Verkiezingen voorbij, formeren maar

Nu is het algemeen onbekend, of de gemiddelde kiezer met spanning heeft zitten te wachten op de uitslagen van de Tweede Kamerverkiezing 2021, maar het was en bleef spannend. Gezien het stemgeheim, moet men dit soort zaken ook maar niet zeggen. Echter er zijn een aantal opvallende zaken te noemen. Opvallend omdat er een aantal onverwachte resultaten naar boven kwamen in de race naar de definitieve uitslag. 

Aanloop
Het was vooraf al bekend dat 37 partijen met de verkiezingen mee zouden doen en dat de kans op versplintering best wel eens aanwezig zou kunnen zijn, sterker nog, erg groot aanwezig zou zijn.
Bij de verkiezingen van 15 maart 2017 deden er 28 partijen mee, waarvan er 13 gekozen werden in de Tweede Kamer. Bij de verkiezingen van 1972 kwamen er 14 partijen in de Tweede Kamer. Bij die laatste verkiezingen van 2017 was de VVD met 33 zetels de grootste partij, gevolgd door de PVV met 20 zetels en CDA en D66 met elk 19 zetels.
Na een kabinetsformatie van zo’n 225 dagen werd op 26 oktober 2017 het kabinet Rutte III geïnstalleerd met de partijen VVD, CDA, D66 en de ChristenUnie. 

Ruim 10 miljoen personen hadden op 15 maart 2017 hun stem uitgebracht. Dit gaf een opkomstpercentage van bijna 82%, wat het hoogste op dat moment was sinds de Tweede Kamerverkiezing van 1986 (bijna 86%). 

Resultaat 2021
Hierbij zijn een aantal opvallende zaken te ontdekken.

• Versplintering. Gezien het feit dat het aantal partijen dat een poging deed om een zetel te halen weer hoger was, zou het aantal nieuwe partijen dat binnen zou komen in de Tweede Kamer ook best wel eens groter kunnen zijn, dan de laatste keren. Dat bleek dus ook inderdaad na het tellen van (het grootste deel van) de stemmen. Het lijkt er op dat drie of mogelijk vier nieuwe partijen de Kamer binnen gaan komen, nl. JA21, Volt, BBB en mogelijk BIJ1
• Anti-Corona. Dat de gemiddelde Nederlander Corona-moe aan het worden is, was al bekend. Demonstraties, bijeenkomsten, op straat samenkomen, het zijn van die zaken die in verschillende plaatsen gezien zijn. De partij FvD was één van de partijen die nogal tegen de maatregelen van de pandemie veroorzaakt door het SARS-CoV-2 virus hebben geageerd, met het resultaat van mogelijk + 6 zetels. Het Coronabeleid dat steeds duidelijk werd uitgedragen door Mark Rutte, Hugo de Jonge en gedeeltelijk ook door Ferdinand Grapperhaus, heeft effect gehad op de uitslag, winst voor de eerste (VVD) en verlies voor de laatste twee (CDA)
• Islam. Het lijkt er op dat de Islam minder effect heeft gehad op de verkiezingen, waarbij de moslims mogelijk op een ‘niet-Islam’ partij zijn gaan stemmen. De partij NIDA heeft niet één zetel kunnen realiseren, de Islamitische partij bij uitstek. Daarnaast is DENK een zetel kwijt, alhoewel de partij zichzelf niet duidelijk manifesteert als een Islam-partij. De Partij van de Eenheid (PvdE) van Arnoud van Doorn heeft, op dit moment, een kleine 850 stemmen behaald 
• Palestina. Nauwelijks is een partij te ontdekken die het lef heeft om zich uit te spreken vóór de Palestijnen en vóór een eigen staat Palestina, waarbij de grenzen terug moeten tot de grenzen die in 1948 zijn vastgelegd. De enige partij die aangeeft, min of meer, voor de Palestijnse staat te zijn is de partij van Sylvana Simons, BIJ1, die op het randje van één zetel zweeft
• Regeringsverantwoording. Het zou duidelijk moeten zijn, als de kiezer de regeringspartijen zouden afrekenen voor de afgelopen vier jaar. Echter dit is maar gedeeltelijk terug te vinden in de uitslagen van deze verkiezingen. VVD en D66 boeken winst, maar de CU (gelijk) en het CDA (waarschijnlijk 4 zetels verlies). Wat is dan de keuze hierbij geworden? 
• Andere leider. PvdA en CDA hebben ‘noodgedwongen’ tijdens de route naar de verkiezingen, een andere leider moeten kiezen. Zoals het er nu uitziet, heeft die leiderswisseling nauwelijks of geen positief effect gehad
• Groen en Links. GroenLinks is door deze verkiezingen gehalveerd en dus zal Jesse Klaver de komende tijd behoorlijk wat te overdenken hebben. Maar links in het algemeen heeft het minder gedaan. Daarentegen wel één zetel er bij voor de Partij voor de Dieren. 

