Ik ben pro een ISDS

Reageren mogelijk

Een Investor-State Dispute Settlement (ISDS) is een regeling die geschillen tussen (grote) investeerders en staten beslecht. Deze voorziening vormt onder meer een belangrijk onderdeel van het Trans-Atlantische Handels- en Investeringspact (TTIP), het fel bekritiseerde handelsverdrag tussen de EU en de VS. Dit moge onderhand bekend zijn.

Draaikont
Had ik niet al twee jaar lang op Krapuul gefulmineerd met berichten en stukken tegen het TTIP met een gemiddelde van circa 1 per maand? Ben ik van mening veranderd en daarmee gek geworden door nu pro een ISDS te zijn?

Ja, wat betreft mijn kritiek en mijn gewijzigde mening ten aanzien van een ISDS. Of ik gek ben, laat ik uiteraard aan de lezer over.

Een verandering van opvatting is overigens gezond van tijd tot tijd. De wereld verandert sowieso, dus sommige van je opvattingen hebben een opfrisbeurt nodig. Veertig jaar hetzelfde denken, ik moet er niet aan denken.

Abs
Mijn gewijzigde opvatting is getriggerd door kennisname van de ouderdom van het ISDS-concept. Aanvankelijk verkeerde ik in de veronderstelling dat ISDS vrij nieuw was ten behoeve van TTIP en soortgelijke recente handelsverdragen. Dat is het dus niet. Al in 1957 stelde Hermann Abs, toenmalige voorzitter van Deutsche Bank, het concept voor. In de zestiger jaren is het opgepikt door de Wereldbank: een dergelijke regeling kon ontwikkelingslanden helpen om buitenlandse investeringen aan te trekken. Inmiddels is het gevolg dat de meerderheid van handelsverdragen juridische instrumenten bevat die buitenlandse investeerders flinke bescherming bieden. Ontwikkelingslanden staan echter veelal voor de keus tussen onevenwichtige handelsovereenkomsten of helemaal geen investeringen. Om als arm land op eigen kracht een economische ontwikkeling op poten te zetten is hondsmoeilijk. Dat lukt alleen grote landen zoals China. Met die overwegingen kiezen ontwikkelingslanden derhalve voor handelsovereenkomsten met ISDS-clausules.

Door tegen een ISDS in het TTIP te zijn, blijft evenwel de ondemocratische praktijk van ISDS elders bestaan. Doch van onevenwichtige handelsverdragen wil ik af. Hoe kan daartoe een stap worden gezet?

Reding
Een stapje komt mede van europarlementariër en voormalig Europees Commissaris Viviane Reding (EVP). Naar aanleiding van de aanzwellende kritiek op het TTIP heeft ze een amendement op ISDS bepleit. Ze heeft voorgesteld om een speciaal en permanent Internationaal Investeringshof op te richten dat een gemeenschappelijke set van internationale regels toepast. Dit met de slogan: één wereld, één wet, één hof!

Zo’n hof is mooi, maar er zit een addertje onder het gras. Een ‘onafhankelijk’ hof zit vermoedelijk nog steeds onder de duim van grote multinationals. Daarom zou een dergelijke juridische instelling onder de auspiciën van de Verenigde Naties moeten opereren. Dit is voorlopig de beste garantie dat de politiek zeggenschap heeft over de internationale regelgeving ten aanzien van een ISDS. Voorts kan supervisie van de VN een opstap zijn naar een wereldregering. Daar gaan we tenslotte in de toekomst ooit naartoe. Tot vreugde wellicht van collega LRD.

Werking
Tegenstanders van het voorgestelde Internationale Investeringshof zullen argumenteren dat zoiets niet zal functioneren. De procedures in de VN zijn te traag en te veel politieke belangen spelen een rol. Maar dat ISDS dan nauwelijks werkt is juist een mooie bijkomstigheid. Dan blijven de huidige democratische procedures via gewone gerechtshoven voorlopig van belang. En wanneer na verloop van tijd toch een Internationaal Investeringshof functioneert, hebben ontwikkelingslanden een richtsnoer. In nieuwe of vernieuwde handelsovereenkomsten kunnen ze een ISDS conform de regels van het Internationale Investeringshof eisen.

Een ISDS met bevoegdheid door een Internationaal Investeringshof onder auspiciën van de VN staat verre van de huidige praktijk van de onevenwichtig samengestelde arbitragetribunalen. Naast genoemde voordelen kent het een belangrijk psychologisch aspect: je bent ergens voor. Een tegenstemmer, ook al heeft die gelijk, wordt gemakkelijk weggezet als een immer negatieve nee-zegger. Pro iets zijn krijgt sowieso een optimistische connotatie mee. Bovendien geeft het sociaaldemocratische draaikonten een elegante manier om in te stemmen met een verdrag en er toch een nieuwe draai aan te geven: we onderschrijven een handelsakkoord pas als er een Internationaal Investeringshof onder genoemde condities is.

TTIP
Als je pro een ISDS bent, impliceert dat dan niet dat je voor het TTIP bent? Nee! Uiteraard houdt het TTIP veel meer in dan een ISDS. Ik blijf tegen de huidige opzet van de handelsovereenkomst. Vooral de geheimhouding rond het akkoord kan niet genoeg wantrouwen wekken. Tussen democratische stelsels, ernaar strevend dat de EU en de VS zich beteren, dient openheid leidraad te zijn. Dus ook bij een handelsovereenkomst als het TTIP. Natuurlijk ben ik niet tegen handelsovereenkomsten op zich. Maar een handelsverdrag tussen de VS en de EU kan stukje bij beetje geformuleerd worden en stap voor stap gecontroleerd door het Amerikaanse Congres en het Europees Parlement.