Het huishoudboekje is de meest gebruikte vergelijking voor economische problemen. We kunnen voor langere tijd niet meer uitgeven dan we binnenkrijgen. Dat geldt voor een simpele gezinshuishouding maar evenzeer voor de huishouding van de staat. Deze metafoor van het huishoudboekje is heel krachtig. Tot zover is alles duidelijk, of toch niet? Klopt er iets niet? Maar wat?
De economen Bezemer en Brakman schrijven:
Op 7 juni van dit jaar [2012] hield minister De Jager een toespraak op de SS Rotterdam: “geen enkele organisatie kan meer blijven uitgeven dan er binnenkomt, zonder in de problemen te komen. Dat geldt ook voor de Nederlandse Staat.” De vergelijking van overheidsfinanciën met een huishoudboekje is even aantrekkelijk als fout.
Ze noemen de beeldspraak van het huishoudboekje gewoonweg fout. Evenveel economen als meningen natuurlijk. Niet de vergelijking met het huishoudboekje op zich is fout, maar de les die getrokken wordt om dat huishoudboekje op orde te brengen. Van de metafoor wordt misbruik gemaakt.
Bezuinigen
Zelfs in een gezin zijn er vaak – niet altijd – mogelijkheden om de inkomsten op te schroeven. Maar als je er niet aan ontkomt om te bezuinigen, is er een duidelijk verschil tussen een gezin een een staat. Overheidsbezuinigingen werken door in ’s lands economie. Aanhoudende besparingen veroorzaken werkloosheid.
Het artikel van Bezemer en Brakman kunnen we verder vergeten, het gaat niet in op de kern van de problematiek. Ze behandelen Nederland waar de staatsschuld historisch gezien niet bijzonder hoog is. Als ze zich werkelijk op het schuldprobleem hadden willen richten, zouden ze over de oplossing van de staatsschuld van Griekenland moeten schrijven.
Wat te doen wanneer de rente op staatsschulden zo dramatisch hoog is dat alleen al de betaling ervan als een molensteen om de nek hangt? Dan moet er iets worden veranderd. Er zijn twee wegen om de staatsschuld terug te brengen: de overbekende bezuinigingen en belastingverhogingen. Voor reductie van staatsschuld zijn beide opties nodig. Maar allereerst is het nodig ervoor te zorgen dat de werkloosheid niet oploopt. De metafoor van ‘het is nodig om met z’n allen de schouders eronder te zetten’ zou een waardevol tegenwicht kunnen bieden aan die van het huishoudboekje. Je hoeft geen econoom te zijn om te begrijpen dat een werkloosheid van 10 procent of meer en oplopend de mogelijkheden van een land om er economisch bovenop te komen drastisch inperkt.
Alle schouders eronder
De productiviteit groeit bij gelijkblijvende werkgelegenheid sowieso. We worden steeds slimmer. Dat betekent niet dat we een IQ van 100 hebben en volgend jaar een van 110. Maar er zijn altijd een paar slimme nerds die innovaties bedenken, waardoor de productie beter, effectiever, efficiënter en zo meer verloopt. Als die meerwaarde bij gelijkblijvende werkgelegenheid en gelijkblijvende beloningen (gelijkblijvende lonen en min of meer maximalisering van winstpercentages) ingezet wordt om de staatsschuld te reduceren, is dat een uitweg. Als op deze wijze reductie van de staatschuld optreedt, geeft dat een lagere rente, dat maakt het weer makkelijker om schulden af te betalen en zo komt de economie op gang. Het kan zelfs zo zijn dat om de doelstelling van in eerste instantie gelijkblijvende werkgelegenheid te halen eerst nog extra leningen door een land nodig zijn. Dat is een complicerende factor. De kern van de idee moet echter zijn dat we de problemen met z’n allen op moeten lossen en daarbij de lasten zoveel mogelijk rechtvaardig verdelen. Dus ‘met z’n allen de schouders eronder’ komt op de eerste plaats en het ‘huishoudboekje’ volgt.
Zo simpel als het hier is voorgesteld, is het echter niet. De belangrijkste complicerende factor voor een land zijn de weglekeffecten. En daarom lukt de aanpak niet op eigen houtje voor een EU-lidstaat met een open economie, wel in bijvoorbeeld de VS. Maar het idee van met zijn allen aan de problemen werken om die op te lossen moet leidend zijn. Het is in het eigen belang van de EU-landen om elkaar te helpen. De een na de andere in elkaar donderende economie raakt op den duur iedereen.
in een paar jaar zyn de zorgkosten verdubbeld, het lykt me zinnig eventuele verspilling of factuurfraude aan te pakken.
De financiele crisis die leidde tot de economische crisis heeft nog niet geleid tot oppakken van witte boorden criminelen.
Zonder een maatschappelijke verandering zullen we niet uit de crisis geraken.
REAGEREN VIA ANONIEME PROXY NIET TOEGESTAAN.
Dus wat lul je nou @2
Alhoewel het hoofdpunt van dit artikel zonder meer waar en relevant is, en niet vaak genoeg gemaakt kan worden is de uitwerking hier niet bepaald sterk: na het kopje ‘schouders eronder’ kan ik er eerlijk gezegd geen brood meer van bakken.
Daarom, zoals ik hier al eerder aangaf: lees Krugman’s blog op de NYT website voor het betere contra-austerity betoog.
@4 JP,
Ik vreesde al dat het stuk niet helemaal to the point was. Volgende keer beter. Ik zal er terdege over nadenken.
