Het is al een tijdje geleden dat een staking zo goed opgevolgd werd in Frankrijk. Om een idee te geven, enkele cijfers: 82 procent van de treinbestuurders eergisteren reed niet uit, 78 procent van de leraren kwamen niet naar school, 30 procent van de vluchten van Air France werden geannuleerd. Zeven van de acht grote olieraffinaderijen werden geblokkeerd en in de havens van Saint-Nazaire en Marseille was bijzonder weinig beweging waar te nemen. Schoolpoorten werden gebarricadeerd, péages gesaboteerd en universiteiten bezet.
Ziekenhuispersoneel, brandweerlieden, studenten, spoorarbeiders, ambtenaren, arbeiders en gele hesjes betoogden zij aan zij in zowat alle Franse steden. In Parijs betoogden 250.000 mensen, in Toulouse 100.000, in Nantes 30.000, in Bordeaux 53.000. Volgens de vakbond CGT kwamen er gisteren in totaal 1,5 miljoen mensen op straat over heel Frankrijk. Onder meer in Parijs, Nantes en Lyon kwam het tot confrontaties met de politie.
Pensioenhervorming
Concrete aanleiding voor deze staking zijn de op til staande hervormingen van het Franse pensioensysteem. In tegenstelling tot de meeste landen kent Frankrijk geen uniform pensioenstelsel. Omwille van historische en politieke redenen bestaan er 42 verschillende stelsels naargelang verschillende sectoren of beroepsgroepen. Ambtenaren en spoorarbeiders kunnen bijvoorbeeld genieten van vrij royale pensioenregelingen in vergelijking met andere sectoren.
In het naoorlogse Frankrijk werden meerdere, vruchteloze pogingen ondernomen om het pensioensysteem te harmoniseren. Maar de consensus was toen steeds dat het over een harmonisering naar boven toe moest gaan: een optrekken van de laagste pensioenen naar de hoogste.
Met die consensus werd gebroken toen het neoliberalisme zijn intrede deed. In 1995 probeerde Jacques Chirac het pensioenstelsel al eens te hervormen door de meest gunstige regelingen ter ug te schroeven. Het leidde toen tot de grootste stakingsgolf sinds ‘68. Wekenlang werd de Franse economie geblokkeerd door honderdduizenden stakers. Uiteindelijk moesten Chirac en de zijnen inbinden.
Macron wil vandaag de strijdbijl van Chirac opnieuw opgraven. Hij wil een universeel pensioenstelsel invoeren op basis van punten. Dat doet hij onder het mom van ten strijde trekken tegen de privileges van bepaalde beroepsgroepen. Maar in feite betreft het een platte besparingsmaatregel. De doorvoering van Macrons stelsel zou concreet betekenen dat er door heel wat mensen langer en meer gewerkt moet worden om op het einde van de rit met minder pensioen over te blijven.
Emmanuel Thatcher
Macron heeft er nooit echt een geheim van gemaakt: hij heeft altijd benadrukt dat hij de Grote Hervormer zou zijn. Frankrijk zou een start-up nation worden, zo verkondigde hij reeds tijdens zijn campagne. Maar dat was slechts codetaal voor het doorvoeren van neoliberale hervormingen waar de Fransen zich altijd – en met enig succes – hevig tegen verzet hebben. Eigenlijk moet Macron aanzien worden als een Franse Thatcher die niet goed snapt dat het neoliberalisme ondertussen al uit de mode is.
De neoliberale hervormingsijver van Macron werd een jaar na zijn verkiezing ernstig afgeremd door de opstand van de gilets jaunes. Dacht Macron nog bij de aanvang van zijn termijn dat niemand hem een strobreed in de weg kon leggen, dan maakten honderdduizenden gewone Fransen met een fluohesje duidelijk dat dit niet het geval zou zijn. In de herfst van 2018 brak een sociale strijd los die zelfs naar Franse normen ongezien was. Macron moest noodgedwongen op de rem staan en probeerde de woede te sussen met enkele magere toegevingen en een groot nationaal debat.
Maar sinds de herfst van 2018 is de geest zowat uit de fles. De gilets jaunes weten nog altijd te mobiliseren en de sociale woede sloeg over naar steeds meer regionen van de samenleving. De aanhef van een open brief die gepubliceerd werd in Libération naar aanleiding van de staking en ondertekend werd door honderden vakbondsmilitanten, academici, activisten en intellectuelen vat het mooi samen:
“Een jaar na het begin van de gilets jaunes beweging, blijft Macron hardnekkig de woede negeren die heerst in iedere sector: bij de leraren, de ambulanciers, de studenten, jonge klimaatbetogers, arbeiders en inwoners van de regio rond Rouen [waar een enorme brand in een chemisch bedrijf een ecologische catastrofe met zich meebracht, TD]. Hij negeert het stijgende aantal zelfmoorden in het onderwijs, bij het openbaar vervoer, en bij de post; de ondraaglijke werkomstandigheden in de hospitalen, de toename aan het werken via onderaannemers, de precaire contracten en de tot precariteit veroordeelde migranten zonder papieren … Dit systeem dwingt menselijkheid en de natuur op de knieën. Met de pensioenhervorming en toenemende repressie, laat de regering de werkende klassen en de jeugd in de steek.”
De reactie van Macron heeft de ogen van de Fransen geopend. Het protest van de gilets jaunes werd vooral beantwoord door er een schiet- en klopgrage politie op los te laten. Ook gisteren werden de manifestaties in vele Franse steden ontsierd door grootschalig politiegeweld. Ondanks een symbolische protestactie tegen het politiegeweld van journalisten, raakten gisteren weer drie journalisten gewond, net als vele andere manifestanten. De Fransen koesteren daarom weinig illusies omtrent de democratische ingesteldheid van Macron en zijn regering. Men weet dat onderhandelingen met Macron weinig zullen uithalen en dat enkel een volgehouden sociale strijd soelaas kan brengen.
De Franse collectieve herinnering speelt hierbij in het voordeel van de stakers en manifestanten. Men is niet vergeten dat een wekenlange staking in 1995 uiteindelijk tot een overwinning heeft geleid. En dat de protestgolf van 2016 tegen de hervorming van de arbeidswetgeving de val van de Parti Socialiste heeft bewerkstelligd. In Frankrijk leeft een herinnering aan het feit dat de straat, ook vandaag, een macht heeft die niet te onderschatten valt.
Het valt af te wachten hoe hoog de vastberadenheid zal zijn de komende weken. De staking van eergisteren is in principe ongelimiteerd. Dat wil zeggen dat ze doorgaat zolang de werknemers dat noodzakelijk achten. Om Macron op de knieën te krijgen zal er in ieder geval weken moeten worden volgehouden.
– door Thomas Decreus, oorspronkelijk voor De Wereld Morgen
