen niet kennen) maar ook die konden schrik opleveren door maar wat raak voor de bus op te duiken. En dan de lopende grapjassen die net doen of ze zelfmoordenaar willen spelen door met wijdopen armen grijnzend voor de bus te springen. Ja echt, zulke snaken zijn er.
Ik heb diepe compassie voor de chauffeurs die dit meermalen per dag mogen doorstaan en in de pauze – ik heb het wel eens ter sprake gebracht – met een zenuwachtig lachje zeiden dat het hun echt niets deed hoor. Ja, maak dat de kat wijs.
Pauze. Die had je toen nog. De streekvervoerbedrijven waren indirect van de NS en dus nog indirecter staatsbedrijf. En dat moest anders van de neoliberale heilsleer. Die “concurrentie” moest opleveren die de passagiers merken met jakkerende bussen die ook op de eindhalten nauwelijks stilstaan. En die natuurlijk helemaal geen concurrentie is.
Plaspauze!? Tijd om even met een kop koffie of soep bij te komen is er niet meer bij. De “kosten”, chauffeurs zijn een kostenpost, moeten laag blijven. Dus moet er nu gestreden worden voor vijf minuten plaspauze op 2,5 uur rijden. Toen de bonden nog machtig genoeg waren, waren de pauzes ruim om even bij te komen en de nodige persoonlijke plichtplegingen te verrichten. Privatisering en aanbesteding zijn zuiver en alleen doorgevoerd om de bonden te breken en de chauffeurs tot jakkeraars met een plofblaas te maken.
Waar is het “links” met als programmapunt de hernationalisatie van het openbaar vervoer door het simpel opheffen van de “concessies” en de aanbestedingen? Neoliberaal Europa kan de pot op, om een moedwillige woordspeling te gebruiken.