Het ging er evenwel in de eerste plaats om een andere metafoor te vinden die tegenwicht biedt aan die van het huishoudboekje. Het is fout om de huishoudboekjesbeeldspraak fout te noemen, want het is in veel opzichten een prima vergelijking. Maar het is nodig om de beperkingen van de beeldspraak aan te geven en er een andere tegenover te stellen.
Waarom zou een andere metafoor nodig zijn? Omdat de meeste mensen nauwelijks enige notie van economie hebben. Dan worden alledaagse metaforen gebruikt om beleid te verantwoorden. Tegen een beeld is het zinloos argumenteren. Zelfs Krugman lukt het niet om een beeld omver te lullen.
@5: Je kan ook wat meer uit die link citeren: http://www.mejudice.nl/artikelen/detail/de-retoriek-van-het-huishoudboekje. Die is heel helder, maar doordat jij ervan overtuigd bent dat je de staatsschuld wèl moet willen reduceren, zie je liever dat we de rest van hun betoog maar “vergeten”. (M.a.w. Bezemer en Brakman zijn Keynesiaans, maar jij pleit voor een compromis-oplossing à la de Derde Weg.)
@5, 6
Een direct tegenargument voor ‘het huishoudboekje’ is het niet maar denk eens aan een reguliere onderneming, hoeveel zijn er daarvan met 100% eigen vermogen gefinancierd? In feite alleen die ondernemingen die geen echte keuze hebben, geen toegang tot krediet, want geld lenen tegen een lagere rente dan het rendement van de investering die je ermee doet is simpelweg verstandig ondernemen. Op grond van dat principe is het idee van permanent meer uitgeven dan je verdient een teken van succes.
Verder is het probleem van de huidige austerity-discussie uiteindelijk natuurlijk niet een economisch probleem maar politiek van aard; zolang rechts het principe ‘never waste a good crisis’ aanhangt kun je sowieso lullen als brugman.
Ik zou niet weten waarom zou ik over een huishoudboekje moet discuteren terwijl miljarden aan belastinginkomen naar Belastingparadijsen worden weggesluisd. Vervolgens wordt het niets mee gedaan.
Of bedoel je dat we met emmertjes water naar de zee moeten brengen?
Verder heb ik het volgende van beroepseconomen vernomen: een gezin zou failliet kunnen gaan, een staat nooit. Het aard van het beestje is heel anders en bepaalt een andere soort discussie dan over het huishoudboekje.
JP zegt het goed – het is vooral een politieke discussie over visie en eraan gebonden beslissingen. Het kan ook heel anders.
Ik vind het heel goed dat Sjaak die inderdaad zeer krachtige metafoor die ik ook dagelijks in mijn omgeving hoor en die zeer hardnekkig is aanpakt.
Als ik mensen hoor praten over ‘het huishoudboekje van de staat moet wel kloppen’ of iets dergelijks, is mijn eerste reactie altijd de vraag of die mensen die dat zeggen er ook geld bij gaan drukken op het moment dat hun gezin of huishouding in het rood komt te staan.
Want daar gaat de vergelijking en de metafoor al onderuit.
Een staat heeft de mogelijkheid, in principe althans, de economie te sturen door het bijdrukken van geld.
Dat men het recht op geld creatie uit handen heeft gegeven en men als overheden de oren laat hangen naar banken is louter en alleen een ideologische keuze de noodzaak waarvan door niets wordt gedicteerd.
Hele volkeren de armoede in jagen zoals in Europa gebeurt, in Latijns Amerika gebeurde, in Afrika schering en inslag is heeft niets te maken met noodzaak, heeft niets te maken met ‘door een zure appel heenbijten waarna het zoet komt’ (nog zo’n debiele uitspraak van politci en andere apologeten van dit mensenverachtende systeem) maar alles met ideologie en het verrijken van een handjevol ten koste van alle anderen en de planeet als geheel.
Een goed boek is het “Austerity, the history of a dangerous idea’ van Mark Blyth dat de vloer aanveegt met de imbeciele metaforen die al decennia hetzelfde zijn en een hele gevaarlijke praktijk moeten verhullen danwel acceptabel moeten maken voor degenen die niet tot de graaiende kleine kliek behoren.
‘Het huishouedboekje van de staat…’, ‘men kan een euro maar één keer uitgeven’, ‘we hebben allemaal boven onze stand geleefd’…allemaal gevaarlijke nonsense, allemaal indoctrinatie en een poging de mensheid letterlijk bijna te vergiftigen met foute ideeën opdat een paar hun gang kunnen gaan.
Daarom moeten het bankwezen, private geldcreatie en multinationals heel snel verdwijnen.
En dat geldt uiteraard ook voor hun slippendragers en apologeten de politici.
Laat je door hen en het gelijkgeschakelde journaille niks wijsmaken: ze liegen allemaal.
Het NOS Journaal, het ANP, de kranten…ze zijn allemaal in private handen en wie denkt dat de media geen enkel ander doel hebben dan de waarheid te rapporteren is naief.
Hier een kort interview met de auteur van dat boek:
http://www.guardian.co.uk/commentisfree/video/2013/may/24/austerity-history-dangerous-idea-video
En laat ik in het verlengde daarvan ook deze link hier nog maar een keer neerzetten over de gebroeders Koch:
http://www.juancole.com/2013/05/scandal-brothers-exposed.html
Nogmaals Sjaak, heel goed dat je erover bent begonnen. Dank!