Formeren
Nu de uitslagen bijna allemaal geteld zijn en later de officiële uitslag bekend gemaakt gaat worden door de Kiesraad, gaat de volgende spannende fase beginnen. De uitslagen moeten gaan leiden tot een kabinet, die haar verantwoordelijkheden oppakt en Nederland minimaal uit de Corona-crisis zal moeten krijgen, waarbij de economie weer gaat aantrekken. Echter wat zijn de mogelijkheden hiervoor?

1. Rutte IV. Van de vier partijen van het vorige kabinet hebben de VVD en D66 zetels gewonnen, waarschijnlijk resp. 3 en 5 zetels. Gezien de uitslag zou men kunnen denken dat Mark Rutte mag gaan werken aan zijn vierde kabinet met D66, CU en CDA, goed voor zo’n 80 zetels. Mark Rutte had voor de verkiezingen al aangegeven dat hij graag met het CDA door zou willen. Gezien de flinke winst van D66 zou deze partij hierbij best wel eens flinke eisen kunnen gaan stellen. En is het voor de kiezer te pruimen, dat twee partijen van Rutte III het ‘minder goed’ hebben gedaan. Is het dan niet tijd voor inwisseling van partijen? 
2. Rutte IVa. De politieke media waren al op tv bezig om aan te geven dat er best wel eens een uitwisseling van partijen zou kunnen optreden. Een mogelijkheid is dat de basis van VVD en D66 met daarbij het CDA (75 zetels), uitgebreid wordt met een andere vierde partij. Met PvdA zou dat 84 zetels kunnen worden, evenals als met de SP. De vraag is alleen of dat het terecht is, dat beide partijen mogen aanschuiven en dat ze passen in het plaatje van Rutte IVa 
3. Rutte IVb. Om de overwinning van D66 beter tot uiting te kunnen laten komen, zou een evenwichtiger kabinet gebouwd kunnen worden. Natuurlijk weer met VVD en D66, aangevuld met CDA en VOLT (totaal dan 78 zetels). Dit zou een meer ‘Europees gezicht’ lijkend kabinet kunnen zijn
4. Kaag1. Natuurlijk moeten ook de mogelijkheden bekeken worden als er geen VVD in het kabinet zou zitten, mede gezien de flinke winst van D66. Echter als men de resultaten bekijkt, zal men niet om de VVD heen kunnen. Maar het kan wel zo zijn, dat de formatieopdracht eerst aan D66 gegeven kan worden. Maar die kans is erg klein.     

Het lijkt er op met de voorlopige uitslagen die er nu zijn, dat het nieuwe kabinet, kabinet Rutte IV zal worden, in welke vorm dan ook, maar die naar alle waarschijnlijk minimaal zal bestaan uit VVD en D66, aangevuld met CDA en een vierde partij. Het wachten is nu op de verkenner, die door de Tweede Kamer aangewezen zal worden, om de mogelijkheden te gaan onderzoeken. 

Henny A.J. Kreeft

Onafhankelijke Burger Journalistiek