Eigenaren van trendy bars worden gedwongen patriottische liederen te zingen, activisten worden gedwongen mea culpa te doen onder het oog van een camera. Sinds het begin van de invasie in Oekraïne nemen de Russische autoriteiten steeds vaker hun toevlucht tot deze buitengerechtelijke theatrale acties om tegenstanders te vernederen.
Half maart werden twee bars in Moskou ’s avonds laat overvallen door de politie. Hun eigenaren werden ervan verdacht Oekraïne te steunen in de oorlog. OMON ‒ de oproerpolitie ‒ stormde binnen, gewapend met knuppels en tasers, dwong klanten op de grond en doorzocht hun bezittingen voordat ze ongeveer veertig van hen meenamen naar het politiebureau.
De politieagenten filmden hun actie zorgvuldig. Het hoogtepunt van de ‘show’ was toen ze geboeide klanten onder schot dwongen om een patriottisch Russisch lied te zingen. Een jonge vrouw werd gedwongen om de letter Z, die een van de symbolen is geworden van de ‘speciale militaire operatie’ in Oekraïne, op de voorkant van een van de bars te schilderen. De video ging al snel viral op het Russische web.
Wat er in deze twee Moskouse bars is gebeurd, maakt deel uit van de ‘rituelen van schuld en schaamte’ die de Russische autoriteiten steeds vaker uitvoeren tegen tegenstanders van de oorlog, schrijft de Russische dienst van de BBC, die talrijke getuigenissen publiceert in een lang artikel. ‘In dit geval hebben we het over buitengerechtelijke acties, die de veiligheidstroepen nodig hebben als er niets is om te straffen volgens de wet ‒ of als zo’n straf hen onvoldoende lijkt.’
‘Openbaarheid is een belangrijk element van vernedering’
Dit incident is bij lange na niet het meest flagrante. De Russische media hebben melding gemaakt van veel gewelddadiger incidenten, waarbij jonge anti-oorlogsactivisten werden geslagen, vernederd en soms geheel werden uitgekleed door politieagenten onder het oog van een camera, voordat ze werden gedwongen hun acties te kleineren en zich te verontschuldigen. Sommigen werden gedwongen de oorlog en de acties van de Russische staat te verheerlijken.
Volgens de BBC werd deze ‘strategie’ eerst getest in de Kaukasus, vooral in Tsjetsjenië, voordat het zich over heel Rusland verspreidde. ‘Deze rituelen van schuld en schaamte hebben twee functies: de eerste is het vernederen van een bepaalde persoon, de tweede is het sturen van een boodschap naar de samenleving’, aldus sociaal antropologe Alexandra Arkhipova.
Dat video’s die door de veiligheidstroepen zijn opgenomen opduiken in de media en op het internet is verre van toevallig, zegt ze: ‘Openbaarheid is een belangrijk element van vernedering.’ In het Rusland van vandaag hebben de autoriteiten niet de middelen om tegenstanders massaal aan te pakken ‒ ze maken sommigen gewoon bang zodat anderen hun mond houden, vervolgt ze. ‘Daarom zijn de rituelen van schuld en schaamte zo wijdverspreid,’ concludeert ze, erop wijzend dat paradoxaal genoeg zelfs de onafhankelijke media, door er zo veel ruchtbaarheid aan te geven, helpen om het effect ervan te vergroten.
Dit artikel stond op Courrier International. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos. Hiervan is dit onder dankzegging overgenomen.
– Uitgelichte afbeelding: By Алексей Белозёров – Прислан лично, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=118474830
