Krimpen a/d Noordzee

Gisteren hield Mark Rutte de H.J. Schoolezing in de Rode Hoed, een debatcentrum in een voormalige schuilkerk in Amsterdam. Deze reeks lezingen is in het leven geroepen door het opinieblad Elsevier en het wekt geen verbazing dat de lezingen worden gegeven door enthousiaste conservatieven. Rutte hoort daar ook bij, hetgeen bevestigd werd door de Britse conservatieve premier David Cameron op te voeren als key note speaker bij het VVD-verkiezingscongres vorig jaar. Sinds eind jaren negentig laat de conservatieve beweging in Nederland regelmatig van zich horen. Het conservatisme met bijbehorende preutsheid, bekrompenheid en benepenheid heeft sindsdien in Nederland aan populariteit gewonnen, versterkt door angst en onzekerheid. Rutte zat in die tijd samen met zijn voormalige partijgenoot Wilders in een werkgroepje dat het conservatisme in Nederland op de kaart wilde zetten. En het was de tijd van de Edmund Burkestichting, de conservatieve Leidsche denktank die geen overheidssubsidies maar wel grote Amerikaanse sponsors accepteerde. Het geld lag voor het oprapen voor een visie waarin voorgoed zou worden afgerekend met linkse idealen zoals mensenrechten. Het middel hiervoor was angst. Bang zijn dat je dingen kwijtraakt en bang zijn voor de ander die iets van je wil afpakken.

Rutte’s lezing bood weinig nieuws, zoals te verwachten is van een conservatief. Het gaat goed, maar het is niet gemakkelijk. Het moet allemaal wat minder want het wordt allemaal wat minder, maar aan het eind van de weg gloort er hoop. Hij voorspelde dat de ooit genoten welvaart in Nederland nooit meer zou terugkeren, maar 1-1,5% economische groei is ook best mooi, toch? Zijn betoog ging vooral over de economie, of eigenlijk alleen maar over de economie. Want de economie is de nieuwe kerk èn staat van de geseculariseerde samenleving. De zekerheid van gisteren is de geldzorg van vandaag en morgen. Alles draait tegenwoordig om geld. Onze premier noemt niet voor niets regelmatig dat samenwerken vooral betekent met elkaar lekker geld verdienen. Want alles kost geld, dus is geld de oplossing voor alles. In zo’n model is voor bijvoorbeeld solidariteit geen plaats want solidariteit kost geen geld. Alles wat niet in geld uitgedrukt kan worden wordt van het toneel van de geldeconomie afgeduwd. Het is de instant-samenleving die geen idee heeft hoe de wereld er over pakweg 10 of 25 jaar uit zal zien. Pakken wat je pakken kunt. Morgen is misschien alles afgelopen.

Het gevolg is een samenleving waarin geluk alleen nog via een loterij te winnen is. Waar mensen geen land meer met elkaar delen maar waar wantrouwen overheerst. Waarin wordt voorgesteld dat je welvaart en welzijn alleen nog kunt verdienen. Het delen van verworvenheden is tegenwoordig blijkbaar iets smerigs want als jij er niet hard voor gewerkt hebt dan ben je een profiteur. Als je arm en ongelukkig bent dan is dat je eigen schuld want dan doe je gewoon niet genoeg je best. De crisis van Nederland was natuurlijk de schuld van de Zuid-Europese landen, wist Rutte ons te vertellen. Des te opmerkelijker dat Rutte zijn rede sterk inzette op onze kenniseconomie, zonder dat hij concrete voorbeelden kon noemen, behalve dat het VMBO waar hij lesgeeft ook een bijdrage levert in de kenniseconomie. De truc is dat je gewoon alles kenniseconomie noemt. En ziedaar, de crisis is ineens opgelost. Boerenbedrijven, detailhandel, thuiszorg, de worstfabriek; het zijn tegenwoordig allemaal kennisinstellingen. Als we allemaal ons best doen verdwijnen de problemen. En om te bewijzen dat we goede dingen en mensen belonen maken we een nieuw diploma of certificaat. Kennis is het aardgas van de toekomst.

Als een goed conservatief pleitte Rutte voor minder overheid en lagere belastingen, want dan gaan mensen meer kopen en dat levert weer groei en dus banen op. Maar het aantal flatscreens dat je kunt verkopen is eindig. Het is bijna aandoenlijk hoe dit halsstarrig vasthouden aan een negentiende eeuws systeem overal in Nederland opgang maakt terwijl steeds meer winkels leeg komen te staan. Nederland kende in de afgelopen decennia juist economische groei omdàt er een verzorgingsstaat was. Dankzij de aardgasbaten werd geïnvesteerd in een maatschappij waarin er voor iedereen een plaats is en elkeen mocht winkelen. Nu de bodem in zicht komt moet dat systeem op de helling. Een fatsoenlijk bestaan voor iedereen is gewoon te duur. Kijk maar naar Bangladesh. Daar werken mensen voor een veel lager loon dan hier en hoor je ze vrijwel nooit klagen. Tenminste niet in de Nederlandse media, want die hebben belangrijkere dingen aan hun hoofd, behalve als er sensationeel veel doden vallen in een fabriek in een ver vreemd land, waar goedkope kleding wordt gemaakt om onze consumptie op peil te houden. En de discussie en beeldvorming op de sociale media over in wat voor land we in de toekomst met elkaar gelukkig willen zijn bestaat vooral uit wie wel en wie niet mag meedoen.

NB. De titel ‘Krimpen aan de Noordzee’ is ontleend aan deze tweet van @MarkTwain2

@Wltrrr kijkt uit naar 21 september. Dan begint de astronomische herfst op papier, een dag voordat de eigenlijke astronomische herfst begint. En vinden er verschillende demonstraties tegen het kabinet Rutte plaats. In Amsterdam wordt gedemonstreerd door het comité Stop Bezuinigingen. In Den Haag zal de demonstratie ‘Het is genoeg’ plaatsvinden. Tegelijkertijd vindt het einde van de PVV verzetstoernee plaats en gaat Geert zijn fans toespreken en aanmoedigen eens lekker los te gaan tegen de vijanden van ‘het volk’. Er is die dag ook een grote braderie in Den Haag en de jaarmarkt in Appelscha. Er zijn nog 120 andere evenementen op die dag, ergens in Nederland.