Polen, in haar queeste naar een historie om trots op te zijn, heeft aangekondigd door te gaan met het omstreden plan om 500 monumenten die zijn opgericht om onder andere het verjagen van de Nazi-Duitse bezetters te memoreren af te breken.
Het hoofd van het Instituut voor de Nationale Herdenking van Polen zei in een interview met de Poolse nieuwssite Onet donderdag dat Sovjet-monumenten in Polen hadden moeten worden gesloopt in de vroege jaren 1990 en noemde het behoud ervan “een fatale vergissing.”
“Wij geloven dat het Rode Leger het niet verdient om in Polen herdacht te worden. Het volstaat te zeggen dat het zelfs de Augustów-razzia leidde: een duidelijk bewijs. Het is dan ook moeilijk het Rode Leger anders te herdenken dan als een symbool van de Sovjet-Poolse slavernij en totalitarisme op Pools grondgebied,” merkte de vicepresident van IPN op.
Lukasz Kaminsky zegt verder dat de nog bestaande monumenten moeten worden gesloopt, en overgebracht zouden moeten worden naar musea, om zo een zwarte bladzijde in de Poolse geschiedenis te herdenken.
In Polen is de Communistische periode tegenwoordig een heikel punt, waarover de emoties hoog op kunnen lopen: de nog bestaande monumenten worden regelmatig gevandaliseerd.
Rusland is echter van mening dat het Rode Leger verantwoordelijk is voor de bevrijding van Polen van de Nazi’s, en dat de verwijdering van de monumenten een smet is op de herinnering aan de heldendaden van dit leger.
Maria Zakharova, woordvoerster van het Russische ministerie van buitenlandse zaken, verwoordde het zo: “De plannen om de monumenten te verwijderen zijn gericht op het wissen van de bevrijding van Polen door het Rode Leger uit het geheugen van het Poolse volk.”
Wij hopen dat Polen niet de richting van extremistische politici volgt, en dat ze deze maatregelen, die op de rand van barbarisme liggen, niet zal uitvoeren.”
Zakharova claimt dat Moskou had meer dan eens voorgesteld heeft de situatie met Polen te bespreken, maar dat de Poolse autoriteiten “geweigerd hebben te luisteren naar Russische oproepen om respect, een beschaafde houding en elementaire menselijk fatsoen tonen en te stoppen met de oorlog tegen monumenten voor het Rode Leger.”
De minister van Cultuur van Rusland beschreef het project als “schandalig” en “beledigend”, zowel voor de Russen als voor de Polen zelf. “Schandelijk ? Ja, natuurlijk. Beledigend voor ons, voor ons historisch geheugen? Ja. Maar in de eerste plaats is het beledigend voor de Polen zelf. Immers, het gaat om tragische en heroïsche bladzijden uit de geschiedenis van Polen, toen de natie en haar soldaten schouder aan schouder met Sovjet soldaten vochten voor de bevrijding van hun vaderland.”
“De Tweede Wereldoorlog was een tragedie van de hele mensheid, niet alleen de Sovjet-Unie en andere individuele landen, en de monumenten uit die tijd blijven symbolen van de overwinning op het fascisme, die mensen eraan te herinneren dat zoiets nooit weer mag gebeuren. Om over de culturele waarde [van de monumenten] nog maar te zwijgen,” voegde een vertegenwoordiger van de openbare kamer (Public Chamber of the Russian Federation) hieraan toe.
De Poolse houding ten opzichte van Rusland is echter – zeker met de situatie in Oekraïne in de Poolse voortuin – momenteel niet toeschietelijk: “Voor dit moment, moeten we een zeer nauwkeurig overzicht van monumenten die worden overgedragen aan een eventueel museum voorbereiden. In het algemeen is de situatie niet nieuw, omdat de positie van het Instituut voor de Nationale Herdenking al jaren ongewijzigd blijft: Wij zijn van mening dat in de Poolse openbare ruimte geen ruimte is voor dergelijke monumenten,” aldus de vice-president van het Instituut.
Overigens heeft Polen al wel aangekondigd dat de nieuwe regeling niet zal gelden voor militaire begraafplaatsen waar leden van het Rode Leger die zijn omgekomen tijdens de Tweede Wereldoorlog hun laatste rustplaats gevonden hebben: deze gedenktekens zullen door de Poolse staat onderhouden blijven worden.
