Het valt niet te ontkennen dat voor sommigen het grootste culturele fenomeen van het socialisme in de 21ste eeuw de opkomst was van de charismatische Hugo Chavez Frias, de voormalige en ondertussen overleden president van Venezuela. Hij had een scherpzinnig inzicht en een scherpe tong.
Het begon als een beweging van onderop, na jaren van teleurstellingen over de twee grootste partijen en het vastgelopen democratische systeem. Toen Chavez eenmaal aan de macht kwam, was er de beroering die werd veroorzaakt door de mislukte coups. De overwinning van Chavez was voor links een kans waarvan ze nooit hadden durven dromen, geen enkele kandidaat van links was in 40 jaar democratie ooit zo ver gekomen.
Chavez’ campagne werd stevig gesteund door de meeste linkse en naar links leunende politieke organisaties en bewegingen in die tijd. Na de overwinning werden veel mogelijkheden tot verandering besproken en samengebracht in een nieuwe grondwet, met de nadruk op sociale gelijkheid en rechtvaardigheid. Dat was in 1998/1999 en kort daarna. In 2002 was er beroering door een geslaagde couppoging, die uiteindelijk werd afgeslagen en resulteerde in de nationalisatie van de olieproducerende industrie van het land. Het gevolg was de meest welvarende periode die het land ooit had gekend.
Maar laten we naar de situatie van vandaag gaan. Die toestand ziet er nu heel anders uit.
*Organisaties van de publieke gezondheidszorg lijden onder een gebrek aan medische instrumenten en benodigdheden, mensen overlijden door een gebrek aan medicijnen.
*Een gebrek aan afdoende planning en achterstallig onderhoud van de elektriciteitscentrales veroorzaken nationaal-wijd stroomstoringen, deze storingen worden zelfs ingepland.
*Voedseltekorten worden van staatswege bestreden door de instelling van staatsvoedselbanken. Daar worden voedselvoorraden (CLAP genoemd) uitgegeven die bestaan uit een variatie van toevallige soorten voedsel en andere eerste levensbehoeften die kunnen worden beschouwd als noodzakelijk (kaas, meel, koffie, vlees etc.; zeep, tandpasta, deodorant etc). Deze voorraden worden gegeven aan vertegenwoordigers van de gemeenschap en vervolgens verkocht op een door het leger beschermde plaats. Ofschoon ieder product zijn eigen gereguleerde prijs heeft, verschillen de gevraagde prijzen en de inhoud van de producten per verkooppunt. Mensen klagen over de verschillen in prijzen en de hoeveelheid die kan worden ingekocht, die is vaak niet genoeg.
*Omdat de CLAP niet genoeg is, en niet alle mensen ervoor in aanmerking komen, gaan mensen die er tijd voor hebben in de rij staan (lange rijen, onder de hete zon, uren lang) op markten en in winkels om bepaalde producten te kunnen kopen tegen gereguleerde prijzen. Acht uur in de rij staan voor een pakje melkpoeder, een fles tomatensaus en een zak rijst. Tien uur voor een paar niet al te vette kippen, etcetera. Hoe lang mensen het volhouden in de rij wordt bepaald door hun gezondheid, hun veerkracht en de kwaliteit van het geboden product. Een tijdje geleden begonnen mensen al met in de rij te staan om twee uur in de morgen, op die manier hoopten ze vooraan te staan en te kunnen kopen wat ze wilden. De regering verbood het vervolgens, je kunt er zelfs voor opgesloten worden. Sommige mensen nemen dat risico.
*De schaarste aan producten heeft een unieke vorm van commercie in het leven geroepen: de ‘Bachaqueros’, dat zijn mensen die de hele dag in de rij gaan staan en dan kopen wat ze kunnen kopen om die producten later door te verkopen voor vaak het vijfvoudige van de originele prijs. Melk, zeep, autobanden, vlees, kip, eieren, welk product dan ook dat steeds zeldzamer te verkrijgen is wordt door gewone mensen tegen woekerprijzen op straat verkocht. De regering heeft getracht de vorm van commercie te stoppen, maar zonder resultaat.
*De veiligheid in Venezuela is de laatste jaren sterk verminderd. Ontvoeren, moorden, het afdwingen van beschermingsgeld, deze zaken worden georganiseerd door een groot netwerk van mensen die worden aangestuurd en gecontroleerd door gedetineerden vanuit de gevangenis, dan wel leden van de Veiligheidstroepen. Dat leidt regelmatig tot confrontaties tussen Staats- en Regionale politietroepen.
