Wie geschiedenis op school heeft gehad, weet dat 1848 het Europese revolutiejaar wordt genoemd. Er was een reeks opstanden in diverse landen voor de invoering van een liberaal, democratisch systeem. In Nederland poepte koning Willem II van angst in zijn broek en vroeg dientengevolge plotseling aan Johan Rudolph Thorbecke om een nieuwe grondwet te ontwerpen die het parlementarisme hier mogelijk maakte. Ik vertel het even in een paar regels omdat in dit land meestal propaganda over Michiel de Ruyter en soortgelijke helden wordt gegeven in plaats van geschiedenis waarin de belangrijkste feiten van het wereldgebeuren in de loop der tijd hun plaats krijgen.
Bewegingen
De huidige ontwikkelingen werpen de vraag op of er een nieuwe revolutionaire periode in Europa is aangebroken. Een begin is wellicht 2015 met de verkiezingsoverwinning van Syriza in Griekenland. De breuk met het neoliberalisme door Syriza was tot falen gedoemd. De trojka, de kongsi van Europese Commissie, Europese Centrale Bank en Internationaal Monetair Fonds, heeft de door Syriza gedomineerde regering op barbaarse wijze vernederd, als afschrikwekkend voorbeeld.
Maar de schrik krijgen de elites er blijkbaar niet in. In Frankrijk strijdt Nuit Debout tegen neoliberale dictaten. Deze spontane, anarchistisch getinte beweging krijgt steeds meer steun in haar gevecht tegen de afknijpwet van het arbeidsrecht van minister Myriam El Khomri. De Franse ‘socialistische’ (kuch) regering zit als gevolg daarvan met haar handen in het haar want het parlement wenst niet meer mee te werken aan de wet. Als noodmaatregel zal de regering zich nu beroepen op artikel 49-3 van de Grondwet waarmee ze parlementaire instemming links kan laten liggen. Natuurlijk versterken deze ondemocratische strapatsen het verzet slechts.
En in Spanje komen er nieuwe verkiezingen omdat de politieke partijen er niet in staat zijn een regeringsakkoord te sluiten. Links sluit de rijen in de aanloop naar de verkiezingen nu door een verkiezingsovereenkomst tussen Podemos en Verenigd Links (IU). Als die combinatie flink wint, is er kans op een Syriza-achtige regering in Spanje. Dan rest de trojka na Griekenland slechts om Spanje ook te vermorzelen. Daartoe zijn Dijsselbloem en consorten natuurlijk goed in staat, maar krijgen de neoliberalen daarmee de revolutionaire geest terug in de fles? Onwaarschijnlijk. Of als links niet slaagt, dan komt een rechtse minderheidsregering in Spanje, maar die zal slechts meer en meer afschuw opwekken en haar bewind betekent slechts een kort uitstel van de noodzakelijke politieke veranderingen.
Nederland
Bij al deze politieke woelingen steekt de rust in Nederland schril af. Naast de pot piesende initiatieven, die de overheersende invloed van de trojka op de politiek in verschillende landen negeren, zijn er daarentegen wel. Zo is er de bij voorbaat al over straat rollebollende beweging van Maurice de Hond – Wij Samen voor Elkaar – met nota bene voormalig LPF’er Steven van Eijck in een belangrijke rol. Of er is het bizarre festival Inclusieve Politieke Cultuur, waarvan de initiatiefnemers menen dat de toon van de politiek in Nederland te hard is.
Revolte in Nederland lijkt een nostalgisch gebeuren. Hé opa, vertel nog eens hoe dapper je was toen je bij de Maagdenhuisbezetting in 1969 over de loopbrug tussen bibliotheek en Maagdenhuis voor de goede zaak je hoogtevrees overwon. De reden voor het navelstaren is me helaas een raadsel. Tenslotte heeft Jetta Klijnsma hier al de niet te verbeteren rol gespeeld die nu El Khomri in Frankrijk invult.
Kader
Maar bij de genoemde revoltes ontbreekt vooralsnog perspectief. In 1848 was er duidelijk het streven naar liberaal parlementarisme. De mensen in opstand wisten destijds wat ze wilden. Nu lijkt er hoofdzakelijk gezocht te worden naar een magische ‘nieuwe’ politiek. Die is er niet en komt er niet als deus ex machina. Het ontbreekt de bewegingen aan een omvattend theoretisch kader waarin hun strijd zijn plaats vindt. Hoogstens denkt men in kopieën van Syriza, die de trojka keer op keer zal vernietigen. Hopelijk slaagt de door Yanis Varoufakis geïnitieerde beweging DiEM25 erin een overlappend verhaal te ontwikkelen waarin de diverse acties tegen het neoliberalisme context krijgen. Het gaat evenwel in slow motion. Varoufakis heeft in ieder geval de rol van de trojka begrepen. Het neoliberalisme dient zijn hegemonie definitief te vestigen. Zoals de Duitse minister van Financiën Wolfgang Schäuble hem onder vier ogen zei: ‘Griekenland is slechts een pion, het uiteindelijke doel is Frankrijk. Alles gebeurt omdat dat land uiteindelijk orders van de trojka zal moeten accepteren.’
