Spiritualiteit als tegengif tegen kapitalisme (2)

Terwijl ik aan het dubben was hoe verder te schrijven na het eerste deel las ik over Erdem Gündüz, de man op het Taksimplein die wereldwijd aandacht krijgt door stil te staan en niets te doen. Dat hij zijn blik op Kemal Atatürk richt hoeft voor mij niet, maar zijn oproep na te denken over de vraag:  “Wat gebeurde hier? Waarom is er verzet tegen de regering?” bevalt me wel degelijk. Inderdaad, het wordt tijd dat we met zijn allen eens stilstaan of gaan zitten en een beetje nadenken. Iedereen, niemand uitgezonderd, want dit is een heilloze weg. Voortdurend méér geweld tegen grotere aantallen mensen, gepleegd door een almaar kleiner wordend groepje Machtigen. Politici zijn onze vertegenwoordigers niet meer en beschouwen ons als vijanden, in feite is er al een burgeroorlog aan de gang. In veel landen is het geweld – tot nog toe – zichtbaarder dan in dit landje, maar ook hier hebben we vrijwel geen zeggenschap meer over onze leefomgeving of over ons eigen lichaam.

Zelfs onze geest is beneveld, verward, geïndoctrineerd, de kluts kwijt. Als ik dit zo schrijf lijkt het alsof de geest een entiteit is die in ons huist. Dat bedoel ik er niet mee. Het is hetgeen ons liefde, geluk, verdriet, boosheid, rust, stilte, rouw en zorgzaamheid doet ervaren. Waar “geest” zetelt valt niet aan te wijzen en is ook niet gebonden aan één persoon. Al doen mensen als Dick Swaab pogingen om alles te reduceren tot een functie van de hersenen. Zijn boek “Wij zijn ons brein” vind ik een gruwel, ik laat me niet reduceren tot een hoopje chemische processen. Ook niet tot een ding dat slechts nuttig is zolang er geld uit te melken valt. Ik ben een mens, geen economisch voorwerp.

Kapitalisme heeft iets gedaan wat per defintie schade oplevert, namelijk het leven van mensen reduceren tot een zaak van één persoon. Het sociale, het verbonden zijn met elkaar, het een eenheid vormen moest kapot en ging kapot. Velen gingen erin geloven: jouw geluk en welzijn, dat is waar het om draait. Dit staat haaks op het feit dat alles met alles verbonden is, materie én levende wezens, tot in de kleinste deeltjes.

Dat kan je lezen, wellicht bedenken, en het is zelfs aangetoond. Tijdens langdurige Zenmeditatie ( Sesshin) gebeurt het soms dat je ineens in een andere staat van “zijn” komt. Je aanschouwt de eenheid niet langer, maar bent er onderdeel van geworden, Dat besef is in eerste instantie overweldigend, daarna niet meer zo belangrijk, maar vergeten kan je het niet meer. Hoe het werkt weet ik niet, boeit me ook niet, maar je bent voorgoed veranderd.

Eigenlijk is alles wat er is één groot ademend levend geheel. Dat is hoopvol, want alles wat ik doe heeft direct en onmiddelijk effect op al het andere. Ook wat ik nalaat te doen is minstens zo belangrijk. Door dit te beseffen weet je dat je verantwoordelijk bent voor al je daden en nalatigheden. Je moet na gaan denken, je kan niet anders meer. Is mijn manier van leven goed voor anderen? Hoe kan ik anderen helpen zich vrij te voelen? Wanneer word ik zelf belemmerd te leven, en kan ik daar iets tegen doen?

Uiteraard kan je dit ook zonder de praktijk van Zen gaan inzien. In tegenstelling tot sommige vormen van Boeddhisme kent Zen geen Grande Finale in de vorm van een uiteindelijke Verlichting en klaar is Marietje. Toch heeft het voortdurend proberen helder te blijven, je angsten te bevechten en de werkelijkheid (niet de Waarheid) te blijven zien, onderhoud nodig. Iedere dag, zelfs iedere minuut, weer. Doe je dat niet dan loop je mijns inziens de kans ten prooi te vallen aan de machinaties van het kapitalisme dat zelfstandig denkende mensen zal proberen uit te schakelen. Ze zijn niet van gediend van stijfkoppen en zullen proberen je geest kapot te krijgen waarna je slaafs gaat doen wat ze willen. Dat gaan we mooi niet laten gebeuren. Toch?

Wordt vervolgd