Factcheck: heeft Churchill echt gezegd dat de fascisten van de toekomst zichzelf anti-fascisten zullen noemen?

In elke discussie met extreemrechtse idioten word je vroeg of laat geconfronteerd met een – vermeend – citaat van Winston Churchill: “The fascists of the future will be the anti-fascists”.  Laten we voor het moment even vergeten dat Churchill een racist was die de Italiaanse variant van het fascisme lange tijd bewonderde. Laten we ook even vergeten dat Churchill een voorstander was van het gebruik van chemische wapens, deze wapens ook daadwerkelijk inzette en dus eigenlijk een ordinaire oorlogsmisdadiger was.  Kortom: laten we net doen alsof Churchill een principiële anti-fascist was en geen enge imperialist die zich uitsluitend tegen de Duitse variant van het fascisme keerde omdat hij zich realiseerde dat die een bedreiging voor de Britse belangen vormde.  Heeft Churchill daadwerkelijk gezegd dat fascisten zich in de toekomst ‘anti-fascisten’ zullen noemen? Zou Churchill AFA ‘fascistisch’ hebben genoemd?

Er is een klein probleempje met dit citaat : het is nergens te vinden in het werk van Churchill, noch in zijn speeches, noch in parlementaire verslagen.  Bij the Churchill Centre is het citaat niet terug te vinden. Desgevraagd antwoordt de Churchill Society dat “there is absolutely no evidence anywhere of him ever saying it and so, therefore, he didn’t say it”. 

Churchill heeft dus nooit beweerd dat fascisten zich in de toekomst anti-fascisten zullen noemen. Waar komt het citaat dan wél vandaan? Nou, nergens. Het citaat is niet te traceren, niemand heeft het ooit gezegd. Mogelijk is het citaat terug te leiden tot een of meerdere uitspraken van Huey P. Long, een populistische (in de goede zin) politicus uit het vooroorlogse Louisiana. Long werd in 1935 vermoord, mogelijk omdat hij voor de powers-that-be wat te bedreigend werd. Long was een overtuigd anti-fascist, in een tijd waarin anti-fascisme allesbehalve gebruikelijk was. Hij was ervan overtuigd dat, indien het fascisme naar de VS zou komen, het niet met hakenkruizen zou poseren, maar een specifiek Amerikaanse vorm aan zou nemen. In Amerika zal het fascisme volgens Long niet gehuld gaan in een nazi-vlag, maar in een Amerikaanse vlag.  Het zal luidkeels de liefde voor Het Vaderland belijden en voorwenden amerikaanser te zijn dan apple pie. 

Het is ook mogelijk dat het citaat terug te leiden is tot een uitspraak van de Bulgaarse communistische leider Georgi Dimitrov (1882-1949). Tijdens een toespraak tot het Zevende Congres van de Comintern in 1935 zei Dimitrov het volgende:

It is a peculiarity of the development of American fascism that at the present stage it comes forward principally in the guise of an opposition to fascism, which it accuses of being an “un-American” trend imported from abroad. In contradistinction to German fascism, which acts under anti-constitutional slogans, American fascism tries to portray itself as the custodian of the Constitution and “American democracy.” It does not as yet represent a directly menacing force.

Conclusie: Churchill heeft nooit gezegd dat ‘de fascisten van de toekomst zich anti-fascisten zullen noemen’. Het letterlijke citaat kan niet getraceerd worden, voor zover bekend heeft niemand het ooit gebruikt. De meest waarschijnlijke herkomst is uit een of meerdere uitlatingen van Huey Long, die waarschuwde dat fascisme altijd een specifiek nationale vorm aan zal nemen, een waarschuwing die anno 2015 relevanter is dan ooit.

Noot: Ken Burns – maker van The Civil War, de beste historische documentaire ooit – heeft een prachtige docu over Huey Long gemaakt. Te vinden op Youtube.