Een paar jaar geleden voorspelde ik het: we gaan gezamenlijk herbronnen. Dat wil zeggen: terug naar de ideologie, de oude of de nieuwe, terug naar houvast, vaste waarden, religie, overtuiging, stam, familie, natie.
Niet omdat het een oplossing is voor de problemen waar de wereld mee worstelt, maar omdat er in een tijd van permanente oorlog behoefte is aan een vrijplaats. Rust.
Na het postmodernisme, het cultuurrelativisme, het einde van de ideologie als basis van het denken, volgt de terugval. Oftewel: alles gaat verder op het punt waar de moderne tijd vraagtekens zette. We gaan de geschiedenis (en de discussie) nog eens dunnetjes overdoen.
Op zoek naar rust.
En zie, sindsdien zijn ongelovige feestvierders van het begin van het Millennium op zoek gegaan naar het geloof van hun ouders, de ware religie, de verlossing, de bevrijdende gedachte. En velen hebben daarin rust gevonden. Dat gebeurt nu eenmaal als je ergens echt in gelooft, geloof maakt je onderdeel van een groep, geloof geeft je een plek in de wereld, geloof formuleert voor jou wat je idealen zijn. Rust, dat is waar de globalistische (activistisch-globale) wereld, de wereld die we allemaal in onze telefoon hebben zitten, om vraagt.
Rust. Als tegenwicht.
De tegenhanger van de onrustige globale wereld maakt dat mensen zich terugtrekken op hun eiland. Daar is het veilig, daar zijn geen vijanden. Het gevolg (meer nog dan daarvoor): segregatie. Iedereen neemt kennis van de gehele wereld en deelt in het systeem, maar het werkelijke leven vindt plaats in de eigen ‘groep’. Ook het denken beperkt zich tot die groep, tenzij er vijanden in het spel zijn. Vijanden van de groep worden in de globale wereld actief bestreden, in het dagelijkse fysieke leven worden ze vermeden.
Na het postmodernisme komt het stopmodernisme, een tijd van schijnbare stilstand. Niets is relatief, alles doet er toe. Als het maar wil blijven stilstaan. Veranderingen boezemen ons angst in.
Alles moet hetzelfde blijven. De wereld is goed zolang daar maar het houvast van ‘het ideaal’ is (God, de verzorgingsstaat, de Goede vader, familie, vul maar in).
Maar ondertussen woedt de veenbrand verder. Want onder al dat terugkeren naar de wortels brandt het vuur van de gezamenlijkheid (die hele wereld die dagelijks tot je komt). Want zelfs als mensen zelf kiezen voor een vorm van apartheid blijft de idee bestaan dat we in wezen allemaal dezelfde mensen zijn. We ervaren dat dagelijks meermalen, we kunnen er niet onderuit.
Vervelend.
En nog vervelender: als we iets willen veranderen aan de wereld, die wereld van onderop willen opbouwen (in plaats van ons als schapen te laten leiden door ‘leiders’), zullen al die herbronners weer bij elkaar moeten komen en interen op hun apartheidsstatus.
Heel vervelend. Zat je net lekker in je eigen clubje, moet je weer de wijde wereld in.
Tegen die tijd is het stopmodernisme ontploft en overgegaan in een nieuw tijdperk. Ik heb geen idee hoe je dat tijdperk zou moeten noemen. New global?
Het gaat er tenslotte niet over dat er een eind komt aan het zoeken naar de betekenis van het leven (wat herbronnen in principe is) maar dat die zoektocht plaatsvindt in het kader van globale omkering: het van onderop organiseren van de samenleving als principe.
Dat is een zich steeds vernieuwend proces, geen einddoel.
