In de strafkolonie

Reizen zonder Geert – brieven uit het land van de druiven der gramschap, deel 3

“Yes ma’am, het middenrif.” De bezoekster heeft een truitje aan dat te veel laat zien, of mag het toch? Hogere Instanties moeten hierover beslissen zonder het truitje gekeurd te hebben, daar zijn ze Te Hoog voor. Meer dan één ring om de vingers mag ook niet. En er mag ook slechts een autosleuteltje mee. Regels zijn regels en de mens is er voor de regels, nooit omgekeerd. Want voor de duidelijkheid: het bezoek vindt plaats met een glazen wand tussen bezoek(st)er en gevangene. Dus dat middenrif is om naar te kijken, aankomen is er niet bij. Dat zou niet alleen Onzedelijk zijn maar vooral ook Onveilig. Waarom in een ruimte afgeschermd door glas één ring wel en drie ringen niet mogen is een raadsel dat slechts opgelost kan worden door het machtige brein van degene die het bedacht heeft. Als je ongelukkigerwijze een bosje autosleutels aan een ondoorlaatbare sleutelring hebt moeten die, met de overtollige ring, in een kluisje dat de Organisatie 50 cent oplevert. Voor niets gaat de zon op en liefst ook dat niet.

In het middelpunt van de cirkelopstelling van de bezoekcelletjes zit een man op een verhoging die alles in de gaten kan houden. Het idee van het panopticon, ooit bedacht door Jeremy Bentham, die een rol voor zichzelf als gevangenbewaarder zag en alleen daarom al als verknipt denker gezien kan worden. Want het is pervers: een mogelijkheid om iedereen in de gaten te houden terwijl omgekeerd de bespeurde zijn beloerder niet ziet (niet in de opstelling die ik net beschreef, daar is de opzichter steeds te zien). In politiecellen kijk je tegen een spiegel aan terwijl “zij” naar jou kijken.

Het gesprek vindt plaats door het glas heen en omdat dit misschien herrie zou opleveren is er een intercominstallatie met telefoonhoorn. Het is dus eigenlijk niet mogelijk om – wat bij een echt gesprek zeker zo belangrijk is – stiltes te laten vallen die net zo veel kunnen zeggen als woorden. De techniek dwingt voortgang af. En dan, het bezoek duurt een, maximaal twee uur. Je moet het van tevoren boeken en dit kan alleen op bepaalde uren telefonisch en als de officier van dienst – die Er Over Gaat – dan niet bereikbaar is, is het pech. Regels zijn regels, u bent net zo’n stuk vuil als diegene achter het glas bij wie wij even de handboeien hebben afgedaan om hem de telefoon te laten pakken. Neen, niet om een middenrif te strelen.

Het lijkt een cliché, als gehoord bij Willy Alberti of Gerrit Dekzeil, maar hier is het waar. Als je een brood gepikt hebt en het is je derde overtreding, dan zit je voor een jaar of twintig achter dat glas. Of je was op een feestje waar marihuana gerookt werd – het maakt niet uit of je meegerookt hebt – je aanwezigheid is voldoende om je medeschuldig te maken. Zo krijgen de Verenigde Staten de cellen vol – ruimtes ter grootte van een wc-ruimte met twee of vier man er in. In de korte tijd dat ik hier ben zijn er twee mannen doodgeslagen in de cellen hier in de stad. Gevangenen maken elkaar af of bewakers meppen er heldhaftig met zijn tienen op.

Waartoe dient dit, behalve dan dat opsluiten inmiddels in de privatiserende zogeheten Markteconomie voor sommigen winstgevend is – zoals ook het opsluitcentrum op Zestienhoven, om van G4S te zwijgen? Wat is het nut van het uitmelken van regeltjes over ringen en autosleuteltjes en te korte truitjes als er glas en geweren zijn om het bezoek in goede banen te leiden? Voor de zekerheid: de meeste bewakers komen uit dezelfde klasse als de opgeslotenen, de meesten zijn wel wit, wat hun superioriteit ten opzichte van de gevangenen onderstreept. Verder zijn zij zo goed als (functioneel) analfabeet: het formulier kunnen zij niet lezen, daar is weer een Hogere voor nodig. Voor de zekerheid zeggen ze vast dat het niet geldig is, want wie denk je wel dat je bent.
Hogere zegt grootmoedig dat het geldig is.

Ik kan alleen bedenken dat het dient om vrees en beven gaande te houden bij het bezoek, dat natuurlijk ook tot de klasse van de gevangenen behoort. Zoals het opsluiten op twee manieren de schrik er in houdt: dit gebeurt er als je pot rookt; en voor de buitenwacht: kijk toch eens hoe onveilig de wereld is en hoe goed het is dat een procent van de bevolking van dit land achter tralies zit.
Waar gaat dit alles heen?