Wat is er nu eigenlijk aan de hand? Zijn de VS samen met de rechtse oppositie verantwoordelijk voor alles wat er is gebeurd sinds de dood van Hugo Chavez in 2013? Velen zouden dat graag willen geloven en sommige geloven dat ook: het is wat de regering steeds maar weer blijft herhalen, in een taal die we het best kunnen omschrijven als ‘double speech’. Aan de ene kant ontkennen ze of ridiculiseren ze wat het volk ondergaat omdat de protesten worden voorgekookt door de oppositie en de CIA in een poging om de internationale politieke te mobiliseren. Aan de andere kant onderkennen ze – enigszins – de dagelijkse problemen waarmee wij, Venezolanen, te maken hebben, maar ze geven de schuld aan het bedrijfsleven, natuurlijke oorzaken, internationale inmenging, de oppositie enzovoort; aan zelfkritiek wordt nauwelijks gedaan.
Het is nu 17 jaar geleden dat Chavez en zijn beleid aan de macht kwamen. Ondanks dat we door de staat gecontroleerde fabrieken, boerderijen, industrieën, markten, banken, universiteiten hebben, ondanks dat de staat de enige leverancier is van bijna alle voorzieningen in het land (elektriciteit, water, gas), heeft de staat niet geprofiteerd van de hoge inkomsten en die gebruikt om de economische basis te leggen voor de toekomstige groei van het land. De fouten van het verleden zijn uitvergroot nu. Corruptie is wijdverbreid en heeft alle lagen van het publieke en private bestuur aangetast, er is geen controle of regulering. Dat geldt ook voor het gerechtelijk systeem. Venezuela is nog steeds een monoproducerend land, de belangrijkste inkomsten komen uit olie, de prijzen fluctueren; het bevorderen van de landbouw en haar innovatie is naar een tweede of derde plaats verdrongen.
De staat gebruikt de idealen van ‘links’ om zichzelf te presenteren als een staat van ‘verandering’ en ‘vooruitgang’, ze werkt en vecht voor een revolutie die in wezen nooit heeft plaatsgevonden, iets dat kan worden geconstateerd aan de hand van de recente gebeurtenissen in Brazilië en Argentinië. De macht van de staat is dezelfde gebleven, of ze nu links-populistisch heet of rechts. Of het nu gaat om militaire regimes, sociaaldemocratische, neoliberale regeringen of ‘linksige’ charismatische leiders, ze doen allemaal hetzelfde. Het enige onderscheid is de taal die wordt gebruikt om de daden van het regime te rechtvaardigen.
Zowel degenen die liever kiezen voor dit mislukte ‘linkse’ regime als de mensen die daartegen zijn maar nog steeds geloven in het Bolivaristisch project, zien niet dat wat Nicolas Maduro nu doet simpelweg het verlengde is van wat Hugo Chavez al voor ogen had.
Het beste voorbeeld daarvan is wel de ecocide die wordt gepleegd in het kader van de AMO, de Arco Minero del Oricono. Het gaat hier om een megagroot open mijnproject in samenwerking met meer dan 150 internationale bedrijven. De regering wil in een groot gebied langs en om de rivieren de Oricono en de Coroni mineralen delven om de dalende olie-inkomsten te kunnen compenseren. Een project van deze omvang zal niet alleen de drinkwaterbronnen (Oricono en Coroni) in gevaar brengen maar ook het bestaan van de inheemse bevolking. Let wel, de regering onderneemt dit project onder de noemer ‘ecosocialisme’. Dat zou geen verbazing moeten wekken, het is diezelfde regering die weigerde de exploitatie van het kolengebied in de Sierra de Perijá te stoppen, maar wat ze nu van plan zijn met de AMO is verbijsterend en idioot gevaarlijk.
De populariteit van de regering is gedaald naar een nooit vertoond dieptepunt, en dat kun je overal voelen en merken. De mensen begrijpen dat de staat sommige van de problemen had moeten oplossen door betere planning, gezien haar rol en middelen. Dag na dag sluiten zich meer groepen aan bij het publieke protest tegen de regering, protest dat leidt tot arrestaties en een overmaat aan geweld door regeringstroepen. Er is een militarisering van dorpen, steden en sommige landelijke gebieden ingesteld, voor langere tijd. Er zijn veel arrestaties geweest van journalisten, waarbij hun smartphones en apparaten werden ingevorderd en hun rechten geschonden.
Degenen onder ons die in het principe van de vrijheid geloven, bevorderen de gedachte dat we uiteindelijk beseffen dat onze toekomst in onze eigen handen ligt en niet bij een of andere ideologie of een charismatische ‘messias’. We streven naar het afschaffen van de plaatsen van macht, de figuren van macht, niet naar het reiken naar die macht, niet naar het uitoefenen van die macht. Dit zal gebeuren door het opnieuw definiëren van ons toekomstbeeld door de Venezolanen zelf.
Bovenstaande tekst is geschreven door Javier Bastardo, een Venezolaanse radiomaker die de anarchistische principes en idealen aanhangt. Bastardo schreef de tekst in het Engels, Irun Scheifes zorgde voor de vertaling.
