De EU is een autoritaire moloch. Met Mercron (Angela Merkel + Emmanuel Macron) wordt het nog erger. Econoom Norbert Häring blikte vooruit op 10 januari. Hij betitelt de toekomst van de EU als een gruwelkamer voor werknemers. Zijn uitgangspunt is het Vijfvoorzittersrapport voor de vervollediging van de Monetaire Unie. Dit rapport uit 2015 was opgesteld op instigatie van voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker, voorzitter van de Europese Raad Donald Tusk, Eurogroepvoorzitter Jeroen Dijsselbloem, voorzitter van de Europese Centrale Bank Mario Draghi en voorzitter van het Europees Parlement Martin Schulz. Welstand en rechtvaardigheid voor iedereen is het doel van de EU, beweren ze. De voorzitters bedoelen daarmee echter dat een goed ondernemersklimaat daartoe centraal dient te staan. En meer democratie op Europees niveau zeggen ze toe, wat impliceert dat nationale parlementen bevoegdheden moeten inleveren. Het tweede punt is hierin belangrijker want met betrekking tot Europese democratie worden alleen vrijblijvende besprekingen in het vooruitzicht gesteld.
Davos
Minder vrijblijvend is het Wereld Economisch Forum in Davos. ’s Werelds politieke en economisch elite vergadert daar jaarlijks om deals te sluiten. Dit is geen complottheorie van een aluhoedje maar bittere werkelijkheid. Op dat forum hield de Franse president Emmanuel Macron op 24 januari een speech over een plan ter vernieuwing van de EU. De bekende terminologie werd daarin gebezigd: een democratischer, economisch sterker en sociaal uitgebalanceerder Europa is nodig. Alvast berust zijn strategie voor Frankrijk op vijf pijlers. De eerste is de bevordering van onderwijs en opleiding. De tweede betreft een belastingtechnische ondersteuning voor de vorming van eigen vermogen. De derde pijler gaat over meer flexibiliteit op de arbeidsmarkt. De vierde heeft betrekking op de klimaatverandering; zo moeten alle kolencentrales worden gesloten. Als nummer vijf noemt hij een cultuuromslag die ondernemen aanmoedigt in plaats van een focus op regelingen en belastingen die ongelijkheden corrigeren.
Beschouwing van Macrons vijf pijlers pleit voor Härings analyse van een paar weken voordien. Nog meer krijgt het ondernemersklimaat prioriteit. Democratie en sociale balans ontbreken in de pijlers. Dat betekent dat navolgen van Macron in de EU een nog centralistischer unie oplevert en voor zover er nog democratische marges in de lidstaten bestaan, zullen die alweer kleiner worden. Weliswaar ging Macron niet voorbij aan de toenemende ongelijkheid in de wereld maar dat pleit volgens hem alleen voor sterkere samenwerking in de EU, want geen land kan eenzijdig die uitdaging tackelen.
Mercron
Als Angela Merkel opnieuw Duits bondskanselier wordt, zal ze zich waarschijnlijk grotendeels achter Macrons plannen scharen. Duitsland als veruit grootste profiteur van de EU roept steeds meer weerstand op met toenemende kans op desintegratie van de EU. Desintegratie betekent voor Duitsland (en Nederland) een slacht van de kip met de gouden eieren. Als benodigde bondgenoot om de voordelen enigermate te delen lijkt Macron geschikter dan de slappe Franse sociaaldemocraat François Hollande of wie dan ook.
Een en ander wil niet zeggen dat ten dele voor deze ontwikkeling geen objectieve noodzaak bestaat. Het gaat erom die te onderkennen en zo goed mogelijk tegenkrachten tegen Mercron te ontwikkelen. Objectief bestaat er de sequentie dat de monetaire unie een bankenunie genereert, die weer een begrotingsunie vereist, die op haar beurt niet te scheiden is van een fiscale unie, die uiteindelijk allemaal niet kunnen functioneren zonder een echte politieke unie. Dit is de functionele logica van integratie, zoals politicoloog Nicolas Leron deze noemt.
Bij gebrek aan acceptatie van deze functionele logica door links bepaalt rechts de richting. Als alternatief voor de Europese route is een exit uit de EU, zoals Brexit, achterlijk en lijdt – opzettelijk met ij geschreven – vooral voor kleine landen tot onmacht en achteruitgang, tot een soort van kolonialisering door een mondiale grootmacht. Macron vertegenwoordigt het rechtse pad. Daarentegen lijkt het linkse EU-brede pad vooralsnog onbegaanbaar. Een grote meerderheid van links is te vulgair stalinistisch. Daarmee bedoel ik dat grote delen op links te sterk geloven in de mogelijkheden van sociale politiek in een willekeurig land. Dit kwalificeer ik als vulgair stalinistisch omdat Jozef Stalin met zijn credo van ‘socialisme in één land’ alleen de Sovjet-Unie op het oog had en dat concept zeker niet generaliseerde naar andere landen.
