Democratie in crisis

Het was juni 1974. Aartsbisschop Makarios, president van Cyprus, verklaarde stoutmoedig dat hij de enige gekozen Griekse regeringsleider was. Even hield ik van hem. En zou hij Griekenland verlossen van het NAVO-militaire regime?

Eigenlijk heeft hij dat wel gedaan, maar op een heel andere manier dan – al weet ik niet hoe het gegaan zou moeten zijn. Hij werd kort daarna afgezet in een staatsgreep die duidelijk geleid werd vanuit door fascisten bestuurd Athene en het bericht werd verspreid dat hij daarbij gedood was.
En toen bleek hij via de radio op te kunnen roepen tot verzet – hij was ontsnapt en leefde. Het Turkse leger viel Cyprus binnen ter bescherming van de Turkse bevolking tegen het door Griekse mafiosi geleide regime, althans, dat was de smoes. En het Griekse leger deed niets, en dat was het einde: een leger dat alleen goed is in staatsgrepen plegen en niet waarvoor het aangenomen is moet een toontje lager zingen. En Makarios werd in zijn presidentschap hersteld, maar Cyprus was zwaar beschadigd en blijft tot vandaag voor veertig procent bezet door het Turkse leger. Toen ik mijn hoop stelde op Makarios in die junidagen wist ik niet dat dit alles zo zou gaan gebeuren.

Het waren de dagen van la crise des dictatures (Poulantzas), althans in Zuid-Europa. In Portugal, Spanje en Griekenland verdween de fascistische orde, eigenlijk steeds in de vorm van een historisch compromis (een andere veelgebruikte term uit die dagen) tussen de verboden linkse partijen en de postfascisten – zij het in elk land op andere wijze.

In de jaren daarna is parlementair links opgelost in de neoliberale orde die volgde op dit soort rechts. Veertig jaar verder. In Griekenland en Spanje heeft “links” diep gebogen voor deze neoliberale orde. En in een staat die geen parlementair links kent, ook nooit gekend heeft, stond de echtgenote van een vroegere president kandidaat tegenover een racistische, seksistische buitenstaander – althans buiten de politiek staande tegenstander. In feite is Trump de ideale VVD-er: de patjepeeër die eigenlijk niets heeft hoeven uitvoeren voor zijn rijkdom (iets waarvan ze in die kringen altijd roepen dat je dat wel moet doen) en – vergeet dat nooit – die de praatjes in de geest van Wilders rondstrooit, die tenslotte ook VVD-er pur sang is. De vertegenwoordigster van een dynastie die zelf verantwoordelijk is voor coups en moordpartijen in Libië, Honduras en, samen met haar echtgenoot, Haïti, tegenover deze persoon.
Hillary Rodham Clinton was zelfs geen Makarios.

Zij heeft evenwel nog gewonnen ook, tenslotte. Maar de procedures in de VS leveren een ander resultaat op en dat zal de wereld merken, te beginnen mensen in de VS zelf. De crisis der democratieën leidt tot gekozen niet-democraten. De parlementaire democratie gaat niet in schoonheid ten onder en helaas is niet te zien of er iets goeds voorbij dit verval kan zijn.

Notities in doffe half-shock. Goedendag en ’t beste.